Οι Νοτιοαφρικανοί άρχισαν σήμερα να αποχαιρετούν για τελευταία φορά, προσωπικά αυτή τη φορά, τον Νέλσον Μαντέλα, προσερχόμενοι για να υποκλιθούν μπροστά από τη σορό του ήρωα του αγώνα κατά του απαρτχάιντ, την οποία περιέφεραν με κάθε επισημότητα στους δρόμους της Πρετόρια και στη συνέχεια εξέθεσαν για δημόσιο προσκύνημα στην προεδρία, το οποίο θα διαρκέσει τις τρεις επόμενες ημέρες.

Ο Μπόνο, ο Μπιλ Κλίντον, ο Γκούντλακ Τζόναθαν, ο Ρόμπερτ Μουγκάμπε, οι ξένοι ηγέτες και προσωπικότητες που βρίσκονται ακόμη στη Νότια Αφρική μετά την τελετή της Τρίτης, ήταν μεταξύ των πρώτων, μετά την οικογένεια του Μαντέλα, που απέτισαν ύστατο φόρο τιμής μπροστά από το φέρετρο, το οποίο βρίσκεται μπροστά από το επιβλητικό κτιριακό συγκρότημα που αποτελεί την έδρα της προεδρίας.

Ο νεκρός είναι ντυμένος μ’ ένα από τα χαρακτηριστικά πολύχρωμα μπατίκ πουκάμισα του από την Ινδονησία που συνήθιζε να φοράει ο Μαντέλα. Μέσα από το καπάκι από πλέξιγκλας, βλέπει κανείς το καφέ και κίτρινο πουκάμισο και το πρόσωπό του. Το κάτω μέρος του φερέτρου είναι σκεπασμένο. Τέσσερις φρουροί στέκονται με τα κεφάλια κατεβασμένα, ένας σε κάθε γωνιά του φερέτρου.

Η ροή των ανθρώπων είναι αργή αλλά συνεχής. Μπορούν να πλησιάσουν το φέρετρο στα ένα με δύο μέτρα. Ορισμένοι περνούν με το κεφάλι κατεβασμένο και γονατίζουν, άλλοι κάνουν το σήμα του σταυρού και ψιθυρίζουν μια προσευχή. Και πολλοί άλλοι, όπως η Γκράσα Μασέλ, η μοζαμβικανή χήρα του Μαντέλα, αλλά και η πρώην σύζυγός του, η Γουίνι ή το τοπ-μόντελ Ναόμι Κάμπελ είχαν δάκρυα στα μάτια.

Πολλές χιλιάδες Νοτιοαφρικανοί πήραν άδεια από τη δουλειά τους και περίμεναν το μεσημέρι λεωφορεία που κατευθύνονταν προς την έδρα της προεδρίας, το κτιριακό συγκρότημα Union Buildings. Θέλουν να δουν για τελευταία φορά με τα μάτια τους τον πρώτο μαύρο πρόεδρο της χώρας, που για πολλούς θα είναι και η πρώτη στη ζωή τους.

«Θέλω πολύ να τον δω. Έχω ανάγκη να αποδεχθώ ότι έφυγε», λέει η 58χρονη Ντόρια Μονιάκε. «Έκανε την πορεία του και τώρα έφθασε στο τέλος, χαίρομαι που τον βλέπω αναπαυμένο. Ήμουν εδώ και στην ορκωμοσία του (το 1994). Και τώρα τον αποχαιρετώ».

«Δεν τον συνάντησα ποτέ, αυτή είναι η τελευταία μου ευκαιρία και είναι σημαντικό να του αποτίσω φόρο τιμής. Είμαι Νοτιοαφρικανός. Οφείλω να βρίσκομαι εδώ», είπε ο Βον Μοτσουένε, 28 χρόνων.

Πολλοί λευκοί καταφθάνουν επίσης για να προσκυνήσουν τη σορό, όπως ο Βάουτερ φαν Βικ, ένας 35χρονος από την Πρετόρια, υπάλληλος σε υπηρεσία ασφαλείας. «Έφερα τα παιδιά μου, 8 και 14 χρόνων, για να του αποτίσουν ύστατο φόρο τιμής. Έκανε αυτό για το οποίο πολλοί άλλοι θα ήταν ανίκανοι: απέφυγε έναν εμφύλιο πόλεμο».

Μετά τους πολιτικούς ηγέτες και τις προσωπικότητες από τη Νότια Αφρική και ολόκληρο τον κόσμο, οι απλοί Νοτιοαφρικανοί άρχισαν από το μεσημέρι να παρελαύνουν δίπλα από το φέρετρο, που βρίσκεται πάνω σε μια σκεπασμένη εξέδρα στο υπαίθριο αμφιθέατρο του Union Buildings, όπου ο Μαντέλα είχε ορκισθεί πρόεδρος και το οποίο θα φέρει πλέον το όνομά του.