Όταν η προπαγάνδα αποδεικνύεται ψέμα

Για αιώνες, η προπαγάνδα έχει χρησιμοποιηθεί για κάθε θεμιτό και αθέμιτο σκοπό.

Θες να εμπνεύσεις το έθνος; Προπαγάνδα. Θες να κάνεις τον εχθρό να φαντάζει κτήνος; Προπαγάνδα. Θες να αυξηθεί η βιομηχανική παραγωγή και η προσχώρηση των πολιτών στις τάξεις του στρατού κατά τη διάρκεια πολέμου; Προπαγάνδα!

Κι ενώ κάποτε οι μετρ της πρακτικής έλυναν και έδεναν ανενόχλητοι, σήμερα αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα: η εποχή του Ίντερνετ και της ακαριαίας επικοινωνιακής πράξης έχουν υπονομεύσει καθοριστικά την πατροπαράδοτη προπαγανδιστική λειτουργία.

Ας δούμε λοιπόν μια σειρά από σύγχρονα γεγονότα προπαγανδιστικών σκοπών που χτίστηκαν πάνω σε κατάφωρα ψέματα και αποκαλύφθηκαν φυσικά…

Το Ισραήλ χρησιμοποιεί τον Νέλσον Μαντέλα

Την 31η Δεκεμβρίου 2008, με το Ισραήλ απασχολημένο στις εχθροπραξίες στη Λωρίδα της Γάζας, ο εκπρόσωπος Τύπου του ισραηλινού πρωθυπουργού εμφανίζεται στο ραδιόφωνο για να απαντήσει σε ερωτήσεις. Σε ερώτηση λοιπόν ακροατή που συνδέει την ισραηλινή εμπλοκή στη Γάζα με το Απαρτχάιντ της Νότιας Αφρικής, ο Mark Regev σπεύδει να εμπλέξει στη συζήτηση τον περίφημο νοτιοαφρικανό αγωνιστή Νέλσον Μαντέλα, ισχυριζόμενος ότι ο ηγέτης είχε μιλήσει με καλά λόγια για το κράτος του Ισραήλ στην αυτοβιογραφία του. Ο Μαντέλα είχε πράγματι εκφράσει ξεκάθαρα την υποστήριξή του στην ύπαρξη ισραηλινού κράτους, θεωρώντας ταυτόχρονα ότι και η Παλαιστίνη οφείλει να έχει παρουσία στην περιοχή. Η προπαγάνδα αρχίζει από τη στιγμή που ο εκπρόσωπος Τύπου «ανακαλεί» ένα σημείωμα του Μαντέλα του 2001 προς το Ισραήλ, στο οποίο το παγκόσμιο σύμβολο φέρεται να δηλώνει: «Αν θέλετε ειρήνη και δημοκρατία, θα σας υποστηρίξω. Αν θέλετε Απαρτχάιντ, δεν θα σας στηρίξω. Αν θέλετε να επιβάλλετε φυλετικές διακρίσεις και εθνοκαθάρσεις, θα με βρείτε απέναντι». Το μήνυμα που μετέδωσε ο Regev ήταν ωστόσο πλαστό…

Το Ιράν κατασκευάζει λειτουργικό μαχητικό αεροσκάφος

Πρόσφατα, τον Φεβρουάριο του 2013, το Ιράν αποκάλυψε το επόμενης γενιάς μαχητικό stealth, χαρακτηρίζοντάς το ως μια καλύτερη εναλλακτική από τα περίφημα F-35 Joint Strike Fighter και F-22 Raptor. Σε φωτογραφίες μάλιστα που έκαναν τον γύρο του Διαδικτύου (και είχαν διαρρεύσει υποτίθεται από μπλόγκερς), το μαχητικό εμφανιζόταν να πετά πάνω από το Όρος Νταμαβάντ του βόρειου Ιράν. Σε σύντομο διάστημα αποδείχτηκε ωστόσο ότι η φωτογραφία είχε υποστεί τη μαγεία του Photoshop, με το μοντάζ να τοποθετεί το αεροσκάφος πάνω σε ένα δημοφιλές wallpaper του βουνού! Οι ιρανοί αξιωματούχοι αρνήθηκαν το γεγονός και ξαναχτύπησαν με δελτίο Τύπου και νέα φωτογραφία, αυτή τη φορά παρουσιάζοντας τον πρόεδρο Αχμαντινετζάντ να επιθεωρεί το μαχητικό. Αμέσως αμερικανοί και ευρωπαίοι μηχανικοί έβαλαν το stealth στο ερευνητικό στόχαστρο. Αποδείχτηκε ότι όχι μόνο ήταν καμωμένο από πλεξιγκλάς, αλλά οι κατασκευαστικές του ατέλειες δεν θα μπορούσαν να το αφήσουν να πετάξει. Το «πράγμα» ήταν ξεκάθαρα πείραμα προπαγάνδας!

Η δακρύβρεχτη ιστορία του Pat Tillman

Την εποχή των τρομοκρατικών χτυπημάτων της 11ης Σεπτεμβρίου, ο Pat Tillman ήταν ένας πολλά υποσχόμενος νεαρός αστέρας του ράγκμπι, ο οποίος έπαιζε στους Arizona Cardinals. Τον Μάιο του 2002, ο Tillman απέρριψε το παχυλό συμβόλαιο των 3,2 εκατομμυρίων δολαρίων για να καταταγεί στον αμερικανικό στρατό και να παλέψει για τη δημοκρατία και την ειρήνη της οικουμένης (ή έτσι ένιωθε τουλάχιστον). Στις 22 Απριλίου 2004 όμως η αμερικανική κυβέρνηση ανακοίνωσε με αποτροπιασμό ότι ο Tillman είχε σκοτωθεί σε ενέδρα των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν, κοντά στα πακιστανικά σύνορα. Όπως καταλαβαίνουμε, ο αμερικανικός στρατός έκανε «γαργάρα» την ιστορία του Tillman, του περίφημου αθλητή δηλαδή που απαρνιέται δόξα και πλούτη για να υπερασπιστεί την πατρίδα του με την ίδια του τη ζωή. Τι καλύτερο παράδειγμα μπορούσε άραγε να βρει για στρατολογήσει κι άλλους νέους στις τάξεις του; Δυστυχώς για τον στρατό, η ιστορία του Pat Tillman δεν ήταν ακριβώς έτσι: η διμοιρία του θεωρήθηκε λανθασμένα ως εχθρική ομάδα Ταλιμπάν από τους αμερικανούς πεζοναύτες, οι οποίοι άνοιξαν πυρ εναντίον τους και 3 σφαίρες βρήκαν τον άτυχο στρατιώτη σκοτώνοντάς τον επιτόπου. Η ιατροδικαστική έκθεση, που θάφτηκε από τον στρατό, έκανε λόγο για πυρά από πυροβόλο SAW, ένα όπλο δηλαδή που χρησιμοποιείται αποκλειστικά από τις αμερικανικές δυνάμεις. Όσο για το αλεξίσφαιρο του Tillman, καταστράφηκε από τον στρατό για να μην υπάρχουν αποδείξεις. Η πραγματική ιστορία ήρθε στο φως το 2007…

Ο ιρακινός υπουργός Πληροφοριών

Ο Mohammed Saeed al-Sahhaf, ο υπουργός Πληροφοριών του καθεστώτος Σαντάμ Χουσεΐν, ήταν στενός συνεργάτης του και από τους πλέον ένθερμους οπαδούς της διακυβέρνησής του. Κατά τη διάρκεια της αμερικανικής εισβολής στο Ιράκ το 2003, ο al-Sahhaf εξέδιδε καθημερινά πολεμικά ανακοινωθέντα που υποβάθμιζαν τη σοβαρότητα και την ένταση της ξένης εισβολής. Δύο μέρες μάλιστα πριν από την πτώση της Βαγδάτης, ο al-Sahhaf δήλωνε στα media του Ιράκ ότι οι άντρες των συμμαχικών δυνάμεων αυτοκτονούσαν κατά εκατοντάδες στα περίχωρα της πρωτεύουσας! Αρκετά ειρωνικά, δύο αμερικανικά άρματα μάχης φαίνονταν στο φόντο του βίντεο με τον υπουργό, το οποίο τραβήχτηκε σε μια ταράτσα που έβλεπε τον ποταμό Τίγρη. Παρά την επικείμενη καταστροφή, ο ίδιος δήλωνε ότι τα αμερικανικά στρατεύματα είχαν διαλυθεί: περικυκλωμένοι από τις ιρακινές δυνάμεις, οι αμερικανοί στρατιώτες πιάνονταν μαζικά αιχμάλωτοι ή σκοτώνονταν κατά χιλιάδες. Ο al-Sahhaf συνελήφθη το 2005 και αφέθηκε ελεύθερος λίγο μετά. Μέχρι και σήμερα ισχυρίζεται ότι οι πληροφορίες που αναμετέδιδε ήταν αληθινές…

Η εκτόξευση πυραύλου της Βόρειας Κορέας

Έπειτα από μια σειρά αποτυχημένων -και κωμικοτραγικών- περιστατικών στο διαστημικό πρόγραμμα της Βόρειας Κορέας, ο κόσμος πληροφορήθηκε τον Δεκέμβριο του 2012 για την «πετυχημένη» εκτόξευση του πρώτου βορειοκορεατικού δορυφόρου στο Διάστημα! Η εκτόξευση έγινε μάλιστα έναν χρόνο μετά τον θάνατο του ηγέτη Kim Jong Il, για να συμπέσει το χαρμόσυνο γεγονός με την τραγική απώλεια του ηγεμόνα: το καθεστώς, για να εορταστεί η κορυφαία επιτυχία, έκλεισε τα σχολεία και τις επιχειρήσεις για μία μέρα, ενθαρρύνοντας τον κόσμο να βγει στον δρόμο και να πανηγυρίσει για την υπεροχή και τη δόξα της χώρας τους. Εν τω μεταξύ, οι αστρονόμοι του πλανήτη παρατηρούσαν με κομμένη την ανάσα την περίεργη τροχιά του δορυφόρου, που έμοιαζε εντελώς ακυβέρνητος. Κι ενώ δεν αποτελούσε κίνδυνο για τη Γη, η ξέφρενη τροχιά του υπονόμευε την ύπαρξη και λειτουργία των άλλων δορυφόρων εκεί πάνω. Το «πλυντήριο πιάτων καλυμμένο με αλουμινόχαρτο», όπως αποκάλεσε η NASA το καμάρι του διαστημικού προγράμματος της Βόρειας Κορέας, ήταν στην πραγματικότητα πλήρης αποτυχία…

Το Ιράν δεν ξέρει από Photoshop

Σε μια ιστορία που μοιάζει αρκετά με το ιρανικό αεροσκάφος-μακέτα, φαίνεται ότι οι αξιωματούχοι της χώρας δεν μπορούσαν να βρουν κάποιον εξπέρ στο Photoshop ήδη από το 2007. Το ειδησεογραφικό πρακτορείο Fars δημοσιεύει λοιπόν φωτογραφία που παρουσιάζει μια σειρά από αμερικανικά όπλα στα χέρια των τρομοκρατών, γεγονός που αποδείκνυε ότι οι ΗΠΑ χρηματοδοτούσαν και εξόπλιζαν την τρομοκρατική δράση στα εδάφη του Ιράν. Δυστυχώς για τον προπαγανδιστή, η φωτογραφία ήταν κατάφωρα «πειραγμένη», με τα αμερικανικά όπλα να έχουν κοτσαριστεί ατέχνως πάνω σε άλλη φωτογραφία. Το 2008, το πρακτορείο Sepah δίνει στη δημοσιότητα την παραπάνω εικόνα εκτόξευσης πυραύλων. Και πάλι δυστυχώς, μια προσεκτική εξέταση… 2 λεπτών αποδεικνύει ότι ο καπνός από τους δύο πυραύλους είναι πανομοιότυπος, γεγονός που μας λέει ότι η ιρανική κυβέρνηση «πείραξε» τη φωτογραφία αντιγράφοντας τους πυραύλους. Κι έτσι μία πυραυλική εκτόξευση έγινε τετραπλή. Τα παρατράγουδα με το Photoshop στα χέρια της ιρανικής κυβέρνησης δεν έχουν πραγματικά τέλος: το 2009 έκανε τον γύρο του κόσμου μια φωτογραφία από μεγαλειώδη κοσμοσυρροή σε ομιλία του προέδρου Αχμαντινετζάντ, με τον κόσμο ωστόσο να έχει «πολλαπλασιαστεί» μαγικά (αν και πρόχειρα)…

Το κινεζικό υπερόπλο

Τον Ιανουάριο του 2011, η Κεντρική Τηλεόραση της Κίνας αναμετέδωσε υλικό από άσκηση της πολεμικής αεροπορίας στην προσπάθεια να φανεί το μεγαλείο και η δύναμη του νέου κινεζικού μαχητικού αεροσκάφους J-10. Σε μια δραματική σκηνή μάλιστα του βίντεο, έτερο αεροσκάφος μπαίνει στο στόχαστρο του φοβερού και τρομερού J-10, πριν ανατιναχθεί και γίνει φλεγόμενα συντρίμμια. Ο στόχος του βίντεο δεν ήταν άλλος από το να κομπάσει η Κίνα για την ανώτερη στρατιωτική της τεχνολογία. Όταν όμως το βίντεο ανέβηκε στο Ίντερνετ, τα σχόλια έπεφταν βροχή ότι η θεατρική αερομαχία παραέμοιαζε οικεία, την ώρα που το κατεστραμμένο μαχητικό ταυτοποιήθηκε ότι ήταν πράγματι ένα αμερικανικό F-5. Λίγες μέρες μετά, αποδείχτηκε ότι η σκηνή ήταν κοπιαρισμένη, πλάνο το πλάνο, από το περίφημο αμερικανικό μπλογκμπάστερ «Top Gun»! Όχι, ο Τομ Κρουζ δεν εμφανίστηκε στο βίντεο…

Ο διαστημικός πίθηκος του Ιράν

Αν το διαστημικό πρόγραμμα της Βόρειας Κορέας είναι το χειρότερο του κόσμου, του Ιράν πρέπει να είναι το δεύτερο χειρότερο. Και εξηγούμαστε: στις 29 Ιανουαρίου 2013 η οικουμένη πληροφορήθηκε ότι το Ιράν έστειλε στο διάστημα μια μαϊμού! Υλικό από το πιθηκάκι πριν από την εκτόξευση παρουσίαζε ένα φοβισμένο πλάσμα με μια κρεατοελιά πάνω από το δεξί του μάτι. Όταν ωστόσο ο πίθηκος επέστρεψε από τη διαστημική του βόλτα πίσω στην ασφάλεια της Γης, η ιρανική κυβέρνηση δίνει στη δημοσιότητα βίντεο του περήφανου πιθήκου, μόνο που αυτή τη φορά η γούνα του είναι πιο σκουρόχρωμη, το πρόσωπό του εμφανώς αλλαγμένο και απουσιάζει βέβαια και η χαρακτηριστική ελιά! Είναι ξεκάθαρο ότι αυτός δεν είναι ο ίδιος πίθηκος που εγκατέλειψε τη γήινη ατμόσφαιρα στις 29 Ιανουαρίου. Στην καλύτερη εκδοχή του σεναρίου, η ιρανική Διαστημική Υπηρεσία δεν τοποθέτησε ποτέ μαϊμουδάκι στον πύραυλο και είπε ψέματα απλώς για να ενισχύσει τη γοητεία του προγράμματός της. Στη χειρότερη εκδοχή, αποπειράθηκαν να εκτοξεύσουν τον πύραυλο αλλά απέτυχαν παταγωδώς, με το πιθηκάκι να βρίσκει τραγικό χαμό…

Ιρακινοί αντάρτες απαγάγουν στρατιώτη-παιδικό παιχνίδι

Τον Ιανουάριο του 2005, ιρακινοί μαχητές ισχυρίζονται ότι έχουν στην κατοχή τους τον αμερικανό στρατιώτη John Adams: σε οnline εμφάνιση, δηλώνουν ότι έπιασαν όμηρο τον Adams αφού εξόντωσαν την ομάδα του σε μια ενέδρα. Απείλησαν μάλιστα να αποκεφαλίσουν τον στρατιώτη μέσα σε 72 ώρες, αν δεν ικανοποιούταν το αίτημά τους, η άμεση απελευθέρωση δηλαδή των ιρακινών κρατουμένων από τις αμερικανικές στρατιωτικές φυλακές. Ως απόδειξη του γεγονότος, δημοσίευσαν στο Ίντερνετ μια φωτογραφία του αφρο-αμερικανού φαντάρου με ένα όπλο στο κεφάλι του. Σχεδόν αμέσως, ο εκπρόσωπος Τύπου του αμερικανικού στρατού στη Βαγδάτη δηλώνει ότι δεν έχει αναφερθεί τίποτα για χαμένη διμοιρία, ενώ λίγο μετά ο κατασκευαστής παιχνιδιών Drag Models USA αναγνώρισε στη φωτογραφία του John Adams τη νέα σειρά παιχνιδιών του «Cody», φιγούρες στρατιωτών δηλαδή διαθέσιμες στο Κουβέιτ! Γέλασε ο κάθε πικραμένος…

Η ιστορία της Jessica Lynch

Μια από τις γνωστότερες αιχμαλώτους πολέμου των εχθροπραξιών στο Ιράκ ήταν η αμερικανίδα Jessica Lynch, που έπεσε στα χέρια του ιρακινού στρατού το 2003, σε ηλικία 20 ετών. Έπειτα από 9 μέρες σε ομηρία μέσα σε στρατιωτικό νοσοκομείο του Ιράκ, πετυχημένη αμερικανική επιχείρηση θα την έσωζε από τον εχθρό, με την ίδια να φέρει βαριά τραύματα από μαχαιριές και σφαίρες. Νεαρή και ευπαρουσίαστη, η Lynch είχε όλο το «πακέτο» για να γίνει η μασκότ του αμερικανικού στρατού, η κοπέλα δηλαδή που με αυταπάρνηση και αυτοθυσία υπηρέτησε την πατρίδα της φέρνοντας την ειρήνη και τη δημοκρατία στα πέρατα του κόσμου. Ή αυτό τουλάχιστον ήθελε να περάσει ο αμερικανικός στρατός, που τη χρησιμοποίησε για επικοινωνιακούς και διαφημιστικούς λόγους. Όσο ο καιρός όμως περνούσε, η Lynch άρχισε να αποκαλύπτει τα πραγματικά περιστατικά της ιστορίας της: τραυματίστηκε λοιπόν σε τροχαίο ατύχημα και μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο του Ιράκ με σπασμένο γοφό και χέρι, μη φέροντας κανένα τραύμα από πολεμική σύγκρουση! Εφτά μέρες μετά, εργαζόμενος στο νοσοκομείο προσπάθησε να τη βοηθήσει να αποδράσει: την έβαλε σε ασθενοφόρο και τη μετέφερε στο αμερικανικό στρατόπεδο, όταν οι αμερικανικοί στρατιώτες της πύλης άνοιξαν πυρ εναντίον του οχήματος, τραυματίζοντας την κοπέλα. Η ίδια επέστρεψε και πάλι στην ομηρία του νοσοκομείου και δύο μέρες αργότερα έγινε η αμερικανική εισβολή στο νοσοκομείο, με μια «λεπτομέρεια» ωστόσο: ο ιρακινός στρατός είχε εγκαταλείψει την περιοχή και οι αμερικανοί σκηνοθέτησαν την εισβολή: έσπασαν τα παράθυρα, μάζεψαν το νοσηλευτικό προσωπικό και τους έντυσαν ως εχθρικές δυνάμεις, με τη «διάσωση» να είναι φυσικά το κερασάκι στην τούρτα του θεατρικού! Κι έτσι ο «Ράμπο από τα βουνά της Δυτικής Βιρτζίνια», όπως την αποκαλούσε ο αμερικανικός στρατός στον Τύπο, έστειλε όλη την προπαγάνδα στα σκουπίδια…