Οι κοινωνικές και οικονομικές διαφορές έρχονται πλέον στο προσκήνιο στη Σουηδία, μία χώρα που παλιότερα θεωρείτο πρότυπο ισονομίας.
Η Σουηδία έχει βιώσει την πιο απότομη αύξηση των ανισοτήτων στην τελευταία 15ετία μεταξύ των 34 κρατών μελών του ΟΟΣΑ, με τις διαφορές να διευρύνονται τέσσερις φορές περισσότερο από τις ΗΠΑ, τονίζει ο Μάικλ Φόρστερ, επικεφαλής αναλυτής του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ).
«Φρονώ πως πολλοί θα μπορούσαν να το δουν ως μία απώλεια της Σουηδικής ταυτότητας», δηλώνει ο Φόρστερ.
Κάποτε πρότυπο σοσιαλδημοκρατικής πολιτικής, με εκτεταμένο έλεγχο του κράτους και ακριβοδίκαιη παροχή υπηρεσιών πρόνοιας και γενναιόδωρα επιδόματα, η Σουηδία εξασφάλιζε υψηλά επίπεδα ποιοτικής διαβίωσης ακόμη και για τους λιγότερο εύπορους στη χώρα, χάρη στην υψηλή φορολόγηση των μεγαλύτερων εισοδημάτων.
Μολονότι εξακολουθεί να παραμένει μία από τις χώρες με τις μεγαλύτερες παροχές, τις τελευταίες δύο δεκαετίες η Σουηδία έχει γνωρίσει μία αξιοσημείωτη αλλαγή. Οι μεταρρυθμίσεις στην αγορά την έχουν καταστήσει μία από τις καλύτερες σε απόδοση οικονομίες της Ευρώπης, αλλά αυτό είχε ως συνέπεια να αποδιαρθρωθεί το κράτος πρόνοιας που είχε οικοδομήσει.
Το κομβικό σημείο για την αποδόμηση του κράτους πρόνοιας ήταν η επικράτηση το 2006 της κεντροδεξιάς παράταξης στην εξουσία της χώρας, η οποία τερμάτισε την μακρόχρονη διακυβέρνηση από τους Σοσιαλδημοκράτες.
Καθώς πολλοί Σουηδοί είχαν κουραστεί με τους υψηλούς φόρους και το ότι οι περισσότερες εταιρείες και οι δουλειές πήγαιναν στο εξωτερικό, η νέα κυβέρνηση επιχείρησε την εκ βάθρων αναδιαμόρφωση του πεπαλαιωμένου συστήματος πρόνοιας. Προέβη σε δραστική μείωση της φορολογίας, εκχώρησε κρατικό πλούτο και προσπάθησε να κάνει πιο παραγωγικό τον δημόσιο τομέα.
Οι δαπάνες για τα προνοιακά επιδόματα όπως οι συντάξεις, το επίδομα ανεργίας και η βοήθεια στα ΑμΕΑ μειώθηκαν σχεδόν κατά το εν τρίτον, στο 13% του ΑΕΠ, τοποθετώντας την Σουηδία μόλις λίγο πιο πάνω από το μέσον όρο του 11% στις χώρες του ΟΟΣΑ.
Στην άλλη πλευρά του φάσματος, οι αλλαγές στο φορολογικό και η μεταρρύθμιση στην αγορά ακινήτων έχουν κάνει τους πλούσιους ακόμη πλουσιότερους.
Από τα μέσα του 1980 τα εισοδήματα από τις αποταμιεύσεις, τα προσωπικά έσοδα, ή ενοίκια, αυξήθηκε κατά 10% για το πλουσιότερο 20% του πληθυσμού, ενώ υποχώρησε κατά 1% για το φτωχότερο 20%.
Οι εικόνες ανισότητας στη Σουηδία έχουν γίνει ολοένα και πιο κοινές, ενώ σε μικρότερο βαθμό αυτή η τάση μπορεί να διαπιστωθεί και στις γειτονικές χώρες-όπως η Νορβηγία, ή η Φινλανδία.
«Προσωπικά δεν πιστεύω πως η Σουηδία είναι πλέον μία ουτοπία. Απλώς η Σουηδία έχει γίνει κατά το μάλλον, ή ήττον μία κανονική Ευρωπαϊκή χώρα», τονίζει ο Στέφαν Φόλστερ, επικεφαλής οικονομολόγος της Συνομοσπονδίας Σουηδικών Επιχειρήσεων.
Ορισμένοι πιστεύουν πως οι τελευταίες τάσεις των ανισοτήτων στη Σουηδία ενδεχομένως βλάψει την κεντροδεξιά κυβέρνηση, ειδικότερα εάν η ανεργία, που τρέχει με ρυθμό 8%, παραμείνει αυξημένη όσο η χώρα πορεύεται για τις εκλογές του 2014.
«Αυτό θα αποτελέσει ένα βέλος στη φαρέτρα της αντιπολίτευσης στη Σουηδία», εκτιμά ο καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο Πανεπιστήμιο του Γκέτεμποργκ, Σόρεν Χόλμπεργκ.
Ο ίδιος θεωρεί πως ακόμη η κοινή γνώμη τρέφει αισθήματα συμπάθειας για το κράτος πρόνοιας και πως το ποσοστό της ανεργίας και οι αλλαγές στο κράτος πρόνοιας θα βρεθούν στο επίκεντρο της πολιτικής αντιπαράθεσης.
Η κυβέρνηση έχει υπεραμυνθεί της πολιτικής της, με τον υπουργό Οικονομικών ναι μεν να χαρακτηρίζει «ενοχλητική» την αύξηση του χάσματος των ανισοτήτων, αλλά αντέτεινε πως αυτή είναι μικρότερη απ’ ότι σε άλλες χώρες.
«Όσο είναι σημαντικό να έχουμε μία συνεκτική κοινωνία, άλλο τόσο σημαντική είναι η ανάπτυξη και η κοινωνική ευελιξία, συνεπώς τα δύο αυτά πράγματα θα πρέπει να ισορροπήσουν», τόνισε ο υπουργός.
Ο καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης Μάρκους Γιάντι εξέφρασε φόβους ότι η Σουηδία θα βιώσει μία ακόμη μακρύτερη περίοδο αύξησης των κοινωνικών ανισοτήτων.
«Το ερώτημα που θα πρέπει να τεθεί είναι πόσο μεγαλύτερη αύξηση στις ανισότητες στη διανομή πλούτου είμαστε ακόμη διατεθειμένη να βιώσουμε. Μέχρι αυτό να τελειώσει, πολύ φοβούμαι ότι θα δούμε την Σουηδική ταυτότητα να χάνεται εντελώς», τόνισε ο ίδιος.
