Είναι γεγονός πως οι μεγάλες θρησκείες αντιμετωπίζουν μια νέα πρόκληση στις μέρες της πανδημίας που διανύουμε και κάποιες φορές οι αντιδράσεις είναι σπασμωδικές.
Θρησκευτικοί ηγέτες επιμένουν να θέτουν σε κίνδυνο την ανθρώπινη ζωή με πρόταγμα την πίστη, την ίδια ώρα που άλλοι πειθαρχούν στις επείγουσες συνθήκες του κορονοϊού.
Άλλοι πάλι μεταδίδουν μεσσιανικά μηνύματα, θεωρώντας την πανδημία προάγγελο της Μέρας της Κρίσης που έρχεται ολοταχώς, ή αντιθέτως της αποδίδουν λυτρωτικές ιδιότητες για τα κρίματα της ανθρωπότητας.
Όσο για τους πιστούς, λειτουργούν με παρόμοιο μανιχαϊστικό τρόπο. Κάποιοι βλέπουν την πίστη τους να υποχωρεί, παλεύοντας με τη συνείδησή τους και το προαιώνιο «πώς άφησε ο Θεός να συμβεί κάτι τέτοιο;», ενώ άλλοι θεωρούν την παγκόσμια υγειονομική κρίση ως τεστ πίστης.
Και τεστ είναι σίγουρα, μόνο που αυτός που ελέγχεται τελικά είναι η ίδια η θρησκεία και ο τρόπος που αντιδρά σε όλα τα κατακλυσμιαία που λαμβάνουν χώρα. Και ταυτοχρόνως είναι και τεστ λογικής, αν θα βοηθήσουν οι θρησκευτικοί ηγέτες να σωθεί η ανθρώπινη ζωή ή αν αντιθέτως θα τη διακινδυνεύσουν στο όνομα της πίστης.
Ένα είναι πάντως σίγουρο, πως μια άλλου είδους μάχη μαίνεται στο περιθώριο -ή και την πρώτη γραμμή κάποιες φορές- της πανδημίας που ζούμε: οι ορθολογικές απαιτήσεις της προστασίας της υγείας απέναντι στις παραδοσιακές απαιτήσεις της πειθάρχησης στα τελετουργικά της θρησκευτικής πίστης.
Την κοινωνική απομάκρυνση επιτάσσει η υγεία, τον συνωστισμό των πιστών στους χώρους λατρείας η θρησκευτική παράδοση. Ποια αρχή πρέπει να μπει πάνω;
Ο σωστός τρόπος αντίδρασης δεν είναι δύσκολο να βρεθεί, μας τον λένε καθημερινά όλοι οι φορείς υγείας και οι γιατροί της οικουμένης. Και το ίδιο ακριβώς μάλιστα λένε και πλήθος θρησκευτικών ηγετών και κοινοτήτων, ήδη από τις πρώτες στιγμές εξάπλωσης της επιδημίας στα τέλη Φεβρουαρίου.
Η Καθολική Εκκλησία, για παράδειγμα, απάντησε αποφασιστικά στο φονικό ξέσπασμα του κορονοϊού στην Ιταλία απαγορεύοντας από τις αρχές Μαρτίου όλες τις εκκλησιαστικές λειτουργίες.
Κατόπιν ο Πάπας Φραγκίσκος λειτούργησε σε έναν εντυπωσιακά άδειο Άγιο Πέτρο, εκεί δηλαδή που κανονικά θα έβλεπες ορδές πιστών στην πλατεία έξω από τη βασιλική. Καλώντας μάλιστα τις κυβερνήσεις του κόσμου να βάλουν «τους ανθρώπους πρώτα» και να πάρουν κάθε αναγκαίο μέτρο για την «ιική γενοκτονία», όπως τη χαρακτήρισε.
Πλέον εκφωνεί το κυριακάτικο μήνυμά του μέσω ίντερνετ και καλεί τους ιερείς του να δίνουν κατ’ οίκον τη θεία κοινωνία στους πιστούς.
Κάτι αντίστοιχο έκαναν και οι θρησκευτικές αρχές της Σαουδικής Αραβίας, που αντιδρούν συνήθως με παράλογα μοιρολατρικό τρόπο σε τέτοιου είδους δοκιμασίες της πίστης. Ήδη από τις αρχές Μαρτίου έκλεισαν τα δύο ιερά τζαμιά σε Μέκκα και Μεδίνα, τα οποία κατακλύζονται όλο τον χρόνο από χιλιάδες προσκυνητές.
Και πάλι οι εικόνες από το άδειο Κάαμπα, τον ιερότερο χώρο του Ισλάμ, έκαναν με θετικό τρόπο τον γύρο του διαδικτύου. Δείχνοντας πως κάτι πρωτόγνωρο συμβαίνει. Και μετά σε μια σειρά μουσουλμανικών εθνών άρχισαν να απαγορεύονται οι μαζικές προσευχές. Στο Κουβέιτ άλλαξαν ακόμα και την έκκληση από τα μεγάφωνα των τζαμιών: από το «ελάτε να προσευχηθείτε» στους πιστούς λένε πια «προσευχηθείτε στα σπίτια σας».
Κάτι ανάλογο συνέβη και στους σκληροπυρηνικούς κύκλους των ορθόδοξων εβραίων. Οι περισσότεροι ραβίνοι έκλεισαν τις συναγωγές για τους πιστούς και υπενθύμισαν στο ποίμνιό τους πως η Τορά γράφει ξεκάθαρα ότι «η υποχρέωση να προστατεύεις την ιερότητα της ζωής υπερβαίνει όλες τις άλλες υποχρεώσεις». Αυτό ακριβώς επανέλαβε και ο αρχιραβίνος της Αγγλίας στους πιστούς.
Στην Ινδία σήμερα οι περισσότεροι ινδουιστικοί ναοί είναι κλειστοί. Και την ίδια ώρα στην Ταϊλάνδη αρκετοί βουδιστές μοναχοί κατασκευάζουν μάσκες από ανακυκλωμένο πλαστικό.
Μόνο που δυστυχώς δεν έχουν ακολουθήσει όλοι οι θρησκευτικοί ηγέτες και οι κοινότητες την ίδια γραμμή κατά της πανδημίας. Κάποιοι μάλιστα φτάνουν στο σημείο να αμφισβητούν τα όσα τραγικά συμβαίνουν στον κόσμο στο όνομα της πίστης…
Ένα όνομα που ξεχωρίζει δυστυχώς στην «εναλλακτική» προσέγγιση της πανδημίας είναι ο πάστορας μιας από τις μεγαλύτερες ευαγγελικές κοινότητες της Φλόριντα. Ο Rodney Howard-Browne αψηφούσε τις πολιτειακές εντολές περί κοινωνικής απομάκρυνσης αποκαλώντας την εκκλησία του «το πιο ασφαλές μέρος». Τον συνέλαβαν τελικά στις 30 Μαρτίου.
Αρκετοί ακόμα πάστορες στις ΗΠΑ τράβηξαν τον δικό τους δρόμο, έχοντας μεγαλύτερα ή μικρότερα προβλήματα με τις Αρχές. Ένας ακόμα χριστιανός θρησκευτικός ηγέτης που αψηφά τον κορονοϊό είναι ο Majdi Allawi, επικεφαλής στους Μαρωνίτες του Λιβάνου (ανήκουν στο ανατολικό δόγμα του Ρωμαιοκαθολικισμού), που αρνείται όλα τα μέσα ατομικής προστασίας με το πρόταγμα πως «ο Ιησούς είναι η προστασία μου. Είναι το αντισηπτικό μου».
Και κάποιες κοινότητες υπερορθόδοξων εβραίων είναι επίσης επικινδύνως απερίσκεπτες. Η χασιδική κοινότητα του Μπούκλιν αψήφησε τα περιοριστικά μέτρα και συγκεντρώθηκε στους χώρους λατρείας για τελετουργικά, γάμους και κηδείες, όσο η Νέα Υόρκη κατέβαζε ρολά τον Μάρτιο.
Οι περισσότερες από αυτές τις κοινότητες εμφάνισαν σύντομα υψηλά ποσοστά μόλυνσης από τον κορονοϊό. Κάτι αντίστοιχο συνέβη και στο Ισραήλ, με μερίδα υπερορθόδοξων ηγετών να αψηφά τα μέτρα της κυβέρνησης για κλείσιμο των χώρων λατρείας και τις ραβινικές σχολές, επιμένοντας πως η «ακύρωση της μελέτης της Τορά είναι πιο επικίνδυνη από τον κορονοϊό».
Το αποτέλεσμα; Οι υπερορθόδοξοι εβραίοι, που αποτελούν λιγότερο από το 10% του πληθυσμού της χώρας, αντιπροσωπεύουν σήμερα τα μισά κρούσματα που νοσηλεύονται στα νοσοκομεία για Covid-19.
Αλλά και στον μουσουλμανικό κόσμο συναντάμε καταστροφικώς αφελείς αντιδράσεις στην πανδημία. Η πλέον πολύκροτη υπόθεση ήταν του πολυπληθούς Tablighi Jamaat, ενός σουνιτικού αποστολικού κινήματος που με έδρα την Ινδία μετρά πάνω από 80 εκατ. μέλη στον κόσμο.
Παρά τις προειδοποιήσεις, εκτέλεσαν κανονικά τις ισλαμικές τελετές τους στην Κουάλα Λουμπούρ της Μαλαισίας και το Νέο Δελχί της Ινδίας. Η επιστήμη τους έκρινε ως τους Νο 1 υπαίτιους για την εξάπλωση της πανδημίας σε Νότια και Νοτιοανατολική Ασία.
Κάτι αντίστοιχο συνέβη βέβαια και με την Εκκλησία του Ιησού στη Νότια Κορέα, η απερισκεψία των πιστών της οποίας ήταν από τους σημαντικότερους λόγους διάδοσης του κορονοϊού στη χώρα.
Την ώρα που η πλειονότητα του σουνιτικού και σιιτικού μουσουλμανικού κόσμου αντέδρασε με κοσμική νηφαλιότητα στους κρατικούς περιορισμούς, οι πιο δογματικοί ανάμεσά τους λειτούργησαν ως «σούπερ-φορείς» του ιού.
Στο Ιράν, ας πούμε, μια από τις χώρες που πλήττονται τρομακτικά από τον κορονοϊό, όταν οι αρχές απαγόρευσαν επιτέλους τις συγκεντρώσεις στους ναούς, οι πιστοί αντέδρασαν με παραβίαση του αποκλεισμού, ορμώντας βιαίως μέσα στους χώρους λατρείας.
Αντίστοιχες εικόνες είδαμε δυστυχώς και στο Πακιστάν, εκεί που οι περισσότεροι ιερείς αρνήθηκαν να περιορίσουν τις συγκεντρώσεις στα τζαμιά. Στο Καράτσι αλλά και αλλού οι πιστοί πετροβολούσαν την αστυνομία που προσπαθούσε να διαλύσει τα πλήθη για τη λειτουργία της Παρασκευής.
Στην Αγγλία τώρα, εκεί που οι συντηρητικοί μουσουλμάνοι ηγέτες αντέδρασαν επίσης λυσσαλέα στο κλείσιμο των τζαμιών, εξέδωσαν ακόμα και φετφά κατά των κυβερνητικών οδηγιών στις 17 Μαρτίου λέγοντας ούτε λίγο ούτε πολύ πως «η προστασία της πίστης υπερβαίνει την προστασία του εαυτού».
Εδώ απάντησαν ευτυχώς άλλοι μουφτήδες και μελετητές του ισλαμισμού, θυμίζοντας πως το Ισλάμ δεν λέει πουθενά να «διακινδυνεύουν τη ζωή τους οι πιστοί για χάρη της προσευχής».
Όσο για τη χώρα μας, είναι γνωστή η κατάσταση που επικρατεί με τη διάσταση πολλές φορές των αποφάσεων της Ιεράς Συνόδου και μερίδας παπάδων και δεν χρειάζεται περισσότερη ανάλυση.
Τα παρακολουθούμε εξάλλου στην καθημερινή ειδησεογραφία…
Όλοι οι θρησκευτικοί λειτουργοί που προκρίνουν τη θρησκευτική παράδοση από την ανθρώπινη ζωή έχουν κάτι κοινό, σε όποια πίστη κι αν ανήκουν: θέτουν ως προτεραιότητα την υποκειμενική μετάφραση της πίστης τους έναντι των αντικειμενικών απαιτήσεων της επιστήμης, του ορθού λόγου και της υγείας τελικά.
Σύμφωνα με τη ρητορική που εξαπολύουν, πιστεύουν ακράδαντα πως παρά το γεγονός ότι κάτι πάρα πολύ επικίνδυνο συμβαίνει στον κόσμο, θα παρέμβει κάπως ο Θεός, ο όποιος Θεός εδώ, και θα τους σώσει δείχνοντας την ελεήμονα φύση του.
«Η προσευχή στον Θεό είναι ο μόνος τρόπος σε αυτή τη δοκιμασία», είπε ένας ισλαμιστής ιερέας στην Αίγυπτο, μια πρόταση που θα μπορούσε όμως να είχε βγει από το στόμα οποιουδήποτε ιερουργού οποιασδήποτε μεγάλης θρησκευτικής παράδοσης.
Και την ίδια ώρα η τυφλή πίστη πάει χέρι-χέρι με θεωρίες συνωμοσίας θεϊκής προέλευσης. Ο Θεός έριξε την πανδημία σε συγκεκριμένες ομάδες ανθρώπων. Σε ποιους; Ανάλογα ποιον θα ρωτήσεις.
Στους «ομοφυλόφιλους και τους οικολόγους», μας είπε ένας αμερικανός ευαγγελιστής πάστορας (Ralph Drollinger). Στους «μοιχούς», ένας τούρκος καθηγητής κοινωνιολογίας και μελετητής του Ισλάμ (Bedri Gencer).
Στους «Κινέζους», είπαν τόσοι και τόσοι μουσουλμάνοι ιερείς ανά τον κόσμο (και πρωτίστως ο θρησκευτικός ηγέτης Hadi Al-Modarresi της Βαγδάτης). Στους «εβραίους», λέει ένας αντισημίτης πάστορας της Φλόριντα και ένας ιμάμης στη Γάζα. Και πάει λέγοντας, αλίμονο.
Και πάλι όμως, ευτυχώς για όλους μας, αυτές είναι οι εξαιρέσεις…
