Όταν κάποιος Τράβις Καλάνικ ίδρυε το 2009 άλλο ένα startup στο Σαν Φρανσίσκο που το έλεγε UberCab, δεν έπιασε ακριβώς την αγορά εξαπίνης.
Δέκα χρόνια αργότερα ωστόσο η εταιρία που εξελίχθηκε στην Uber είναι μια άλλη ιστορία. Ένας σωστός γίγαντας στον κόσμο των προσωπικών μεταφορών που πυροδοτεί απεργίες και πορείες σε όποια αγορά κι αν εισβάλει.
Ο κολοσσός της Silicon Valley, μια από τις πιο πετυχημένες εταιρίες των τελευταίων ετών, είναι ωστόσο και μια από τις πλέον αμφιλεγόμενες για τις μεθόδους που επιστρατεύει και τις επιχειρηματικές της στρατηγικές.
Η Uber λειτουργεί σήμερα σε περισσότερες από 600 πόλεις παγκοσμίως και κατέβηκε πολύ πρόσφατα στο χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης, με την αρχική δημόσια προσφορά των μετοχών της να συγκεντρώνει κεφάλαια της τάξης των 8 δισ. δολαρίων, στέλνοντας έτσι την κεφαλαιοποίησή της στα 75,5 δισ. δολάρια.
Όλα αυτά μετέτρεψαν τον Καλάνικ σε έναν πολύ πλούσιο άνθρωπο. Στα 5 δισ. δολάρια εκτιμά το Forbes την προσωπική του περιουσία, μόνο που η αδιαμφισβήτητη ιστορία επιτυχίας του έχει και μεγάλη «ουρά» από πίσω.
Ο 43χρονος ιδρυτής δεν είναι σήμερα διευθύνων σύμβουλος του κολοσσού του, καθώς τόσο ο ίδιος όσο και η Uber του μπλέχτηκαν στη δίνη μιας σειράς σκανδάλων τα τελευταία χρόνια, μια ομοβροντία περιπετειών που θα κατέληγαν με τον ίδιο να παραιτείται από την ηγεσία της εταιρίας, με μια έρευνα-μαμούθ 4 μηνών και 20 πολύκροτες απολύσεις.
Πώς ξεκίνησαν όμως όλα; Και τι μεσολάβησε μέχρι την ηχηρή παραίτηση του Καλάνικ από το τιμόνι της δικής του εταιρίας; Μιας εταιρίας που πρόλαβε βέβαια να μεταμορφώσει στο startup με την υψηλότερη αξία στον κόσμο…
Ο Τράβις μεγάλωσε σε ένα προάστιο του Λος Άντζελες και ως παιδί ονειρευόταν να γίνει κατάσκοπος. Αλλά η «έμφυτη αυτοπεποίθησή του και η πειθώ του τον έκαναν ιδανικότερο για μια καριέρα στις πωλήσεις», όπως είχε πει χαρακτηριστικά η μητέρα του σε παλιότερη συνέντευξη.
Εκείνη εργαζόταν στο εμπορικό τμήμα της εφημερίδας «Los Angeles Daily News» και ο μπαμπάς του ήταν μηχανικός. Έχει κι έναν αδερφό πυροσβέστη, αλλά και δυο ετεροθαλείς αδελφές. Και η μαμά είχε δίκιο, μιας και ο Τράβις ξεκίνησε πράγματι ως πωλητής μαχαιριών στην εφηβεία του, παίρνοντας σβάρνα πόρτα την πόρτα τις μεσοαστικές γειτονιές των καλιφορνέζικων προαστίων.
Οι ακαδημαϊκές του επιδόσεις ήταν πολύ καλές, όπως καλός ήταν και στα αθλήματα, ειδικά τον στίβο και το ράγκμπι. Στο σχολείο είχε υποστεί ωστόσο bullying, άγριο κάποιες φορές, κι έτσι ορκίστηκε πως ποτέ δεν θα τον ξανασπρώξει κανείς στη ζωή.
Την πρώτη του κανονική εταιρία την έφτιαξε στα 18 του, με το που τελείωσε το σχολείο και πριν πάει να σπουδάσει πληροφορική στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Λος Άντζελες (UCLA).
Έχοντας διαπρέψει στις εισαγωγικές εξετάσεις για τα πανεπιστήμια των ΗΠΑ (SAT), έφτιαξε μια σειρά μαθημάτων προετοιμασίας για το τεστ. New Way Academy είπε την προσπάθεια και ισχυριζόταν ότι ο πρώτος πελάτης της σειράς μαθημάτων «1.500 και πάνω» κατάφερε να αυξήσει το σκορ του κατά 400 μονάδες. Ο Καλάνικ είχε πιάσει 1.580 εξάλλου και έπεισε πολλούς μαθητές και γονείς πως ήξερε τι έλεγε…
Ο νεαρός Καλάνικ πήγε στο UCLA και άρχισε να σπουδάζει πληροφορική. Γράφτηκε και στη λέσχη των κομπιουτεράδων του πανεπιστημίου, όπου και γνώρισε καλύτερα δυο συμφοιτητές του, κάποιους Michael Todd and Vince Busam. Αυτοί είχαν ήδη εγκαινιάσει ένα δικό τους πρόγραμμα, το Scour, που βοηθούσε τους χρήστες να μοιράζονται ευκολότερα και γρηγορότερα αρχεία.
Το startup πριν την εποχή των startups το έτρεχαν πέντε φίλοι από ένα διαμερισμάτακι του Λος Άντζελες και έγινε κάποια στιγμή δημοφιλέστατο, καθώς μπορούσες να μοιραστείς μουσική, εικόνες, ταινίες και άλλα πολλά μεταξύ του δικτύου των χρηστών. Ο Καλάνικ εγκατέλειψε τις σπουδές του το 1998 για να δουλέψει στη Scour. Παρά το γεγονός ότι είχε δουλειά πλήρους απασχόλησης, δήλωνε άνεργος και εισέπραττε το σχετικό κοινωνικό επίδομα. Η εταιρία παρέπαιε εξάλλου οικονομικά, καθώς είχε μόλις βρει τον πρώτο σοβαρό επενδυτή. Πέρα από οικογένεια και φίλους δηλαδή.
Ένας από τους πρώτους μάλιστα χρήστες της εφαρμογής ήταν κάποιος Shawn Fanning, ο οποίος 18 μήνες αργότερα θα έριχνε στην αγορά μια αντίστοιχη υπηρεσία. Ίσως να την έχετε ακούσει, την είπε… Napster!
Ο Καλάνικ ισχυρίζεται στο βιογραφικό του πως είναι συνιδρυτής της Scour, ενώ ήταν απλώς ο δεύτερος υπάλληλός της, υπεύθυνος μάρκετινγκ και πωλήσεων, κάτι που συνεχίζει να εξοργίζει τους δυο ανθρώπους που τα έκαναν όλα. Οι επενδυτές θεωρούσαν πάντως πως ήταν, καθώς έκανε πράγματι πάρα πολλά για την επιβίωση της εταιρίας και ήταν στον δικό του καιρό εκεί που η Scour θα πετύχαινε εμπορικά.
Παρά την επιτυχία βέβαια και τον λυσσαλέο ανταγωνισμό με το Napster, η εταιρία μηνύθηκε τελικά από τα μεγάλα αμερικανικά στούντιο, τα οποία αξίωναν δικαστικά όχι λιγότερα από 250 δισ. δολάρια! Η Scour χρεοκόπησε μέσα σε μια μέρα. Η δίκη για την εκποίηση των περιουσιακών της στοιχείων δεν κράτησε παραπάνω από 20 λεπτά.
Ο Καλάνικ συνέχισε απτόητος ιδρύοντας μια νέα εταιρία με ρεβανσιστικές διαθέσεις. Αν ήταν οι κολοσσοί της ψυχαγωγίας αυτοί που του έκλεισαν τη Scour, τότε θα έπαιρνε το αίμα του πίσω αναγκάζοντάς τους να γίνουν πελάτες του. Red Swoosh την είπε και ήταν μια προσπάθεια να βλέπεις οπτικό περιεχόμενο χωρίς να παρανομείς παραβιάζοντας πνευματικά δικαιώματα.
Η εφαρμογή λανσαρίστηκε το 2000 με πολλούς από τους παλιούς του συνεργάτες στη Scour, μεταξύ αυτών και ο ίδιος ο Todd, που του συγχώρησε το θέμα με την πατρότητα της Scour. Το app ήταν συνδρομητικό και είχε να κάνει με διαδικτυακό περιεχόμενο, το οποίο βρήκαν την παράκαμψη να το διαθέτουν φτηνότερα από τον ανταγωνισμό.
Παρά τη δυναμική της, οι ιδεολογικές μάχες των δύο συνιδρυτών και αυτή η έφεση του Καλάνικ να πιέζει πάντα τα όρια της νομιμότητας δεν θα την άφηναν να στεριώσει. Μέχρι τον Αύγουστο του 2001, η εταιρία είχε ξεμείνει από μετρητό, δεν μπορούσε να πληρώσει τους εφτά υπαλλήλους της και χρωστούσε και 100 χιλιάρικα στην Εφορία.
Εκείνος συνέχισε ωστόσο ως το 2006, έχοντας ξεφορτωθεί τον συνεργάτη του και μεταφέροντας την εταιρία του στην Ταϊλάνδη, για φτηνότερα κόστη. Και τότε ήρθε η στιγμή που περίμενε: ο γίγαντας των σέρβερ Akamai ενδιαφέρθηκε για τη RedSwoosh και έδινε στον Καλάνικ 23 εκατ. δολάρια για την εταιρία του.
Ο νεαρός έγινε εκατομμυριούχος μέσα σε μια στιγμή…
Ο Καλάνικ πέρασε την πρώτη του χρονιά ως πλούσιος ταξιδεύοντας στον κόσμο. Πήγε στην Ισπανία, την Ελλάδα, την Ισλανδία, τη Γροιλανδία, την Ιαπωνία, τη Χαβάη, τη Γαλλία, την Αυστραλία, την Πορτογαλία, τη Σενεγάλη και αλλού. Και παντού, όπως παραπονιόταν, η εμπειρία των ταξί δεν δικαίωνε τις προσδοκίες του.
Μέσα σε όλα, είχε και μια άσχημη εμπειρία με έναν ταξιτζή, όταν οι δυο τους τσακώθηκαν, αντάλλαξαν λόγια και εκείνος πήδηξε έξω από το κινούμενο όχημα! Ήταν στα τέλη του 2008 λοιπόν, σε άλλο ένα συνέδριο τεχνολογίας που κλήθηκε να μιλήσει ως πετυχημένος entrepreneur, που ακούει για πρώτη φορά την ιδέα της Uber. Ως έναν τρόπο «να ρίξουμε το κόστος στη μεταφορά με ταξί με το πάτημα ενός κουμπιού».
Παράλληλα, ζούσε τη μεγάλη ζωή: αγόρασε μια βίλα, του μαγείρευε ο προσωπικός του σεφ και είχε τώρα και μια σειρά από επενδυτές που περίμεναν την επόμενη κίνησή του. Ο πάντα πομπώδης Καλάνικ κοκορευόταν πλέον για τον πλούτο του και μάζευε τους πάντες στο σπίτι του, για gaming, διασκέδαση και brainstorming.
Την ιδέα την άκουσε από τον ιδρυτή του StumbleUpon, Garrett Camp, ο οποίος είχε μόλις πουλήσει το δίκτυό του και είχε γίνει πλούσιος, του κακοφάνηκαν όμως αυτά τα 800 δολάρια που έδωσε για μια βόλτα με λιμουζίνα και είπε πως θα ήταν ωραίο αν μπορούσε να πέσει κάπως το κόστος των προσωπικών σοφέρ.
Ο Camp τη δούλευε μάλιστα την ιδέα καιρό και εκμυστηρεύτηκε στον Καλάνικ πως αν μια ομάδα από πλούσιους νεαρούς επιχειρηματίες της Silicon Valley μοιράζονταν μια λιμουζίνα, τότε θα πλήρωναν λιγότερα ο καθένας. Ήταν ο θεμέλιος λίθος πίσω από την Uber!
Ο Καλάνικ παραδέχτηκε από την πρώτη στιγμή πως η ιδέα ήταν του Camp: «Ο Garrett είναι ο τύπος που εφηύρε το πράγμα», είπε σε μια από τις πρώτες μαζώξεις της Uber στο Σαν Φρανσίσκο, «θέλω να τον χειροκροτήσω και να τον αγκαλιάσω την ίδια στιγμή».
Αυτό που δεν είπε ο Καλάνικ ήταν πως το πρωτότυπο σύστημα της UberCab, όπως την έλεγαν τότε, φτιάχτηκε επίσης από τον Camp και δυο φίλους του από το πανεπιστήμιο (Oscar Salazar και Conrad Whelan). Ο Καλάνικ προσκλήθηκε κατόπιν να συμμετέχει ως «βασικός σύμβουλος», σύμφωνα με τα πρώτα καταστατικά της εταιρίας.
Αυτό ήταν τότε η UberCab, μια ελίτ υπηρεσία ταξί που σου επέτρεπε να καλέσεις ένα ταξί με το πάτημα ενός κουμπιού στο smartphone (ή την αποστολή μηνύματος), πληρώνοντας κάπου 1,5 φορά την αξία μιας τυπικής κούρσας στο Σαν Φρανσίσκο. Ως φτηνή «υπηρεσία λιμουζίνας» τη διαφήμιζε ο Καλάνικ, ο ιθύνων νους πίσω από το μάρκετινγκ.
Στις αρχές του 2010, ο Καλάνικ προσέλαβε και τον Ryan Graves, την ίδια την ψυχή της Uber που την έτρεχε σαν παιδί του. Η εφαρμογή λανσαρίστηκε τον Ιούνιο του 2010 από ένα γραφειάκι του Φρίσκο και έπιασε από την πρώτη στιγμή…
Όχι ότι έγινε κακός χαμός βέβαια. Δύο βδομάδες μετά το ανέβασμα της εφαρμογής στο App Store, οι 10 οδηγοί της UberCab έκαναν λίγες περισσότερες από 10 κούρσες τα Σαββατοκύριακα.
Η ιδέα άρεσε ωστόσο στα μεγαλοστελέχη της Silicon Valley. Ο Καλάνικ έχρισε γενικό διευθυντή τον Graves και άρχισε να ψάχνει την επόμενη κίνησή του, μιας και οι επενδυτές δεν φαίνονταν πρόθυμοι να τη χρηματοδοτήσουν.
Σημαντική συνεισφορά είχε εδώ ο ελληνοαμερικανός επενδυτής Jason Calacanis, που παρουσίασε την UberCab σε ένα επενδυτικό δρώμενο και κατάφερε να της εξασφαλίσει χρηματοδότηση 1,25 εκατ. δολαρίων. Με ανάταση χεριού! Μεταξύ των πρώτων επενδυτών και ο παλιός ανταγωνιστής του Καλάνικ, ο ίδιος ο Shawn Fanning του Napster.
Βλέποντας τη δυναμική, ο Καλάνικ ανέλαβε τον Δεκέμβριο το τιμόνι ως γενικός διευθυντής και μέσα σε λίγο καιρό θα είχε άλλα 20 εκατ. δολάρια σε ζεστό επενδυτικό χρήμα.
Μετά το Σαν Φρανσίσκο, η Uber επεκτάθηκε ραγδαία και σε άλλες αμερικανικές πόλεις. Τον Μάιο του 2011 λανσαρίστηκε στη Νέα Υόρκη, μια από τις μεγαλύτερες αγορές της ακόμα και σήμερα, όπου σημειώνει περισσότερες από 168.000 κούρσες τη μέρα. Τον Δεκέμβριο του 2011 βγήκε για πρώτη φορά εκτός Αμερικής, χτυπώντας στο Παρίσι. Πλέον λειτουργεί σε περισσότερες από 600 πόλεις παγκοσμίως και υπάρχουν βδομάδες που καθαρίζει ακόμα και 20 εκατ. δολάρια.
Ήταν το 2015 όταν τόσο ο Καλάνικ όσο και ο συνιδρυτής Garrett Camp, ακόμα και ο γενικός κουμανταδόρος Ryan Graves, μπήκαν για πρώτη φορά στη λίστα του Forbes με τους δισεκατομμυριούχους. Στα 5 δισ., 4 και 1,6 είναι σήμερα η περιουσία τους, αντίστοιχα.
Η Uber πειραματίζεται από το 2015 με την αυτόνομη οδήγηση στο Πίτσμπουργκ, αν και έχει συναντήσει ουκ ολίγες δυσκολίες. Τον Μάρτιο του 2018 ένα αυτόνομο ταξί της χτύπησε και σκότωσε έναν πεζό στην Αριζόνα, αναγκάζοντας τον Καλάνικ να κλείσει για την ώρα την υπηρεσία…
Είναι γεγονός πως πολλοί, μεταξύ αυτών και οι βασικοί επενδυτές της Uber, αποδίδουν την ανέλπιστη και ταχύτητα επιτυχία της στην αλαζονική προσωπικότητα του Καλάνικ. Μόνο που κάποια στιγμή τα καμώματά του ήρθαν και τον πρόλαβαν, τόσο αυτόν όσο και την εφαρμογή των δισεκατομμυρίων.
Το πρώτο σκάνδαλο ανέκυψε το 2014, όταν σε συνέντευξή του στο περιοδικό «GQ» ο γυναικοκατακτητής Καλάνικ ισχυρίστηκε πως η υπηρεσία είναι «γυναικομαγνήτης», λέγοντας πως όλα έγιναν για να του φέρνει απλώς περισσότερες συντρόφους. Στις αρχές του 2017 μια πρώην υπάλληλος της Uber (Susan Fowler) ισχυρίστηκε πως παρενοχλήθηκε σεξουαλικά όταν δούλευε στη φίρμα.
Από αποκάλυψη των «New York Times» εκείνης της χρονιάς ένα μεγαλοστέλεχος εκδιώχθηκε κακήν κακώς όταν έγινε σαφές πως το χέρι που άπλωνε στις γυναίκες υπαλλήλους του δεν ήταν για επιβράβευση. Η κάμερα ενός οδηγού της Uber έπιασε λίγο αργότερα τον Καλάνικ να χάνει την ψυχραιμία του στον καυγά με τον ταξιτζή του.
Ο ίδιος απολογήθηκε και είπε πως θα προσλάβει εκτελεστικό διευθυντή για να ασχολείται με τέτοια πεζά πράγματα. Μετά κάλεσε τον οδηγό στο γραφείο του και του έδωσε 200.000 δολάρια από την τσέπη του!
Δεν είναι όμως όλα τα σκάνδαλα της Uber σεξουαλικής και σεξιστικής φύσης. Την άνοιξη του 2017 είχε μια πολύκροτη δικαστική διαμάχη με την Google για την πατρότητα της τεχνολογίας αυτόνομης οδήγησης, όταν ο τεχνολογικός γίγαντας κατηγόρησε τον Καλάνικ ότι έκλεβε την απόρρητη τεχνολογία του μέσω ενός υπαλλήλου της Google. Οι δυο πλευρές, Uber και Waymo (της Google) τα βρήκαν εξωδικαστικά τον Φεβρουάριο του 2018, με τον Καλάνικ να πληρώνει αποζημίωση 245 εκατ. δολαρίων.
Εκείνο τον Ιούνιο, η Uber έδιωξε εν μέσω κατακραυγής 20 υψηλόβαθμα στελέχη της που κατηγορούνταν για 215 υποθέσεις σεξουαλικής παρενόχλησης. Μετά το σκάνδαλο, ο Καλάνικ πήρε άδεια άνευ αποδοχών για να «δουλέψω με τον εαυτό μου». Στα τέλη του μήνα παραιτήθηκε από διευθύνων σύμβουλος, παραθέτοντας ως λόγο «το αίτημα των επενδυτών».
Ο Καλάνικ παρέμεινε στο διοικητικό συμβούλιο, έγινε πάντως σαφές πως τον έβγαζαν ολοένα και πιο έξω. Κι έτσι εκείνος πήγε για άλλα. Τον Μάρτιο του 2018 ανακοίνωσε πως μέσω του επενδυτικού του κεφαλαίου 10100, το οποίο έφτιαξε με εκείνα τα 1,4 δισ. δολάρια από πακέτο μετοχών του που πούλησε, συμμετέχει σε αρκετές πια εταιρίες και σε μία μάλιστα από αυτές, ένα startup του κόσμου της κτηματομεσιτικής (City Storage Systems), λειτουργεί ως γενικός διευθυντής.
Όσο για την Uber Technologies Inc, μπήκε προσφάτως στο χρηματιστήριο με αρχική δημόσια προσφορά 8 δισ. δολαρίων. Ένα τεράστιο μεν ποσό, πολύ λιγότερα ωστόσο από τα 100 δισ. δολάρια που υπέθετε η Uber.
Τι θα κάνει ο Καλάνικ στη μετά-Uber εποχή, μένει να φανεί…
