Μισό αιώνα μετά τη θριαμβευτική προσσελήνωση του Apollo 11, η αμερικανική διαστημική υπηρεσία διακηρύσσει μεγαλοστόμως πως όχι μόνο σκοπεύει να επιστρέψει στο Φεγγάρι, αλλά και να στήσει μια μόνιμη ανθρώπινη αποικία εκεί πάνω.
Την ίδια μέρα (13 Φεβρουαρίου 2019) που πέθανε το διαστημικό όχημα Opportunity στην επιφάνεια του Άρη έπειτα από 14 και πλέον χρόνια λειτουργίας, η NASA αποκάλυψε στους δημοσιογράφους ότι είναι έτοιμη να ξαναπάει στη Σελήνη, πιθανότατα και μέχρι τα τέλη της χρονιάς.
Ο επικεφαλής του Science Mission Directorate της NASA, Thomas Zurbuchen, επιβεβαίωσε πως η πρόθεση της υπηρεσίας είναι να ρίξει όλο το βάρος στην εξερεύνηση της Σελήνης, ενώ ο διευθυντής της NASA, Jim Bridenstine, αναγνώρισε ως πρώτη προτεραιότητα την ταχύτητα του εγχειρήματος.
Δεν είναι η πρώτη φορά που κάνει τέτοιες εμφατικές διακηρύξεις η NASA στα χρόνια του προέδρου Τραμπ, κάθε άλλο. Και πλέον έχει και καλή παρέα, καθώς μια σειρά από ιδιωτικές εταιρίες, με πρώτη και καλύτερη τη SpaceX του Elon Musk, έχουν τα δικά τους σχέδια για τη μεγάλη επιστροφή στο Φεγγάρι.
Η NASA συνεργάζεται ήδη με 9 εμπορικές εταιρίες για την πραγματοποίηση του στόχου και μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται και οι Lockheed Martin και Draper, η διαστημική εμπειρία των οποίων πηγαίνει πίσω μέχρι και την εποχή του Apollo. Οι υπόλοιπες (Astrobotic Technology, Deep Space Systems, Firefly Aerospace, Intuitive Machines, Masten Space Systems, Moon Express και Orbit Beyond) εργάζονται πυρετωδώς για να τιμήσουν τα συμβόλαιά τους με τη NASA.
Τον Ιούλιο μάλιστα, στην επέτειο δηλαδή των 50 ετών από εκείνο το ιστορικό ταξίδι των Μπαζ Όλντριν και Νιλ Άρμστρονγκ, η NASA θα δημοσιοποιήσει και τις τελικές πτυχές του σχεδίου. Γιατί βιάζεται όμως τόσο; Είναι απλώς γιατί την πιέζει ο Τραμπ να επιστρέψει στη Σελήνη;
Όπως θυμόμαστε, ο αμερικανός πρόεδρος κάλεσε τη NASA στα τέλη του 2017 να γυρίσει στο Φεγγάρι και υπέγραψε μάλιστα μια ντιρεκτίβα (Space Policy Directive) που της δίνει όλη την απαραίτητη χρηματοδότηση για τον στόχο.
«Αυτή τη φορά, όταν πάμε στο Φεγγάρι, θα πάμε για να μείνουμε. Δεν θα αφήσουμε σημαίες και πατημασιές για να γυρίσουμε μετά σπίτι και να μην ξαναπάμε για τα επόμενα 50 χρόνια», επισήμανε πρόσφατα ο Bridenstine από το στρατηγείο της NASA στην Ουάσιγκτον.
Αυτή τη φορά είπε βέβαια πως πριν πατήσει άνθρωπος στη Σελήνη, θα σταλεί πρώτα μια μη επανδρωμένη αποστολή. Και τώρα αναθεώρησε τους στόχους, μιλώντας για το 2024. Και σίγουρα όχι άνθρωπος πριν το 2028! «Θέλουμε να πάμε γρήγορα», τόνισε και ο Zurbuchen, πριν παραδεχθεί κι αυτός πως «μπορεί όμως να μην τα καταφέρουμε».
Η τελευταία κρούση της NASA για τη σεληνιακή αποστολή, πριν τις μεγάλες δηλώσεις του Ιουλίου, μας λέει πως σκοπεύει να φτιάξει έναν μικρό διαστημικό σταθμό (Gateway τον λέει) που θα τεθεί σε τροχιά γύρω από τον φυσικό δορυφόρο μας μέχρι το 2026. Μέχρι τα τέλη του 2019 σκοπεύει να στείλει επιστημονικά όργανα και άλλες τεχνολογικές συσκευές στο Φεγγάρι, διόρθωσε.
Τι γίνεται όμως; Γιατί είναι τόσο δύσκολο να επιστρέψουμε στη Σελήνη; Ο τελευταίος άνθρωπος (ενδέκατος) που πάτησε στην επιφάνειά της ήταν ο Gene Cernan τον Δεκέμβριο του 1972 με την αποστολή του Apollo 17. Και η τελευταία φορά που στείλαμε κάτι στο Φεγγάρι ήταν το 1976, όταν οι Σοβιετικοί μάζεψαν 170 γραμμάρια χώματος με το Luna 24.
Και μετά σιωπή…
Μια γραμμή σκέψης ισχυρίζεται πως το κόστος είναι δυσανάλογα υψηλό σε σχέση με το πιθανό όφελος. Ακόμα και ο περιβόητος διαγωνισμός της Google (Lunar X Prize) που θα έστελνε υποτίθεται ιδιωτικές εταιρίες στο Φεγγάρι με το έπαθλο των 20 εκατ. δολαρίων του έληξε ήσυχα και αθόρυβα το 2018. Το κόστος της αποστολής αποδείχτηκε μεγαλύτερο από το βραβείο.
Εδώ και 12 χρόνια (από τον Σεπτέμβριο του 2007), η Google και η X Prize προσέφεραν 20 εκατ. δολάρια στην πρώτη ιδιωτική εταιρία που θα ολοκλήρωνε μια σεληνιακή αποστολή και θα έστελνε πίσω στη Γη «υψηλής ανάλυσης βίντεο και εικόνες». Η προθεσμία έληγε το 2012, πήρε πλήθος παρατάσεων και τον Ιανουάριο του 2018 κατέβασε οριστικά ρολά, καθώς έγινε σαφές πως καμία από τις πέντε επικρατέστερες εταιρίες δεν θα τα κατάφερναν μέχρι τις 31 Μαρτίου, όταν και έληγε το τελευταίο deadline.
Μέσα στη δωδεκαετία αυτή, μόλις τρία οχήματα άγγιξαν τη σεληνιακή επιφάνεια και ήταν όλα τους κρατικά επιχορηγούμενα. Και μόνο το Chang’e 3 της Κίνας (εκτοξεύτηκε το 2013) μπορούσε να περιπλανηθεί στο Φεγγάρι. Η Κίνα σημείωσε πρόσφατα, τον Ιανουάριο του 2019, άλλη μια επιτυχία, καθώς προσσελήνωσε το Chang’e 4 στην αόρατη πλευρά της Σελήνης. Και μας είπε πως θα στείλει ανθρώπους μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 2030.
Και οι Ινδοί θα στείλουν τον Chandrayaan-2 στη Σελήνη μέσα στον Απρίλιο του 2019, και πάλι όμως δεν θα είναι επανδρωμένη η αποστολή. Παρά το ολοένα και αυξανόμενο σεληνιακό ενδιαφέρον, τα αποτελέσματα παραείναι πενιχρά για έναν στόχο που πιάσαμε ως ανθρωπότητα από το 1969 και αποδείχτηκε περίτρανα πως είναι εφικτός. Γιατί δεν μπορούμε να τον επαναλάβουμε;
Με μια λέξη: πόροι. Όταν οι ΗΠΑ έκοβαν πρώτες το νήμα της προσσελήνωσης, η NASA είχε πάρει κυριολεκτικά τον γρηγορότερο δρόμο για το Φεγγάρι. Στόχος ήταν να νικήσει τους Σοβιετικούς και όχι να φτιαχτεί μια βασιλική οδός που θα άνοιγε τον δρόμο σε επόμενες αποστολές.
«Αντί για λογικά βήματα να φτιαχτεί ένα βιώσιμο μοντέλο για συνεχή πρόσβαση και επιχειρήσεις στο Φεγγάρι, ήταν περισσότερο ένα άλμα στην επιφάνεια της Σελήνης», επιβεβαιώνει χαρακτηριστικά και ο Blair DeWitt, γενικός διευθυντής της Lunar Station Corporation (LSC), ένα πολλά υποσχόμενο διαστημικό startup με έδρα τη Μασαχουσέτη, «αυτή η ανώμαλη δομή της αγοράς αφαίρεσε τα μέσα για να φτιαχτεί η εφοδιαστική αλυσίδα που θα χρειαζόταν για να υποστηριχθεί μια συνεχόμενη μεταφορά εξοπλισμού, υλικών και ανθρώπων στο Φεγγάρι».
Η αλυσίδα πρέπει να φτιαχτεί με ηρεμία και σύνεση και όχι στο πλαίσιο ενός νέου, και ξανά ψυχροπολεμικού τύπου, διαγωνισμού, μας λέει ο DeWitt. Ακόμα κι έτσι όμως και παρά το γεγονός ότι τα κόστη της διαστημικής περιπέτειας έχουν μειωθεί σήμερα και μάλιστα αισθητά, το να επιστρέψεις στο Φεγγάρι δεν είναι φτηνό.
Σε σημερινές αξίες, το κόστος του πυραύλου Saturn V που χρησιμοποιήθηκε στο διαστημικό πρόγραμμα Apollo θα κόστιζε κάπου 1,16 δισ. δολάρια (εκτίμηση της NASA). Ο πανίσχυρος Falcon Heavy της SpaceX (που κάνει πλέον διαστημικές αποστολές) κόστισε μόλις 90 εκατ. δολάρια. Πολλά υποσχόμενος ναι, δεν μπορεί όμως για την ώρα να μεταφέρει το φορτίο του θηριώδους Saturn V, κάνοντας απαγορευτική προς το παρόν τη μεταφορά μεγαλύτερων φορτίων.
Ακόμα και ο Elon Musk (ιδρυτής της SpaceX) που είχε υποσχεθεί πως θα έστελνε τουρίστες σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη μέσα στο 2018, έτρεχε να τα μαζέψει. «Απίθανο» χαρακτήρισε πρόσφατα το γεγονός να μεταφέρει αστροναύτες ο Falcon Heavy του.
Ο μόνος που μπορεί για την ώρα να αναμετρηθεί με τον Saturn V σε όρους ώθησης είναι το πανίσχυρο πυραυλικό σύστημα που κατασκευάζει η NASA, το περιπετειώδες πλάνο των δισεκατομμυρίων και των καθυστερήσεων που είπανε Space Launch System (SLS). Το οποίο δεν θα είναι έτοιμο παρά αρκετά χρόνια από σήμερα.
Πρόοδος υπήρξε όλα αυτά τα χρόνια, ήταν όμως αργή. Ακόμα και η δράση με το Lunar X Prize μπορεί να περηφανευτεί πως πυροδότησε το ενδιαφέρον, βάζοντας αρκετά startups στο παιχνίδι του διαγωνισμού. Παρά το γεγονός ότι κανείς δεν έπιασε τις προθεσμίες, φάνηκε σύντομα πως το χρηματικό έπαθλο δεν ήταν εδώ το ζητούμενο.
Τα 20 εκατ. είναι σχετικά μικρό ποσό για τα μεγέθη που μιλάμε. «Η πραγματικότητα είναι ότι χρειάζονται πολλά λεφτά για να πας στο Φεγγάρι», εξομολογείται χαρακτηριστικά η διευθύντρια του Google Lunar X Prize, Chanda Gonzales-Mowrer, «όταν το ιδρύσαμε το 2007, είχαμε την εντύπωση πως τα συμβόλαια ήταν πιο χαμηλά από όσο πράγματι ήταν».
Οι ομάδες σκέφτηκαν έξυπνα. Κάποιοι, όπως οι Moon Express και Team Indus, ανέπτυξαν δεσμούς και συμφωνίες τελικά με εθνικά διαστημικά προγράμματα, Αμερικής και Ινδίας αντιστοίχως. Άλλοι στράφηκαν σε ιδιωτικά κεφάλαια και άλλοι συνασπίστηκαν, δημιουργώντας διαστημικούς ομίλους.
Οι Astrobotic, SpaceIL και Moon Express, όλοι προγραμματίζουν τη δική τους προσσελήνωση σε κάποια χρόνια. Και καθένας έχει μάλιστα τους δικούς του στόχους εκεί πάνω. Η Astrobotic προγραμματίζει εκτόξευση το 2020 και έχει ήδη 11 επιβεβαιωμένους πελάτες για το παρθενικό ταξίδι και μερικές εκατοντάδες ακόμα σε λίστα αναμονής.
Πέρα από τις οικονομικές και τεχνικές προκλήσεις όμως, ένα από τα πιο επίμονα προβλήματα για τις διαστημικές εταιρίες είναι η κοινή γνώμη. «Αν βγεις στον δρόμο και πεις πως φτιάχνεις μια εταιρία για να μεταφέρεις φορτία στο Φεγγάρι, ο κόσμος θα σε κοιτάξει παράξενα. Οι άνθρωποι του κόσμου πρέπει να κάνουν ένα άλμα πίστης και να πιστέψουν πως μπορείς να φτιάξεις μια επιχείρηση στη Σελήνη», λέει ο John Thornton.
Ο γενικός διευθυντής της Astrobotic καταλήγει: «Όλες οι προηγούμενες δραστηριότητες στο Φεγγάρι χρηματοδοτήθηκαν από υπερδυνάμεις. Πώς θα σας φαινόταν αν μια ιδιωτική επιχείρηση προσεδαφιζόταν εκεί και έβγαζε λεφτά;».
Και σίγουρα οι πάντα αναπάντεχες δηλώσεις του οραματιστή Elon Musk δεν βοηθούν την αγορά να πιστέψει στη διαστημική περιπέτεια και να θελήσει να ποντάρει τα λεφτά της: «Η δημιουργία μιας πυραυλικής εταιρίας πρέπει να είναι ένας από τους πιο βλακώδεις και δύσκολους τρόπους να βγάλεις λεφτά», «τιτίβισε» τον Μάρτιο του 2018, «αν ήταν για τα λεφτά, θα έκανα άλλη μια εταιρία ίντερνετ». Ο Thornton ισχυρίζεται πως οι καλύτεροι σύμβουλοι για να καμφθεί η δυσπιστία του κόσμου είναι ο χρόνος, οι ζυμώσεις της αγοράς και η τεχνολογική πρόοδος.
Ήδη τα δύο τελευταία χρόνια έχουν σημειωθεί γενναία βήματα προς αυτή την κατεύθυνση, καθώς πολλά startups έλαβαν εκατομμύρια σε χρηματοδότηση και από παραδοσιακούς μάλιστα επενδυτές. Εταιρίες όπως η Relativity Space, που αναπτύσσει τρισδιάστατους εκτυπωτές για το τύπωμα πυραύλων, και η LSC, που επικεντρώνεται στη συλλογή ερευνητικών δεδομένων από τη Σελήνη, αλλάζουν το τοπίο έναν άθλο τη φορά.
Την ίδια ώρα, για τις κρατικές διαστημικές οντότητες (τη NASA εν προκειμένω) δεν βγάζει νόημα να ξαναπάνε στο Φεγγάρι απλώς και μόνο για να επιστρέψουν. Κάτι που έχει γίνει εδώ και μισό αιώνα δηλαδή. Αποζητούν να γυρίσουν με μεγαλεπήβολους στόχους στη φαρέτρα τους και ενδιαφέρονται περισσότερο για τη μακροπρόθεσμη επιτυχία παρά για βραχυπρόθεσμους στόχους κύρους.
Ο πραγματικός σκοπός είναι άλλο ένα μεγάλο άλμα για την ανθρωπότητα: ο Άρης. Οι σεληνιακές αποστολές μοιάζουν με μια καλή πρόβα τζενεράλε για το απόλυτο ταξίδι του ανθρώπου στον Κόκκινο Πλανήτη: «Αναγνωρίζουμε το Φεγγάρι ως πόρο, σκαλί και ορόσημο», λέει ο Thornton, «έχουμε αρχίσει να το θεωρούμε ως ενδιάμεσο σταθμό, όχι τελικό προορισμό».
Ακόμα και ο Τραμπ κάτι τέτοιο έλεγε τον Δεκέμβριο του 2017: στείλτε αστροναύτες στο Φεγγάρι και τελικά στον Άρη. Και στη χρηματοδότηση που έδωσε στη NASA για το 2019 περιλαμβανόταν και ειδικό κονδύλι για τον Άρη. Μόνο που η NASA δεν παίζει μόνη μπάλα στη διαστημική αρένα, κάθε άλλο.
Ο Βλαντιμίρ Πούτιν διακήρυξε κι αυτός την πρόθεσή του να ταξιδέψουν οι Ρώσοι στη Σελήνη και τον Άρη, την ίδια ώρα που Κίνα, Ινδία, Ιαπωνία και Ευρωπαϊκή Ένωση (μέσω της European Space Agency) όλοι έχουν και από ένα δικό τους σχέδιο για προσσελήνωση.
Ο κύβος ερρίφθη για το ταξίδι του ανθρώπου στη Σελήνη και όλα τα υλικά είναι εδώ. Και κυρίως η συνεργασία κρατών και ιδιωτών προς την επίτευξη του στόχου. Πότε θα ξαναπάμε στο Φεγγάρι, κανείς δεν μπορεί να πει για την ώρα. Ένα είναι όμως σίγουρο: πως αυτή τη φορά θα πάμε για να μείνουμε.
