Η πιο ευτυχισμένη χώρα στον κόσμο και η θέση της Ελλάδας

Κάντε το εικόνα: Μία χορεύτρια του μπαλέτου ξεχνά την τσάντα της σε ένα παγκάκι, στο πάρκο. Απομακρύνεται αφηρημένη, αφήνοντας πίσω της το μικρό τσαντάκι με τα χρήματά της και διάφορα άλλα δικά της αντικείμενα. Δεκαπέντε λεπτά μετά, συνειδητοποιεί πως έχει ξεχάσει την τσάντα της στο πάρκο. Δεν πανικοβάλλεται, δεν την πιάνει εκείνος ο κόμπος στο στομάχι. Ξέρει πως θα βρει την τσάντα της ακριβώς εκεί που την άφησε, άθικτη. Επιστρέφει στο πάρκο, βρίσκει  πράγματι την τσάντα της ακριβώς εκεί που την είχε αφήσει και την παίρνει. Και τώρα το ερώτημα: Για να είναι η μπαλαρίνα τόσο χαλαρή και ανέμελη σχετικά με την τύχη της τσάντας της και του περιεχομένου της, σε ποιο μέρος του κόσμου ζει; Ζει στην Φινλανδία. Είναι η χορεύτρια Minna Tervamäki και ζει στη Φινλανδία. «Νιώθω ασφαλής εδώ. Είμαι σίγουρη πως ένα από τα βασικά πράγματα που νιώθουν οι άνθρωποι στη Φινλανδία είναι ασφάλεια» τονίζει στο BBC η Tervamäki, η οποία πέρσι ανακηρύχθηκε «ο πιο θετικός άνθρωπος στη Φινλανδία» από την εταιρία Positiivarit Oy, η οποία φτιάχνει προϊόντα που ενθαρρύνουν τη θετική σκέψη. «Εμπιστευόμαστε ο ένας τον άλλον» προσθέτει. Σύμφωνα με την έκθεση 2018 World Happiness Report, η οποία βασίζεται σε έρευνες της Gallup, η Φινλανδία είναι η πιο ευτυχισμένη χώρα στον κόσμο. Οι Φινλανδοί ωστόσο δεν είναι και τόσο σίγουροι για το αποτέλεσμα- τυπικά στωικοί άνθρωποι, καθώς είναι. «Οι Σκανδιναβοί, και ειδικά οι Φινλανδοί, είναι εσωστρεφείς με τα συναισθήματά τους» εξηγεί ο Meik Wiking, Διευθύνων Σύμβουλος του think tank Happiness Research Institute, ανεξάρτητου οργανισμού στη Δανία που μελετά την ευτυχία και το ευ ζην. «Σπάνια κλιμακώνουν τις εκφράσεις χαράς ή θυμού, είναι, από αυτή την άποψη, πολύ διαφορετικοί από τους ανθρώπους στη Λατινική Αμερική, για παράδειγμα, που υιοθετούν πιο εξωστρεφείς εκφράσεις. Για τους Φινλανδούς, η ευτυχία έχει να κάνει κυρίως με το να ζουν μια ισορροπημένη, ευέλικτη και μη επιδεικτική ζωή». Η Tervamäki συμφωνεί. «Έχω πολύ αντιφατικά συναισθήματα για την έρευνα περί ευτυχίας. Οι Φινλανδοί τη διαβάζουν και γελούν, ρωτάνε “Τι; Εμείς;”. Αυτό που έρχεται στο μυαλό μου είναι πως οι Φινλανδοί είναι ικανοποιημένοι, παρά ευτυχισμένοι» λέει. Αυτή η απόκλιση προκύπτει από το γεγονός ότι η έρευνα περί ευτυχίας δεν αφορά, παραδόξως, το πλέον πολυπόθητο συναίσθημα, αυτό της ευτυχίας. Ο καθηγητής John Helliwell από το University of British Columbia, εκ των συντακτών της έκθεσης World Happiness Report, εξηγεί πως η μέτρηση της ευτυχίας δεν είναι καθόλου μια έρευνα συναισθημάτων. Στην πραγματικότητα, σχετίζεται πιο πολύ με την… ξεχασμένη τσάντα της Tervamäki, την ποιότητα της ζωής, δηλαδή, σε όλο τον κόσμο. Και με αυτούς τους όρους, η Φινλανδία ήρθε φέτος πρώτη. Για την ιστορία, η Ελλάδα βρίσκεται στην 79η θέση, κάτω από χώρες όπως Πακιστάν, Ονδούρα, Λιβύη, Καζακστάν. Δείτε την κατάταξη εδώ και διαβάστε όλη την έκθεση εδώ. «Οι παράγοντες που συμβάλλουν στην ποιότητα της ζωής είναι το υγιές προσδόκιμο ζωής και το δυνατό κατά κεφαλήν ΑΕΠ» λέει ο Helliwell. «Αλλά και πράγματα όπως το να μπορεί ο ένας να φροντίζει τον άλλο, να έχει κανείς κάποιον στον οποίο να στηρίζεται στα δύσκολα, η ελευθερία να κάνει καθένας τις επιλογές του για τη ζωή και η προσωπική υποστήριξη. Αφορά την εμπιστοσύνη και τη γενναιοδωρία, και σε αυτά η Φινλανδία κατατάσσεται πολύ ψηλά. Οι σκανδιναβικές χώρες έχουν την τάση πιο επίπεδης δομής στην κοινωνία τους, λιγότερη ανισότητα, μεγαλύτερη ικανότητα βοήθειας των αδύναμων. Όλα αυτά οδηγούν στην υψηλή επίδοσή τους σε ένα τεστ που τους ζητά να ‘βαθμολογήσουν’ την ποιότητα της ζωής τους». Ο Δρ Frank Martela, ερευνητής κοινωνικής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Ελσίνκι, συμφωνεί. «Η εμπιστοσύνη είναι πολύ σημαντική εδώ. Οι πολίτες θέλουν να θεωρούνται αξιόπιστοι. Εάν σου πέσει το πορτοφόλι στον δρόμο, μπορείς να είσαι σχεδόν σίγουρος ότι θα το ξαναβρείς, συνήθως με τα λεφτά μέσα. Αυτό μάλιστα αποτέλεσε και συγκεκριμένο πείραμα του Reader’s Digest. Από όλες τις πόλεις, όπου έκαναν το πείραμα «χάνοντας» πορτοφόλια, τα περισσότερα επιστράφηκαν στο Ελσίνκι. Δεν είναι λοιπόν να απορείς που από όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, η εμπιστοσύνη στους ξένους είναι υψηλότερη στη Φινλανδία». Φέτος, για πρώτη φορά, το World Happiness Report συμπεριέλαβε στην έρευνα και μετανάστες. Τα επίπεδα ευτυχίας τους ήταν σχεδόν ίδια με αυτά του συνολικού πληθυσμού, με τη Φινλανδία στην κορυφή. Αυτό σημαίνει πως τόσο οι γηγενείς Φινλανδοί όσο και εκείνοι που μετανάστευσαν στη χώρα είναι εξίσου ευτυχισμένοι. Αυτό είναι ενδιαφέρον, επειδή ουσιαστικά διαψεύδει τη θεωρία πως η ευτυχία είναι εγγενές χαρακτηριστικό των Φινλανδών. «Τα επίπεδα ευτυχίας των μεταναστών διαρρηγνύει την ιδέα πως οι βόρειες χώρες είναι κλειστές ομογενείς κοινωνίες» λέει ο Helliwell. «Εάν η ευτυχία έχει να κάνει με τη φινλανδική ψυχή, φαίνεται είναι εξίσου διαθέσιμη και σε κάποιον από το Μπαγκλαντές. Άρα σχετίζεται περισσότερο με τον τρόπο που λειτουργεί η χώρα». Η Φινλανδία, εξηγεί το BBC, κυβερνάται με αποτελεσματική συμπόνια και βαθύ σεβασμό για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Είναι ένα από τα καλύτερα μέρη στον κόσμο για να γίνει μια γυναίκα μητέρα και έχει ένα από τα καλύτερα εκπαιδευτικά συστήματα στον κόσμο. Καταγράφει εξαιρετικές επιδόσεις στην περιβαλλοντική πολιτική, την ισότητα των φύλων και την ισορροπία ζωής και δουλειάς. Αυτά είναι πράγματα που μπορούν να κάνουν έναν λαό πολύ πιο ικανοποιημένο με τη ζωή του από κάθε άλλο, είτε είναι είτε όχι στη φύση και την κουλτούρα τους να χαμογελούν γι’ αυτό. Είναι πιθανό να είναι κανείς εμφανώς γκρινιάρης κι ακόμα να ζει στο πιο ευτυχισμένο μέρος στον κόσμο. «Εάν οι Φινλανδοί πουν πως δεν είναι ευτυχισμένοι, καταλαβαίνω» λέει η Φινλανδή Anu Partanen, συγγραφέας του βιβλίου «The Nordic Theory of Everything: In Search of a Better Life», η οποία είχε ζήσει στις ΗΠΑ για μία δεκαετία αλλά σκοπεύει να επιστρέψει οικογενειακώς στη Φινλανδία αυτό το καλοκαίρι. «Συχνά είναι εκ φύσεως απαισιόδοξοι και συγκρατημένοι με τα συναισθήματά τους. Πίνουν πολύ, είναι σκοτεινά, οι χειμώνες είναι πολύ κρύοι και δύσκολοι ψυχολογικά. Αυτή η φινλανδική ευτυχία, για την οποία ακούμε, δεν έχει να κάνει με το να χορεύεις, να χαμογελάς ή να είσαι εμφανώς χαρούμενος. Αν αυτό πιστεύετε για την ευτυχία, τότε όχι, δεν είναι ο πιο ευτυχισμένος λαός. Αυτές οι μελέτες αφορούν την ποιότητα ζωής, να γιατί. Από όλους τους πιθανούς τρόπους να ζεις, ζεις τον καλύτερο; Μπορείς να έχεις τον έλεγχο της ζωής σου; Έχεις επιλογές; Μπορείς να περάσεις χρόνο με την οικογένειά σου; Νιώθεις ασφαλής; Μπορείς να είσαι παραγωγικός στην κοινωνία;» Η συναισθηματική καταπίεση ή εσωστρέφεια, για την οποία φημίζονται οι Φινλανδοί, μπορεί να σχετίζεται με το λεγόμενο «sisu», μία φινλανδική λέξη, που σημαίνει επίδειξη δύναμης, στωικότητας και ευελιξίας και αποτελεί σημαντικό κομμάτι της φινλανδικής ταυτότητας. Ο λόγος, εν μέρει, που οι Φινλανδοί, λόγω ιδιοσυγκρασίας, αποφεύγουν τις δημόσιες εκφράσεις έντονων συναισθημάτων, είναι γιατί έχει για εκείνους μεγαλύτερη αξία το σιωπηλό κουράγιο και η υπομονή από τη χαρά. Ίσως γι’ αυτό είναι τόσο μπερδεμένοι, που τους χαρακτηρίζουν τους πιο ευτυχισμένους ανθρώπους στον κόσμο. «Καταλαβαίνω γιατί οι Φινλανδοί μπορεί να αναρωτιούνται “αλήθεια; Εμείς;”. Οι Δανοί και οι Νορβηγοί έχουν την ίδια αντίδραση» σημειώνει ο Wiking. «Ο κόσμος ξεχνά πως αυτό που μετράμε όταν κάνουμε έρευνα για την ευτυχία, είναι ο εθνικός μέσος όρος. Είναι μάλλον πιο ακριβές να πούμε πως οι Φινλανδοί είναι οι λιγότερο δυστυχισμένοι στον κόσμο. Πάντα τα καταφέρνουν στο να περιορίσουν τις αιτίες της δυστυχίας, οικονομικό στρες, εμπόδια στην πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας, έλλειψη στέγης, πράγματα που μας κάνουν δυστυχισμένους. Είναι απλώς καλύτεροι στο να μετατρέψουν τον πλούτο σε ευ ζην». Όταν ανακοινώνονται τέτοιες λίστες, πάντα υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον για τις πρώτες θέσεις. Μας συναρπάζει, λέει ο ίδιος, το ότι κάποιοι άνθρωποι δείχνουν να έχουν κατακτήσει την ευτυχία, αυτή την εκπληκτική συναισθηματική κατάσταση στην οποία όλοι ποθούμε, ακόμα περισσότερα όταν ένας ολόκληρος λαός μοιάζει να έχει κατακτήσει αυτή την κορυφή. Τομ ενδιαφέρον για τις χώρες που βρίσκονται στην ουρά της λίστας είναι μικρότερο-Συρία, Λιβερία, Αφγανιστάν, ίσως επειδή η δυστυχία είναι προφανής. Αν πιστεύουμε πως υπάρχει κάποιο μυστικό για τη φινλανδική ευτυχία, ίσως το πιο κοντινό σε αυτό είναι να ζει κανείς σε μια κοινωνία που αναγνωρίζει την αξία της εμπιστοσύνης και της γενναιοδωρίας. «Όταν βγαίνουν τέτοιες μελέτες, όλοι λένε: “θέλεις να ευτυχίσεις; Μετακόμισε στη Φινλανδία”. Δεν χωράμε όλοι στο πιο ευτυχισμένο μέρος στον κόσμο, δεν θα είναι πια το πιο ευτυχισμένο μέρος στον κόσμο αν όλοι έρχονται για τη “δόση” τους» σημειώνει ο Helliwell. «Το δίδαγμα αυτών των μελετών είναι περισσότερο το ερώτημα, πώς να κάνουμε κι εμείς ό,τι κάνουν, τι κάνουν οι Φινλανδοί σωστά, πώς μπορούμε να βελτιώσουμε τις ζωές τις δικές μας και των άλλων ανθρώπων; Αυτές είναι οι ερωτήσεις που θα πρέπει να θέτουμε».