Τι πραγματικά κρύβεται στα ανήλιαγα και επτασφράγιστα υπόγεια του Βατικανού

Το μυστήριο και η ίντριγκα είναι σύμφυτα θα έλεγε κανείς στην ιστορία της Αγίας Έδρας, με τα χρονικά της ανά τους αιώνες να είναι τουλάχιστον σκοτεινά. Ο κόσμος θα αναρωτιέται διαχρονικά τι είναι αυτό που προσπαθούν να κρατήσουν μακριά από δημόσια θέα οι ιερατικές αρχές του Βατικανού, ένα μέρος εξάλλου που αποτελεί το Άγιο Δισκοπότηρο κάθε συνωμοσιολόγου που σέβεται τον εαυτό του. Από τους ανείπωτους θησαυρούς που φυλάσσονται στα θησαυροφυλάκιά του μέχρι και τα ερμητικά κείμενα που δεν πρέπει με τίποτα να αντικρίσει η χριστιανοσύνη, το ανεξάρτητο ιερό κρατίδιο της Ρώμης φροντίζει να κρατά τα μυστικά του πίσω από κλειστές και τριπλοαμπαρωμένες πόρτες. Ανάλογα με ποιον θα ρωτήσεις, ο Πάπας έχει αποδείξεις από εξωγήινη ζωή μέχρι και δαίμονες στις κατακόμβες του, αν και στην πραγματικότητα η ιστορία των μυστικών αρχείων είναι πολύ πιο ρεαλιστική, γι’ αυτό και απείρως πιο ενδιαφέρουσα. Την ώρα που κανείς δεν ξέρει πραγματικά τι σκοτεινό φυλάσσεται εκεί μέσα, όσα επιβεβαιωμένα έχουν δει κατά καιρούς το φως της δημοσιότητας αρκούν για να ταξιδέψουν το μυαλό σε άλλες εποχές και να κάνουν τους μελετητές να τα χάσουν. Εκεί που τέμνεται λοιπόν η συνωμοσιολογική ρητορεία και η πραγματικότητα, εκεί που ο θρύλος συναντά τη σοβαρή ακαδημαϊκή μελέτη, εκεί είσαι στα σίγουρα στα μυστικά αρχεία του Βατικανού, μια από τις πλέον καλά φυλασσόμενες αρχειοθήκες του κόσμου. Όσο για τα μυστικά του, για εξωγήινους, απόκρυφα Ευαγγέλια και εμπρηστικά κείμενα δεν ξέρουμε, ξέρουμε όμως ότι η Καθολική Εκκλησία προσπάθησε να κρύψει τη συνέργειά της στο φασιστικό καθεστώς του Μουσολίνι και τα αντισημιτικά πογκρόμ του Χίτλερ. Κι αυτά μόνο συνωμοσιολογία δεν είναι…

Η αλήθεια πίσω από την ύπαρξη των μυστικών αρχείων εκπορεύεται από ένα μεταφραστικό πρόβλημα της λατινικής. Το Βατικανό αποκαλεί την κλειστή στον κόσμο βιβλιοθήκη του «Archivum Secretum Apostolicum Vaticanum». Το λατινικό «Secretum» δεν σημαίνει βέβαια «μυστικός», όπως θα υπέθετε εύλογα κανείς. Η σωστότερη απόδοσή του θα ήταν «προσωπικός» ή «ιδιωτικός». Και βέβαια πρόκειται ουσιαστικά για μια εκτεταμένη συλλογή από παπικές βούλες, πρακτικά, επιστολογραφία και ιστορικά κιτάπια της Αγίας Έδρας των τελευταίων τεσσάρων αιώνων. Ήταν ο Πάπας Παύλος Ε’ αυτός που διαχώρισε κατά τον 17ο αιώνα (1612) τα μυστικά αρχεία από τη βιβλιοθήκη του Βατικανού, νιώθοντας πως τα γραπτά των προκαθήμενων του ρωμαιοκαθολικισμού είχαν ιστορική αξία και έπρεπε να διασωθούν. Γιατί διαχωρίστηκαν όμως από το κύριο σώμα της βιβλιοθήκης και, κυρίως, γιατί παρέμειναν ερμητικά κλειστά τόσο στο κοινό όσο και τους μελετητές; Αν εξαιρέσουμε μια χούφτα καθολικών θεολόγων που κατάφεραν να τρυπώσουν εντός τους, τα μυστικά αρχεία παρέμεναν σφαλιστά στο κοινό μέχρι το 1881, όταν ο Πάπας Λέων ΙΓ’ τα έθεσε στη μερική και υπό προϋποθέσεις διάθεση των ακαδημαϊκών. Παρά ταύτα, μόνο εύκολο δεν ήταν για κάποιον, όσο όνομα κι αν είχε στην πανεπιστημιακή κοινότητα, να βρεθεί στην άλλη πλευρά της κλειδωμένης και πάντα φυλασσόμενης πόρτας. Κάτι που δεν έχει αλλάξει και πολύ τα τελευταία 200 χρόνια. Κατά πρώτον, η είσοδος απαγορεύεται ακόμα και σήμερα σε δημοσιογράφους, φοιτητές και ερασιτέχνες ιστορικούς. Ο ενδιαφερόμενος θα πρέπει πρώτα να αποδείξει πως είναι σοβαρός ακαδημαϊκός, με περγαμηνές και σχετικές δημοσιεύσεις, για να συζητηθεί αν θα του δοθεί πρόσβαση. Ακόμα κι έτσι όμως, η κάρτα πρόσβασης θα λήξει έπειτα από έξι μήνες, κι έτσι καλό θα ήταν να μη σπαταλήσεις τον χρόνο σου τσαλαβουτώντας εδώ κι εκεί. Όπως εκμυστηρεύτηκε σχετικά ένας πανεπιστημιακός που μπαινοβγήκε για λίγο στα μυστικά αρχεία, για να μπεις στο εσωτερικό τους πρέπει «να διαβείς την Πύλη της Αγίας Άννας, να περάσεις την Ελβετική Φρουρά, να διασχίσεις το Cortile del Belvedere και να δείξεις τις διαπιστεύσεις σου» (O’Loughlin, 2014). Και βέβαια όταν βρεθεί ο μελετητής εντός τους, δεν περιεργάζεται τα αρχεία κατά βούληση! Αντιθέτως, δηλώνει ποιοι κατάλογοι τον ενδιαφέρουν και περιμένει υπομονετικά να τους φέρουν στα χέρια του. Αυστηρά τρεις τη μέρα! Όσο για τους προσεκτικά επιμελημένους και χειρόγραφους αυτούς καταλόγους, είναι γραμμένοι στη λατινική, άντε και την ιταλική. Αρκετοί ακαδημαϊκοί έχουν αφήσει συνωμοσιολογικές αιχμές για τον τρόπο που παρέχεται η πρόσβαση στα αρχεία. Γιατί δεν μπορούν δηλαδή να κοιτάξουν στα ράφια; Αλλά και οι ίδιοι οι κατάλογοι παραείναι ογκώδεις και δύσχρηστοι, μιας και αντιπροσωπεύουν «50 μίλια [80 χιλιόμετρα] από ράφια και ντοκουμέντα που χρονολογούνται ακόμα και από τον 8ο αιώνα» (Keyser, 2015)! Οι ιδιοτροπίες της Αγίας Έδρας δεν σταματούν όμως εδώ: «Αν μέσα σε λίγα λεπτά συνειδητοποιήσεις ότι αυτό που ψάχνεις δεν βρίσκεται στους καταλόγους που ζήτησες, είσαι αναγκασμένος να τα μαζέψεις και να φύγεις, μια πρόκληση για μελετητές με χρονικό όριο ή για όσους έχουν ταξιδέψει από μακριά», μας λέει ο O’Loughlin. Πρόκειται για τρόπο πρόσβασης στα αρχεία που δεν διευκολύνει λοιπόν στα σίγουρα τη σοβαρή μελέτη. Κάποιοι έχουν ισχυριστεί μάλιστα πως η Αγία Έδρα παρέχει μεν πρόσβαση στην παπική βιβλιοθήκη σε λίγους και εκλεκτούς, ακόμα κι έτσι όμως με τρόπο που δεν ευνοεί την ουσιαστική ανάγνωσή τους. Απαντώντας ίσως στις καταγγελίες των ερευνητών, το Βατικανό αποφάσισε το 2012, στην επέτειο των 400 χρόνων των μυστικών αρχείων, να εκθέσει σε μουσείο του κρατιδίου 100 αντικείμενα για πρώτη φορά στην πλούσια ιστορία του (Lux in Arcana). Εκατό ντοκουμέντα δεν είναι βέβαια ούτε η κορυφή του παγόβουνου, είναι όμως όλα όσα ξέρουμε ουσιαστικά για το υπάρχει εκεί μέσα!

Όπως είπαμε, κανείς δεν γνωρίζει τι άλλο υπάρχει στα χιλιόμετρα των διαδρόμων της μυστικής (εντός και εκτός εισαγωγικών) παπικής βιβλιοθήκης. Τόσο από την έκθεση όμως όσο και τα γραπτά των ακαδημαϊκών θεολόγων που έχουν καταφέρει να τρυπώσουν εντός των αρχείων, γνωρίζουμε για μια σειρά ιστορικών κειμηλίων που υπάρχουν εκεί μέσα. Περίβλεπτη θέση κατέχει φυσικά η περγαμηνή των 60 μέτρων που περιέχει τα πρακτικά της δίκης των Ναϊτών Ιπποτών, που ξεκίνησε το 1307! Το μοναστικό τάγμα των Σταυροφοριών έπεσε θύμα, όπως ισχυρίζονται πολλοί, του χρέους που είχε συσσωρεύσει έναντί τους ο γάλλος βασιλιάς Φίλιππος Δ’, ο οποίος διέταξε στις 13 Οκτωβρίου 1307 να εξαφανιστούν από τον κόσμο. Ο Πάπας Κλήμης Ε’ αφόρισε τους Ναΐτες, αν και από τα πρακτικά της δίκης πληροφορήθηκε ο κόσμος ότι ο ποντίφικας ήθελε να τους συγχωρέσει, μόνο που εξαναγκάστηκε στον αφορισμό τους από τον Φίλιππο… Εξίσου ενδιαφέρουσα είναι και η παπική βούλα του Αλέξανδρου ΣΤ’ το 1493 που χώριζε τον Νέο Κόσμο μεταξύ Ισπανών και Πορτογάλων! Στις 4 Μαΐου 1493, έναν χρόνο μετά την ανακάλυψη της νέας ηπείρου από τον Χριστόφορο Κολόμβο, ο Πάπας εκδίδει τη βούλα «Inter Caetera» που εκχωρεί τα νέα εδάφη στην Ισπανία, αφήνοντας το ανατολικό κομμάτι της αμερικανικής ηπείρου (τη σημερινή Βραζιλία) στα χέρια των Πορτογάλων. Ακόμα και το παπικό φιρμάνι (Decet Romanum Pontificem) με το οποίο αφόρισε ο Λέων Ι’ τον Μαρτίνο Λούθηρο το 1521 υπάρχει στα μυστικά αρχεία. Αλλά και ένα γράμμα που είχε στείλει ο Μιχαήλ Άγγελος στον Πάπα Ιούλιο Β’ φυλάσσεται εκεί μέσα, με το οποίο τον ενημέρωνε πως οι φρουροί του Βατικανού δεν είχαν λάβει τους μισθούς τους εδώ και τρεις μήνες και απειλούσαν να εγκαταλείψουν τις θέσεις τους! Στις 8 Δεκεμβρίου 1854 ο Πάπας Πίος Θ’ εκδίδει το «Ineffabilis Deus», με το οποίο εγκρίνει επισήμως στον ρωμαιοκαθολικισμό το δόγμα της Άμωμης Σύλληψης, την πεποίθηση δηλαδή ότι η Παναγία συνελήφθη άσπιλη από την κηλίδα του προπατορικού αμαρτήματος. Η βούλα που βάθυνε τις δογματικές διαφοροποιήσεις της χριστιανοσύνης ενυπάρχει κι αυτή στην παπική βιβλιοθήκη. Εξίσου ενδιαφέροντα είναι και τα πρακτικά της δίκης του Γαλιλαίου το 1633, του επιστήμονα που έψαχνε κι αυτός να εξορίσει τη Γη από το κέντρο του Σύμπαντος. Ο πρωτεργάτης της Επιστημονικής Επανάστασης είχε δεχτεί την εκκλησιαστική επίπληξη και παλιότερα (1616), είχε γλιτώσει όμως τις διώξεις λέγοντας πως επειδή συζητά την ηλιοκεντρική ιδέα δεν σημαίνει κατ’ ανάγκη ότι την ασπάζεται κιόλας. Για τον Πάπα Ουρβανό Η’ όμως τέτοιες δικαιολογίες δεν περνούσαν, κι έτσι η νέα παπική έρευνα τον έκρινε ένοχο ως αιρετικό. Ακόμα και επιστολές τόσο του Αβραάμ Λίνκολν όσο και του Τζέφερσον Ντέιβις (κανείς τους καθολικός!) έλαβε ο Πάπας Πίος Θ’, προσπαθώντας να τον φέρουν στην πλευρά της Ένωσης ή της Συνομοσπονδίας, αντίστοιχα! Αμφότερες γραμμένες το 1863, στον κολοφώνα του αμερικανικού εμφυλίου πολέμου, ήταν οι απέλπιδες προσπάθειες των δυο ηγετών να προσεταιριστούν το Βατικανό και τη δύναμή του για τους πολεμικούς τους αγώνες. Χαρακτηριστικό εδώ είναι το γεγονός ότι ο Λίνκολν ξεχνά βολικά να αναφερθεί στον εμφύλιο σπαραγμό που ταλάνιζε τη χώρα(!), την ίδια ώρα που ο ηγέτης των Νοτίων δίνει έμφαση στο σφάξιμο των πολιτών του από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση των ΗΠΑ. Τελειώνοντας, ιδιαίτερη θέση κατέχει μεταξύ των λιγοστών φανερών ντοκουμέντων της παπικής βιβλιοθήκης η βούλα του Πάπα Ιννοκέντιου Γ’ που καλεί το 1198 σε νέα σταυροφορία στους Αγίους Τόπους. Το φιρμάνι του Ποντίφικα ήταν πράγματι το αρχιμήδειο σημείο της Δ’ Σταυροφορίας, η οποία θα κατέληγε στη φράγκικη κατάληψη της Κωνσταντινούπολης. Κι ενώ ο Πάπας είχε ευλογήσει τη σταυροφορία, όταν πληροφορήθηκε τη βίαιη λεηλασία της Βασιλεύουσας, δεν είχε άλλη επιλογή παρά να την καταδικάσει ως «υπόδειγμα οδύνης και έργο του Σατανά». Παρά τα όσα -ομολογουμένως ενδιαφέροντα- είδαμε παραπάνω, είναι σαφές σε όλους πως στα μυστικά αρχεία του Βατικανού φυλάσσονται πολλοί ακόμα «θησαυροί» που δύσκολα θα δουν ποτέ το φως της δημοσιότητας. Γιατί άνθρωποι που ξέρουν πώς να ψάξουν θα βγάλουν πολλά λαβράκια αν τους αφήσουν ελεύθερους να μελετήσουν τη σκοτεινή ιστορία διαπλοκής της παπικής εξουσίας με την πολιτική ηγεσία και την οικονομική ελίτ. Δείτε, π.χ., το παράδειγμα του David Kertzer, ιστορικού στο περίφημο Πανεπιστήμιο Μπράουν, ο οποίος πήρε άδεια να εξετάσει κάποια αρχεία που αφορούσαν στα έργα και τις ημέρες του Πάπα Πίου ΙΑ’. Ο διαπρεπής ιστορικός κατέληξε πως ο ποντίφικας «σύναψε συμφωνίες με τον Μουσολίνι να προστατεύσει τα συμφέροντα της Εκκλησίας με αντάλλαγμα τη σιωπή της για τον κρατικά εκπορευόμενο αντισημιτισμό», ένα συμπέρασμα που έρχεται σε αντίθεση με όσα ξέραμε για τη δράση του συγκεκριμένου Πάπα. Μεμονωμένοι ακαδημαϊκοί αλλά και ιστορικοί θεσμοί πιέζουν πλέον τον Πάπα Φραγκίσκο να ανοίξει τα αρχεία που αφορούν στον σκοτεινό Πάπα Πίο ΙΒ’ και τη φερόμενη συνεργασία του με το ναζιστικό έκτρωμα. Σε αυτό -υποδεικνύει ο Kertzer- ελλοχεύει η πραγματική μυστικοπάθεια των μυστικών αρχείων του Βατικανού, σε εκκλησιαστικά έργα και παπικές πράξεις δηλαδή που δεν είναι ενδεχομένως καθόλου κολακευτικές για την Καθολική Εκκλησία και τη χριστιανική παράδοση. Μια συνωμοσιολογία που αν αποδειχθεί αληθινή, τότε θα βάλει κάτω όλα τα φημολογούμενα απόκρυφα Ευαγγέλια και ανατρεπτικά κείμενα που λέγεται ανεπιβεβαίωτα πως φιγουράρουν στα ανήλιαγα υπόγεια του Βατικανού…