Πανδύσκολες αγγλικές λέξεις που είναι ολότελα… απλές στα ελληνικά!

Η «γλώσσα είναι το σπίτι μας», έλεγε ο θεμελιωτής της γλωσσολογίας Φερντινάντ ντε Σωσσύρ, υπαινισσόμενος πως το γλωσσικό περιβάλλον επικαθορίζει τον τρόπο που βλέπουμε τον κόσμο αλλά και τον βαθμό αλληλεπίδρασής μας με αυτόν. Η γλωσσική επιτέλεση ορίζεται εξάλλου ως η διαδικασία αλλά και το αποτέλεσμα της χρήσης της γλώσσας, ως η ίδια η γλωσσική συμπεριφορά δηλαδή που υπαγορεύεται και οργανώνεται με βάση ορισμένους κανόνες. Κι ενώ τα δάνεια και τα αντιδάνεια μεταξύ των γλωσσών είναι γνωστά και επαρκώς καταγεγραμμένα, υπάρχουν φορές που ο γλωσσολογικός πλούτος του ενός μετατρέπεται σε θησαυρό για τον άλλο, δίνοντάς του περιεκτικά γλωσσικά σχήματα για να περιγράψει τα πράγματα του κόσμου του. Οι οφειλές των λατινογενών γλωσσών στην ελληνική είναι αυταπόδεικτες και συζήτηση εδώ δεν χωρά, καθώς οι γλωσσολόγοι αποκαλούν εδώ και χρόνια τα ελληνικά ως «μητέρα όλων των ευρωπαϊκών γλωσσών». Η συγκριτική γλωσσολογία έχει αποδείξει ωστόσο περίτρανα πως δεν υπάρχουν καθαρές γλώσσες, γλώσσες χωρίς δάνεια δηλαδή. Από τη στιγμή που ενσωματώνονται εξάλλου στον γλωσσικό κορμό, οι δανεικοί όροι πολιτογραφούνται δημότες της νέας γλώσσας και παραμένουν δάνεια μόνο όσον αφορά στην ετυμολογία τους. Συχνά μάλιστα η σημασία του δανείου αλλάζει εντελώς στο νέο γλωσσικό πλαίσιο που το υποβαστάζει και στην περίπτωσή μας χρειάζεται βαθιά και ουσιαστική κατανόηση τόσο της ελληνικής όσο και της αγγλικής για να μπορέσει κανείς να καταλάβει τους όρους. Με αυτά υπόψη, ας δούμε μερικές πραγματικά δύσκολες αγγλικές λέξεις που μόνο το καλλιεργημένο και τριμμένο με τη γλώσσα αγγλόφωνο κοινό μπορεί να καταλάβει, ενώ εμείς τις ξέρουμε απέξω και ανακατωτά… Adynaton Για το αγγλόφωνο κοινό, το «adynaton» είναι ένας συγκεκριμένος τύπος υπερβολής («hyperbole» τη λένε), κατά τον οποίο η φραστική δήλωση τραβιέται από τα μαλλιά, φτάνοντας σε γελοία και αδύνατα επίπεδα… Anacoluthon «Anacoluthon» χαρακτηρίζουν την απροσδόκητη συνέχεια μιας πρότασης, όταν η σειρά των λέξεων φανερώνει δηλαδή τη λογική ασυνέπεια της σκέψης. Πρόκειται για ευθεία χρήση του δικού μας «ανακόλουθου», του σχήματος λόγου στο οποίο παρουσιάζεται εκτροπή από την ομαλή σύνταξη και οι λέξεις που ακολουθούν δεν βρίσκονται σε συμφωνία με τις προηγούμενες… Anadiplosis Εδώ οι αγγλόφωνοι χρησιμοποιούν το ρητορικό σχήμα με τον ίδιο τρόπο που το κάνει και η ελληνική «αναδίπλωση», όταν μια λέξη ή μια φράση μέσα σε μια πρόταση επαναλαμβάνεται για δεύτερη φορά, θέλοντας να προσδώσει έμφαση στο νόημα. Το σχήμα το λάτρευε ο Σαίξπηρ… Αnthypophora Πρέπει να παίζεις την αγγλική στα δάχτυλα και σε ακαδημαϊκό μάλιστα επίπεδο για να ξέρεις τι σημαίνει ο όρος «anthypophora». Για μας είναι απλώς ένας τρόπος δραματοποιημένης έκφρασης, όπου αρχικά τίθενται ερωτήσεις ή γίνονται διαπιστώσεις, στη συνέχεια απορρίπτονται κάποιες πιθανές απαντήσεις ή ερμηνείες και μόνο στο τέλος δηλώνεται αυτό που πραγματικά συμβαίνει. Το ίδιο σημαίνει και για τους Άγγλους βέβαια η «ανθυποφορά», αν και λίγοι το ξέρουν… Antiprosopopoeia Ως «prosopopoeia» αποκαλούν στον πλέον επίσημο τύπο της την «προσωποποίηση» (personification), το σχήμα λόγου με το οποίο αποδίδουμε ανθρώπινες ιδιότητες σε έμψυχα ή άψυχα αντικείμενα, ακόμα και αφηρημένες έννοιες. Το ακριβώς αντίθετο κάνει η «antiprosopopoeia», αποδίδοντας στον άνθρωπο ιδιότητες πραγμάτων και αντικειμένων… Antonomasia Άλλος ένας γλωσσολογικός όρος που χρησιμοποιείται στα αγγλικά με την τρέχουσα ελληνική σημασία του, η «antonomasia» τους είναι η δική μας «αντονομασία», το σχήμα λόγου κατά το οποίο αντί για ένα κύριο ή προσηγορικό όνομα χρησιμοποιείται κάποια συνώνυμη ή ισοδύναμη λέξη ή κάποια περίφραση (π.χ. «ο γέρος του Mοριά» αντί «ο Kολοκοτρώνης»)… Aposiopesis Με τον στρυφνό αυτό όρο εννοούν οι Αγγλοσάξονες την «αποσιώπηση», που γι’ αυτούς είναι ένα λογοτεχνικό όχημα κατά το οποίο ο ομιλών αφήνει την πρόταση ανολοκλήρωτη ή την ιδέα ημιτελή, για να προσδώσει έμφαση. Αποφεύγω να αναφέρω κάτι δηλαδή ή προσπαθώ να το αποκρύψω με τη σιωπή μου, όπως η ελληνική «αποσιώπηση»… Asundeton Όταν παραλείπεις εκουσίως τους συνδέσμους μεταξύ διαδοχικών προτάσεων για να δώσεις έμφαση στον λόγο σου, χρησιμοποιείς στα αγγλικά το σχήμα λόγου «asundeton». Ό,τι ακριβώς κάνεις και στα ελληνικά δηλαδή με την «ασύνδετη σύνταξη» ή το «ασύνδετο σχήμα», παραθέτοντας όμοιους όρους ή όμοιες προτάσεις χωρίς να βάζεις ανάμεσά τους συνδέσμους… Dialogismus Κατά τον «dialogismus», ο ομιλητής είτε φαντάζεται αυτό που σκέφτεται ο άλλος είτε παραφράζει μια παλιότερη δήλωσή του, καταλήγοντας να μιλά εξ ονόματος του άλλου για να προσδώσει ρητορική βαρύτητα. Ο δικός μας «διαλογισμός» σημαίνει βέβαια τη διαδικασία με την οποία επεξεργάζεται ο νους κάτι… Dysphemism Δεν πρέπει να συγχέουμε τον όρο «dysphemism» με τη «δυσφήμηση», τη διάδοση ισχυρισμών που θίγουν την υπόληψη κάποιου δηλαδή, καθώς οι Βρετανοί τον χρησιμοποιούν για να υποδηλώσουν το ακριβώς αντίθετο του «ευφημισμού», του σχήματος λόγου στο οποίο μια δυσοίωνη, απαγορευμένη ή γενικά πολύ αρνητικά φορτισμένη λέξη (ή φράση) αντικαθίσταται με μια άλλη που έχει εντελώς αντίθετη σημασία… Eutrepismus  Εδώ μιλάμε για τόσο δύσκολο όρο που η ερμηνεία του περνά από τρεις φάσεις: πρώτα πρέπει να οριστεί η λέξη, μετά να δειχτεί πώς χρησιμοποιείται στον λόγο και στο τέλος να εξηγηθεί τι ρόλο επιτελεί. Με δυο λόγια, ως «eutrepismus» αποκαλούμε την απαρίθμηση ή τη διάταξη ενός αριθμού φράσεων προκειμένου να δομήσουν ένα επιχείρημα με τρόπο που να είναι εύληπτο από το ακροατήριο. Ένας τρόπος γλωσσικής τακτοποίησης δηλαδή που έλκει την καταγωγή του από τον «ευτρεπισμό», τον λόγιο τρόπο να πει δηλαδή ο Έλληνας τον «ευπρεπισμό»… Hypocatastasis Όταν λες πως κάτι είναι σαν κάτι άλλο, τότε χρησιμοποιείς μια παρομοίωση («simile»). Όταν ισχυρίζεσαι πως κάτι είναι πραγματικά κάτι άλλο, τότε κάνεις χρήση της μεταφοράς («metaphor»). Όταν όμως αφήνεις όλα τα προσχήματα στην άκρη και αποκαλείς κάτι ως κάτι που δεν είναι, τότε κάνεις μια «hypocatastasis», απηχώντας την «υποκατάσταση», την ενέργεια ή το αποτέλεσμα του «υποκαθιστώ», όταν παίρνω τη θέση κάποιου άλλου δηλαδή για να παίξω τον δικό του ρόλο… Pleonasm Όταν εκφράζεις ένα νόημα με περισσότερες λέξεις από όσες κανονικά χρειάζονται, τότε προβαίνεις σε «πλεονασμό», «pleonasm» στην αγγλική. Στα αγγλικά βέβαια το σχήμα λόγου δεν έχει την έννοια του εκφραστικού λάθους που μπορεί να πάρει στα ελληνικά (κατά το οποίο χρησιμοποιούνται περισσότερες από τις απαραίτητες λέξεις για να αποδοθεί ένα νόημα), παραμένοντας απλώς για τους Άγγλους ένας εμφατικός τρόπος γλωσσικής διατύπωσης… Synecdoche Στα αγγλικά, η ελληνική «συνεκδοχή» έχει μόνο ένα μέρος της σημασίας της. Πρόκειται για το σχήμα λόγου κατά το οποίο το τμήμα ή το μέρος ενός πράγματος αντιπροσωπεύει το όλον. Το «synecdoche» στα ελληνικά είναι σαφώς πιο πολύπλοκο, απεικονίζοντας μια λέξη που χρησιμοποιείται με τη στενότερη ή την ευρύτερη σημασία της, δηλαδή το ένα αντί για τα πολλά, το μέρος αντί για το σύνολο ή/και αντίστροφα, η ύλη αντί για το αντικείμενο που έχει γίνει από αυτή και εκείνο που παράγει αντί για εκείνο που παράγεται από αυτό… Tmesis Στα ελληνικά η «τμήση» είναι το αποτέλεσμα του «τέμνω», όταν μετατραπεί όμως στο αγγλικό σχήμα λόγου «tmesis», τότε αναφέρεται στον διαχωρισμό μιας σύνθετης λέξης στα δυο παρεμβάλλοντας μια τρίτη λέξη ανάμεσά τους. Και βέβαια τις περισσότερες φορές η λεξούλα που εισέρχεται είναι κάποια βρισιά… Zeugma Υπάρχουν στα αγγλικά πολλές εκδοχές αλλά και ορισμοί που αναλύουν επακριβώς το «zeugma», το οποίο ωστόσο σε γενικές γραμμές ακολουθεί κατά πόδας το ελληνικό «ζεύγμα», το σχήμα λόγου κατά το οποίο δύο ομοειδείς συντακτικοί όροι (προσδιορισμοί ή αντικείμενα) αποδίδονται σε ένα ρήμα, ενώ λογικά ο ένας από αυτούς θα ταίριαζε σε άλλο ρήμα (π.χ. «φάγαμε ωραίους μεζέδες και κρασί» αντί του σωστού «φάγαμε ωραίους μεζέδες και ήπιαμε κρασί»)… Και για το τέλος, ας θυμηθούμε τις δύο θρυλικές ομιλίες του Ζολώτα στα αγγλικά χρησιμοποιώντας αποκλειστικά ελληνικές λέξεις. Ο πρώτος του λόγος εκφωνήθηκε κατά την τελετή λήξης της 12ης Ετήσιας Συνεδρίασης της Παγκόσμιας Τράπεζας τον Οκτώβριο του 1957 στη Νέα Υόρκη, όπου ο Ξενοφών Ζολώτας παραβρέθηκε ως διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος. Ο έλληνας ακαδημαϊκός μίλησε μεν στην αγγλική, χρησιμοποίησε όμως μόνο ελληνογενείς λέξεις (αν εξαιρέσουμε τις αναπόφευκτες προσθήκες των αγγλικών άρθρων, των προθέσεων και των συνδέσμων φυσικά). «Kyrie, I eulogize the archons of the Panethnic Numismatic Thesaurus and the Oecumenical Trapeza for the orthodoxy of their axioms methods and policies, although there is an episode of cacophony of the Trapeza with Hellas. With enthusiasm we dialogue and synagonize at the synods of our didymous Organizations in which polymorphous economic ideas and dogmas are analyzed and synthesized. Our critical problems such as the numismatic plethora generate some agony and melancholy. This phenomenon is charateristic of our epoch. But, to my thesis we have the dynamism to program therapeutic practices as a prophylaxis from chaos and catastrophe. In parallel a panethnic unhypocritical economic synergy and harmonization in a democratic climate is basic. I apologize for my eccentric monologue. I emphasize my eucharistia to your Kyrie to the eugenic and generous American Ethnos and to the organizers and protagonists of this Ampitctyony and the gastronomic symposia». Ο λόγος προκάλεσε τέτοιον ενθουσιασμό στο κοινό που -έπειτα από παρέμβαση του επικεφαλής της Παγκόσμιας Τράπεζας- επαναλήφθηκε δυο χρόνια αργότερα (Οκτώβριος του 1959) με τρόπο παρόμοιο. Επισύροντας και πάλι το παρατεταμένο χειροκρότημα αλλά και τον απροσχημάτιστο θαυμασμό των παρευρισκομένων… «Kyrie, It is Zeus’ anathema on our epoch for the dynamism of our economies and the heresy of our economic methods and policies that we should agonize the Scylla of numismatic plethora and the Charybdis of economic anaemia. It is not my idiosyncrasy to be ironic or sarcastic, but my diagnosis would be that politicians are rather cryptoplethorists. Although they emphatically stigmatize numismatic plethora, they energize it through their tactics and practices. Our policies have to be based more on economic and less on political criteria. Our gnomon has to be a metron between political, strategic and philanthropic scopes. Political magic has always been anti-economic. In an epoch characterized by monopolies, oligopolies, monophonies, monopolistic antagonism and polymorphous inelasticities, our policies have to be more orthological. But this should not be metamorphosed into plethorophobia, which is endemic among academic economists. Numismatic symmetry should not hyper-antagonize economic acme. A greater harmonization between the practices of the economic and numismatic archons is basic. Parallel to this, we have to synchronize and harmonize more and more our economic and numismatic policies panethnically. These scopes are more practicable now, when the prognostics of the political and economic barometer are halcyonic. The history of our didymus organizations in this sphere has been didactic and their gnostic practices will always be a tonic to the polyonymous and idiomorphous ethnical economies. The genesis of the programmed organization will dynamize these policies. Therefore, I sympathize, although not without criticism on one or two themes, with the apostles and the hierarchy of our organs in their zeal to program orthodox economic and numismatic policies, although I have some logomachy with them. I apologize for having tyrannized you with my Hellenic phraseology. In my epilogue, I emphasize my eulogy to the philoxenous autochthons of this cosmopolitan metropolis and my encomium to you, Kyrie, and the stenographers». Τα «ελληνικά» του Ζολώτα τα κατάλαβαν οι περισσότεροι, μιας και το ακροατήριο είχε βαθιά γνώση της αγγλικής και υψηλό μορφωτικό επίπεδο. Για να είμαστε βέβαια δίκαιοι, όπως και σε πολλά από τα παραδείγματα που είδαμε, οι περισσότερες λέξεις που διάλεξε δαιμόνια ο Ζολώτας πρόκειται για σπανιότατους αγγλικούς όρους, την ίδια ώρα που πολλές από τις λέξεις χρησιμοποιούνται με εντελώς διαφορετική σημασία στον λόγο του ακαδημαϊκού απ’ ό,τι στην τρέχουσα αγγλική. Εξίσου πολλοί είναι μάλιστα οι νεολογισμοί του Ζολώτα που δεν θα βρείτε σε κανένα από τα μεγάλα επίτομα λεξικά της αγγλικής. Παρά ταύτα, το εγχείρημά του ήταν εξαιρετικά εύστοχο και επίκαιρο, θίγοντας με πνευματώδη «ελληνικό» τρόπο σημαντικά οικονομικά ζητήματα του καιρού… Δείτε όλα τα θέματα του Weekend