Ο επιχειρηματικός πόλεμος με την ΑΕΠΙ για τα πνευματικά δικαιώματα

Με αμείωτη ένταση, μπόλικο παρασκήνιο και οργισμένες αντιδράσεις η υπόθεση της ΑΕΠΙ και των πνευματικών δικαιωμάτων που διαχειρίζεται, Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών, φέρνει στην επιφάνεια ένα ζήτημα που κρατάει δεκαετίες τώρα. Συναυλίες που διεκόπησαν, μαγαζιά που έκλεισαν, αμέτρητα δικαστήρια ακόμη και χειροπέδες κατά καιρούς συνθέτουν το σκηνικό. Του Παναγιώτη Ευθυμιάδη Πριν λίγες μέρες ακυρώθηκε συναυλία με την γνωστή καλλιτέχνιδα και τραγουδίστρια Αναστασία Μουτσάτσου η οποία θεώρησε υπεύθυνη την ΑΕΠΙ που ζήτησε 2.000 ευρώ προκαταβολικά, χρήματα που η ίδια ανέφερε ότι δεν μπορούσε να πληρώσει. Ωστόσο ο νόμος είναι ξεκάθαρος ότι τα πνευματικά δικαιώματα πρέπει να πληρώνονται και επ’ αυτού δεν μπορεί να διαφωνήσει κανείς, τη στιγμή που η Αναστασία Μουτσάτσου σημειώνει ότι παλαιότερα η ΑΕΠΙ έπαιρνε τα χρήματα από τα εισιτήρια και όχι προκαταβολικά. Για να πάρουμε τα πράγματα από την αρχή… Η δουλειά της ΑΕΠΙ Α.Ε. είναι με απλά λόγια να μαζεύει λεφτά από τους χρήστες (συναυλίες, ραδιόφωνα, τηλεόραση, μαγαζιά που παίζουν μουσική) και στη συνέχεια να τα αποδίδει στους δημιουργούς. Λειτουργεί ως Οργανισμός Συλλογικής Διαχείρισης με βάση τις διατάξεις του Νόμου 2121/1993. Σκοπός του Οργανισμού είναι η διαχείριση και προστασία δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, για όλα τα έργα που έχουν συνθέσει ή συγγράψει κατά το παρελθόν και για όσα πρόκειται να συνθέσουν ή να συγγράψουν στο μέλλον οι συμβαλλόμενοι με αυτόν δημιουργοί και δικαιούχοι μουσικών έργων. Τα πνευματικά δικαιώματα λοιπόν τα εισπράττει η ΑΕΠΙ ως Ανώνυμη Εταιρεία για τους δημιουργούς, ενώ για τα συγγενικά, δηλαδή εκείνα των τραγουδιστών, των μουσικών και των παραγωγών ο οργανισμός που είναι υπεύθυνος για την είσπραξη της εύλογης και ενιαίας αμοιβής αυτών λέγεται GEA και λειτουργεί ως Αστικός μη Κερδοσκοπικός Οργανισμός. Μάλιστα ο Νόμος 2121/93 δίνει το δικαίωμα στους δημιουργούς να μπορούν να αναθέτουν σε Οργανισμούς Συλλογικής Διαχείρισης και Προστασίας τη διαχείριση και την προστασία του περιουσιακού τους δικαιώματος και των εξουσιών που απορρέουν από αυτό. Έτσι το 2003 δημιουργήθηκε και η ΑΥΤΟΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ/autodia, ο Οργανισμός Συλλογικής Διαχείρισης Πνευματικών Δικαιωμάτων μουσικών έργων, ως συνέχεια και διάδοχος του παλαιότερου εισπρακτικού φορέα της Ένωσης Μουσικοσυνθετών & Στιχουργών Ελλάδος. Είναι αστικός μη κερδοσκοπικός συνεταιρισμός περιορισμένης ευθύνης που συστάθηκε και λειτουργεί νόμιμα, στο πλαίσιο των διατάξεων του άρθρου 54 επ. του Ν.2121/93 για την πνευματική ιδιοκτησία και τα συγγενικά δικαιώματα και έχει αποκλειστικό σκοπό τη διαχείριση ή την προστασία ή τη διαχείριση και την προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων επί των έργων των μελών του, ήτοι συνθετών και στιχουργών. Ωστόσο το τελευταίο χρονικό διάστημα υπάρχουν μεγάλες αντιδράσεις για το νομοσχέδιο για τα πνευματικά δικαιώματα, που πέρασε από χίλια κύματα, από εκπροσώπους μικρομεσαίων επιχειρήσεων, τα επιμελητήρια της χώρας που είναι σύμβουλοι του κράτους, ακόμη και από μέλη της ΑΕΠΙ όπως ο Σύλλογος Συνθετών Στιχουργών «Το Μέτρον». Αφορμή για να ξεκινήσουν οι πρώτες αντιδράσεις στάθηκε, ο νέος νόμος που κατατέθηκε και αποσύρθηκε και η υπόθεση μεταφοράς της ΑΕΠΙ στην Κύπρο που αναδείχθηκε μέσα από δημοσιεύματα της Εφημερίδας των Συντακτών. Η εφημερίδα δημοσίευσε έγγραφο του Δ.Σ. της Ανώνυμης Εταιρείας ΑΕΠΙ που όπως ανέφερε η Εφημερίδα, αποδείκνυε ότι την ίδια στιγμή που οι εκπρόσωποι της εταιρείας είχαν διάλογο με αρμόδιους και βουλευτές για αλλαγές και παρατηρήσεις στη νομοθετική πρωτοβουλία για τα Πνευματικά Δικαιώματα, σε έκτακτη συνεδρίαση του Δ.Σ. αποφάσιζαν να κλείσουν την εταιρεία στην Ελλάδα και να τη μετακομίσουν στην Κύπρο. Αυτό τελικά δεν έγινε και η ΑΕΠΙ δεν διέψευσε τις σκέψεις για μεταφορά στην Κύπρο και ανέφερε ότι «αποτελεί τούτο απλά μια κίνηση και σκέψη, και μέρος των δράσεών μας ενόψει των κοινοτικών εξελίξεων, για επαναδιατύπωση των όρων και του πλαισίου της δραστηριότητάς μας, που δεν επιφέρει καμία συνέπεια στους δημιουργούς, αντιθέτως είναι προς όφελός τους. Καθόσον, μάλιστα, το πνευματικό έργο, από την αρχή της γένεσής του, είναι ένα διεθνές προϊόν, κυκλοφορεί δηλ. συγχρόνως σε όλο τον κόσμο, σήμερα δε με την τεράστια εξέλιξη της τεχνολογίας και την παγκοσμιοποίηση της χορήγησης των αδειών, απαιτεί άλλου είδους διαχείριση και προστασία, διότι έχει αλλάξει άρδην σε όλο τον κόσμο και ο τρόπος λειτουργίας των Οργανισμών Συλλογικής Διαχείρισης, σε ατομικό δηλ. αλλά και σε συλλογικό επίπεδο μεταξύ τους».

Οι αλλαγές στα πνευματικά δικαιώματα και οι αντιδράσεις των επιχειρήσεων

Τον περασμένο Δεκέμβριο το υπουργείο Πολιτισμού ενημέρωνε για νομοθετική ρύθμιση η οποία αλλάζει το καθεστώς εταιρειών και συλλόγων που συνδέονται με την είσπραξη και απόδοση ποσοστών για χρήση πνευματικών δικαιωμάτων. Όπως ανέφερε το υπουργείο, υπήρχε ανάγκη εκσυγχρονισμού του υφιστάμενου νόμου και η ενσωμάτωση της Ευρωπαϊκής Οδηγίας 2014/26. Το νομοσχέδιο θα ρυθμίζει τη λειτουργία των οργανισμών συλλογικής προστασίας δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και συγγενικών δικαιωμάτων. Μια ανάλογη προσπάθεια ρύθμισης του θολού αυτού τοπίου είχε εξαγγελθεί και το 2014, αλλά τότε λόγω αντιδράσεων αποσύρθηκε. Ωστόσο μια ανατροπή που φαίνεται ότι έγινε στο νομοσχέδιο για το οποίο έχει ολοκληρωθεί η δημόσια διαβούλευση προκάλεσε πολλές αντιδράσεις και την οργισμένη επιστολή προς τον πρωθυπουργό κ. Αλέξη Τσίπρα που έστειλαν ο πρόεδρος της Κεντρικής Ένωσης Επιμελητηρίων Ελλάδας (ΚΕΕΕ) κ. Κωνσταντίνος Μίχαλος, ο πρόεδρος της ΓΣΕΒΕΕ κ. Γεώργιος Καββαθάς και ο πρόεδρος της ΕΣΕΕ κ. Βασίλης Κορκίδης ζητώντας την προσωπική του παρέμβαση. Όπως επισημαίνουν οι εκπρόσωποι του επιμελητηριακού και του επιχειρηματικού κόσμου, τους διακατέχει η αγανάκτηση και οργή όπως άλλωστε και το σύνολο των ανθρώπων που παράγουν πολιτισμό στη χώρα μας, που πληροφορήθηκαν για τη σκανδαλώδη τροποποίηση του νομοσχεδίου για τη συλλογική διαχείριση υπέρ της ΑΕΠΙ Α.Ε. «Η συγκεκριμένη εταιρεία έκανε κατασχέσεις, έστελνε χιλιάδες χρήστες στη δικαιοσύνη, αφαιρούσε άδειες λειτουργίας καταστημάτων υγειονομικού ενδιαφέροντος, στερώντας εργασία και στέλνοντας στην ανεργία χιλιάδες εργαζόμενους, έστελνε χιλιάδες επιχειρηματίες σε αυτόφωρα, χρησιμοποιώντας μεγάλη αστυνομική δύναμη για να ελέγχουν, έχοντας το δικαίωμα δυστυχώς εκ νόμου 2121/1993, ως μοναδικός ΟΣΔ, προκειμένου να εισπράξει τα χρήματα της συγκεκριμένης Α.Ε.» αναφέρουν. Σύμφωνα με τους εκπροσώπους των επιμελητηρίων «το νομοσχέδιο τροποποιείται, ώστε η ΑΕΠΙ να βγαίνει τρομερά και σκανδαλωδώς ευνοημένη από το νέο καθεστώς. Συγκεκριμένα θα πάψει να λειτουργεί ως οργανισμός συλλογικής διαχείρισης (ΟΣΔ) όπως λειτουργούσε μέχρι σήμερα, αλλά θα τελεί σε ένα ειδικό προνομιακό καθεστώς, το οποίο θα της εξασφαλίζει όλα τα πλεονεκτήματα των ΟΣΔ, ενώ θα έχει μερικές μόνο από τις υποχρεώσεις των ΟΣΔ. Δηλαδή, το άρθρο 56 για τη δεσπόζουσα θέση και για το ότι υποχρεωτικά όποιος την έχει να είναι ΟΣΔ και μάλιστα μη κερδοσκοπικός ή να ελέγχεται από τα μέλη του, σύμφωνα με το άρθρο 3 της ευρωπαϊκής οδηγίας, αλλοιώνεται φωτογραφικά και προκλητικά ειδικά της ΑΕΠΙ, δημιουργώντας την κατηγορία ανεξάρτητη οικονομική οντότητα με δεσπόζουσα θέση». Όπως λέει στο newsbeast.gr ο πρόεδρος του Εμπορικού Επιμελητηρίου Ξάνθης, Στυλιανός Μωραΐτης: «Εμείς δεν θέλουμε να μην πληρώνουμε, αλλά να μπει τάξη. Εμείς ως χρήστες θέλουμε να πληρώνουμε και να στηρίζουμε τον πολιτισμό της χώρας. Έχουμε συμφωνήσει με την συντριπτική πλειοψηφία των δημιουργών». «Δημιουργοί και χρήστες είχαμε συμφωνήσει. Στόχος ήταν να απλωθεί αυτό το κόστος σε 700.000 επιχειρήσεις και να πληρώνουν 30.000 επιχειρήσεις ποσά 3.000 ευρώ και 5.000 ευρώ στην ΑΕΠΙ το χρόνο. Και αυτό το συμφωνήσαμε με την ίδρυση εταιρειών-συνεταιρισμών που δεν θα είναι κερδοσκοπικές» λέει ο κ. Μωραΐτης. Μάλιστα στην επιστολή προς τον Αλέξη Τσίπρα τονίζεται ότι παρά τα όσα συμφωνήθηκαν: «Καταργείται η διαδικασία συναπόφασης αμοιβολογίων που προβλεπόταν μεταξύ Κ.Ε.Ε.Ε., ΓΣΕΒΕΕ, ΕΣΕΕ κ.λπ., ώστε η ΑΕΠΙ να αποφασίζει μονομερώς το αμοιβολόγιο όπως και μέχρι σήμερα. Κατά το δοκούν. Να εκβιάζει τους χρήστες, έχοντας το πάνω χέρι και με ποινικό. Δηλαδή, θα αποφασίζει η ίδια για το πόσο υψηλές θα είναι οι αμοιβές και δεν θα δίνει λογαριασμό σε κανέναν. Όσοι δεν συμμορφώνονται θα τους σέρνει στα ποινικά και πολιτικά δικαστήρια».

Τι λέει ο Μη Κερδοσκοπικός Οργανισμός για τα Συγγενικά Δικαιώματα Μουσικής, GEA

Το νομοσχέδιο για την πνευματική ιδιοκτησία  κατατέθηκε επίσημα στη Βουλή την 4η Ιουλίου του 2016, αποσύρθηκε αιφνίδια και αντικαταστάθηκε από μια άλλη εκδοχή, γεμάτη με νέες διατάξεις, εντελώς αντίθετες από την οδηγία 2014/26 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου την οποία υποτίθεται ότι ενσωματώνει. Αυτό υποστηρίζει και ο Μη Κερδοσκοπικός Οργανισμός για τα Συγγενικά Δικαιώματα Μουσικής, GEA. «Το αρχικό νομοσχέδιο, είχε σκοπό την εξασφάλιση ενός ‘υψηλού επίπεδου διακυβέρνησης, οικονομικής διαχείρισης, διαφάνειας και λογοδοσίας’ σχετικά με τους Οργανισμούς Συλλογικής Διαχείρισης και μάλιστα είχε προκύψει από δημόσια διαβούλευση, τόσο με τους ίδιους τους ΟΣΔ όσο και με συλλόγους χρηστών μουσικής. Τι έγινε ξαφνικά και αποσύρθηκε το νομοσχέδιο; Και κυρίως, γιατί αντικαταστάθηκε από ένα νομικό τερατούργημα; Επίσης, οι Οργανισμοί Συλλογικής Διαχείρισης Μουσικών Πνευματικών Δικαιωμάτων ΑΠΟΛΛΩΝ, ΑΥΤΟΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗ, ΕΡΑΤΩ, GEA, GRAMMO και ΟΣΔΕΛ, σε επιστολή τους προς τον υπουργό Πολιτισμού & Αθλητισμού κ. Αριστείδη Μπαλτά, επισημαίνουν: «Μετά τις επισημάνσεις οργανισμών, βουλευτών και διαφόρων φορέων, σχετικά με τις τροποποιήσεις του νομοσχεδίου που κυκλοφόρησε πρόσφατα, πληροφορούμαστε ότι προβαίνετε σε σημαντικές αλλαγές. Επειδή πρόκειται γιαένα πολύ εξειδικευμένο και τεχνικό νομοσχέδιο, το οποίο όμως είναι εξαιρετικά σημαντικό για τη λειτουργία των οργανισμών μας και τη διασφάλιση των πνευματικών και συγγενικών μας δικαιωμάτων που εκπροσωπούμε, παρακαλούμε να μας δοθεί η δυνατότητα να διατυπώσουμε τις απόψεις μας στις αλλαγές, προτού κατατεθεί το νομοσχέδιο στη Βουλή. θεωρούμε δε απαραίτητο να γίνει νομικός έλεγχος και επεξεργασία των αλλαγών από τον ΟΠΙ, διότι διαφορετικά μπορεί και εντελώς ακούσια να γίνουν λάθη με πολύ αρνητικές συνέπειες».

Αντιδρά και η «ΜΕΤΡΟΝ» που εκφράζει δημιουργούς μέλη της ΑΕΠΙ

Στο νομοσχέδιο αντιδρά και η «ΜΕΤΡΟΝ» που εκφράζει δημιουργούς μέλη της ΑΕΠΙ και έστειλαν επιστολή προς τον υπουργό Πολιτισμού Αριστείδη Μπαλτά. Όπως γράφουν ο πρόεδρος Φοίβος Δεληβοριάς και ο γραμματέας  Αντώνης Πλέσσας: «Οι αλλαγές αυτές σχεδόν στο σύνολό τους ανατρέπουν όλες εκείνες τις διατάξεις που υπήρχαν στο αρχικό νομοσχέδιο που είχατε καταθέσει στη Βουλή και οι οποίες διασφάλιζαν: α) τον έλεγχο από τους δημιουργούς των φορέων που δεν είναι Οργανισμοί Συλλογικής Διαχείρισης (όπως η ΑΕΠΙ), β) τη διαφάνεια και τη συμμετοχή των δημιουργών στη λήψη αποφάσεων. Παράλληλα απαλείφθηκε τελείως ο θεσμός του επιτρόπου που αποτελεί την έσχατη λύση σε περίπτωση που ένας ΟΣΔ κινδυνεύει να κλείσει και καταργείται στην πράξη το ανώτατο όριο εξόδων διαχείρισης των ΟΣΔ. Είναι εξαιρετικά απογοητευτικό να διαπιστώνουμε ότι μία ακόμα ελληνική κυβέρνηση επιλέγει να στηρίξει τα συμφέροντα μιας ιδιωτικής-κερδοσκοπικής εταιρείας (ΑΕΠΙ) και όχι τα συμφέροντα των δημιουργών, διαιωνίζοντας ένα καθεστώς που δεν υπάρχει πουθενά στον κόσμο».

Τι λέει η ΑΕΠΙ στο newsbeast.gr

Η ΑΕΠΙ από την πλευρά της τονίζει πως: «Στα μέσα Σεπτεμβρίου 2016, το ΥΠΠΟ με την Κεντρική Νομική του Υπηρεσία, συνέταξε νέο Νομοσχέδιο για τη συλλογική διαχείριση της πνευματικής ιδιοκτησίας, και προσπαθώντας να ευθυγραμμισθεί –έστω και μερικώς- με την Οδηγία 2014/26, έχει διορθώσει ή απαλείψει τις περισσότερες αντικοινοτικές και αντισυνταγματικές προβλέψεις των προηγουμένων σχετικών Νομοσχεδίων που είχαν συνταχθεί και του είχαν υποβληθεί αποκλειστικώς από τον ΟΠΙ». Σύμφωνα με όσα ανέφερε η εταιρεία στο newsbeast.gr: «Αυτή η πρωτοβουλία του ΥΠΠΟ προς την κατεύθυνση της νομιμότητας έχει προκαλέσει την αψυχολόγητη και εν πολλοίς υποβολιμαία αντίδραση των επιμελητηριακών ενώσεων επαγγελματιών που εκμεταλλεύονται και πλουτίζουν από την χρήση της μουσικής. Ομοίως, προκαλεί πολλά ερωτηματικά, το γεγονός ότι ορισμένοι Οργανισμοί δικαιούχων κυρίως Συγγενικών δικαιωμάτων, “συμπορεύονται” και συμφωνούν με τις αντιδράσεις και τα αιτήματα των Επιμελητηρίων. Επομένως, ζητούμε από το ΥΠΠΟ, να ενσωματώσει την Οδηγία ως έχει, όπως είναι κοινοτική υποχρέωση κάθε κράτους – μέλους, και όπως έχουν κάνει τα 10 κράτη μέλη που μέχρι σήμερα την έχουν ενσωματώσει. Υπενθυμίζουμε προς κάθε κατεύθυνση ότι:

• Η ΑΕΠΙ εκπροσωπεί περισσότερους από 14.470 Έλληνες πνευματικούς δημιουργούς και δικαιούχους, καθώς και 2.200.000 αλλοδαπούς με ένα συνολικό μουσικό ρεπερτόριο που αριθμεί περισσότερα από 90.000.000 έργα.
• Έχει συνάψει 125 συμβάσεις αμοιβαίας εκπροσωπήσεως σε 191 εδαφικές περιοχές σε όλο τον κόσμο με τις αντίστοιχες εταιρίες προστασίας πνευματικής ιδιοκτησίας.
• Είναι μέλος των διεθνών Οργανισμών BIEM – Bureau Internatiοnal des Sοcietes gerant les drοits d’ Enregistrement et de Reprοductiοn Mecanique (Διεθνές Γραφείο των Εταιριών που διαχειρίζονται τα δικαιώματα μηχανικής εγγραφής και αναπαραγωγής) και CISAC – Cοnfederatiοn Internatiοnale des Sοcietes d’ Auteurs et Cοmpοsiteurs (Διεθνής Συνομοσπονδία των Εταιριών των Στιχουργών και Συνθετών).
• Λειτουργεί νόμιμα από το 1930 και είναι η παλαιότερη και μεγαλύτερη Εταιρία Πνευματικής Ιδιοκτησίας στην Ελλάδα.
• Ο δεύτερος σε μέγεθος (μετά την ΑΕΠΙ) Οργανισμός Συλλογικής Διαχείρισης πνευματικών δικαιωμάτων μουσικής στην Ελλάδα είναι η ΑΥΤΟΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ, η οποία εκπροσωπεί περίπου 144 δημιουργούς και δικαιούχους, δηλαδή περίπου 15.300 φορές λιγότερους απ’ ότι η ΑΕΠΙ.
• Το μεγαλύτερο και αντιπροσωπευτικότερο Σωματείο Ελλήνων πνευματικών δημιουργών μουσικής (ΣΩΜΣΕ) έχει κατακρίνει σφοδρότατα τα Νομοσχέδια του ΟΠΙ.
• Ομοίως και η ανεξάρτητη κίνηση δημιουργών ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ με επιστολές της στον Υπουργό Πολιτισμού, έχει πλειστάκις εκφράσει την αντίθεσή της με τα Νομοσχέδια του ΟΠΙ.

  Έτσι και τώρα, στην δύσκολη αυτή συγκυρία, στην οποία συγκεκριμένα στελέχη του ΟΠΙ προσπαθούν εναγωνίως να πείσουν το Υπουργείο Πολιτισμού να συμπεριλάβει στο νομοσχέδιο της συλλογικής διαχείρισης φωτογραφικές (και φυσικά, αντικοινοτικές και αντισυνταγματικές) διατάξεις κατά της ΑΕΠΙ, η ΑΕΠΙ δεν πρόκειται να μείνει ούτε απαθής ούτε άπραγη. Είμαστε αποφασισμένοι για μία ακόμη φορά να προασπίσουμε στο έπακρο να δικαιώματα και τα συμφέροντα των δημιουργών – μελών μας. Και στην απόφασή μας αυτή δεν πρόκειται να κάνουμε ούτε υποχωρήσεις ούτε συμβιβασμού». Σημειώνει ακόμη πως:Δεν φοβάται ούτε τα συνδικαλιστικά τερτίπια των Σωματείων και των Ενώσεων των χρηστών» και προσθέτει πως: «Δεν φοβάται άλλους Οργανισμούς Συλλογικής Διαχείρισης που απροκάλυπτα συμπλέουν και ευθυγραμμίζονται με την επιχειρηματολογία των χρηστών. Αυτοί είναι που θα πρέπει να δικαιολογήσουν στους δικαιούχους – μέλη τους τα αδικαιολόγητα». Δείτε όλα τα θέματα του Weekend