Ο κατάσκοπος της KGB που «φυτεύτηκε» τόσο βαθιά όσο κανείς στον αμερικανικό στρατό

Ανατολικό Βερολίνο, 22 Φεβρουαρίου 1953. Ένας αμερικανός στρατιωτικός συναντάται κρυφά με τρεις εκπροσώπους της KGB και τους κάνει μία προσφορά: να αλλάξει στρατόπεδο και να αρχίσει να εργάζεται μυστικά για τους Σοβιετικούς, παρέχοντάς τους προϊόντα κατασκοπίας. Σε άλλες περιόδους και συνθήκες, κάθε σοβαρή μυστική υπηρεσία πιθανότατα να αρνούνταν την προσφορά. Ποιος θα ήθελε για συνεργάτη έναν πικραμένο στρατιωτικό υπάλληλο με υπέρμετρη αυτοπεποίθηση που είχε καταλήξει σε μία γραφειοκρατική θέση; Κι όμως, ο άντρας αυτός, 9 χρόνια αργότερα, θα γινόταν ένας από τους πιο αποτελεσματικούς κατασκόπους που η KGB είχε «φυτέψει» στον αμερικανικό στρατό. Ωστόσο, η μοίρα έκρυβε πολλές εκπλήξεις για τον κατάσκοπο Robert Lee Johnson με αποκορύφωμα το ολέθριο χτύπημα που έθεσε τέλος στη ζωή του. Το χτύπημα αυτό έμελε να το δεχτεί από τον ίδιο του το γιο! Ας δούμε λοιπόν τη συναρπαστική ιστορία του κατασκόπου της ψυχροπολεμικής εποχής που κατάφερε να ξεγελάσει τον αμερικανικό στρατό και να αποσπάσει άκρως απόρρητα μυστικά για λογαριασμό της σοβιετικής υπηρεσίας πληροφοριών…

Η αρχή της καριέρας του Johnson

Ο Robert Lee Johnson γεννήθηκε το 1922. Σε νεαρή ηλικία παράτησε το σχολείο και κατατάχθηκε στον αμερικανικό στρατό για να καταλήξει σύντομα στο Βερολίνο, με τον τίτλο του λοχία, την ώρα που ο Ψυχρός Πόλεμος θέριευε. Στη γερμανική πρωτεύουσα, ο νεαρός άντρας θα παντρευτεί μιαν Αυστριακή, πρώην ιερόδουλη, την Hedwig Pipek, η οποία κατέληξε να τον αντιπαθεί σφόδρα, καθώς εκβιάζοντάς την συναισθηματικά την έπεισε να του κανονίσει την πρώτη συνάντηση με την KGB. Η Pipek είχε αναπτύξει ένα γνήσιο τρόμο για τους Σοβιετικούς, έχοντας υποστεί τη βία του Κόκκινου Στρατού όταν κατέλαβε τη Βιέννη, το 1945. Πιθανότατα, η εμπειρία της αυτή, ευθυνόταν για τη συναισθηματική της αστάθεια, με εκρήξεις οργής και σοβαρή κατάθλιψη. Ο Robert το μόνο που είχε να κάνει ήταν να εκμεταλλευτεί την αστάθειά της και απειλώντας την με διαζύγιο, να την πείσει να προσεγγίσει τους Σοβιετικούς εκ μέρους του. Το αντάλλαγμα που της έδωσε ήταν… ο γάμος.

Η πρώτη συνεργασία με την KGB

Όσο για τα κίνητρα του Johnson, δεν έχουμε να κάνουμε με έναν γνήσιο ιδεαλιστή ή με αισθήματα απληστίας ή και φθόνου, όπως συνέβαινε με πάμπολλους άλλους κατασκόπους. Αντίθετα, πίσω από την κίνησή του, κρυβόταν η επιθυμία εκδίκησης κατά του αμερικανικού στρατού, ο οποίος κατά τη γνώμη του είχε αδιαφορήσει για τις ικανότητες του και τον είχε στείλει να εργάζεται πίσω από ένα γραφείο. Η αρχική πρόθεση του Johnson ήταν να ενταχθεί στην KGB, ελπίζοντας ότι η υπηρεσία θα τον μετακινούσε στη Σοβιετική Ένωση, σαν έναν ισότιμο Ρώσο. Όπως όμως και ο ίδιος κατάλαβε στην πορεία της ζωής του, τα πράγματα δεν παίρνουν πάντα την τροπή που θα θέλαμε και το σχέδιό του για μια νέα ζωή στη Μόσχα, θα κατέληγε σε ναυάγιο. Η KGB τον διέταξε να παραμείνει στον αμερικανικό στρατό, καθώς αυτό θα ήταν απείρως χρησιμότερο για τους ίδιους. Ο άντρας δεν φάνηκε να πτοείται και ανέλαβε να εκτελέσει με ζήλο τα νέα του καθήκοντα, σε σημείο μάλιστα που η επαφή του στην KGB να τον ενημερώσει να είναι λίγο πιο φειδωλός στα κλεμμένα έγγραφα που τους παρείχε!

Η κρίσιμη συνάντηση με έναν παλιό γνώριμο

Κατά την παραμονή του στο Βερολίνο, συναντήθηκε με μία παλιά γνωριμία του από το Τέξας, τον James Allen Mintkenbaugh, επίσης λοχία και με ανάλογη νοοτροπία με τον Johnson. Οι δύο τους συνεργάστηκαν για την παράδοση στην KGB απόρρητων εγγράφων από την υπηρεσία πληροφοριών G-2 στο γραφείο του Βερολίνου. Αργότερα, ο Mintkenbaugh θα λάμβανε ειδική εκπαίδευση από την KGB σε Βερολίνο και Μόσχα και θα κατέληγε να γίνει έναν κανονικός διπλός πράκτορας, με έδρα μάλιστα τις ΗΠΑ απ’ όπου θα παρείχε χρήσιμο υλικό στους Σοβιετικούς κατά την κρίση των πυραύλων στην Κούβα. Τα πρώτα χρόνια της νέας του ζωής σαν κατάσκοπος, ο Johnson παρά την προθυμία του, δεν κατόρθωσε να βάλει χέρι σε απόρρητα έγγραφα που θα φαινόντουσαν χρήσιμα στους Σοβιετικούς, με την επιθυμία του για εκδίκηση διαρκώς να μειώνεται. Μάλιστα, φρόντισε επίτηδες να χάσει την τελευταία συνάντησή του με έναν σοβιετικό σύνδεσμό, έναν Ρώσο με το ψευδώνυμο «Paula».

Η επιστροφή στις ΗΠΑ και το νέο κεφάλαιο στη συνεργασία με την KGB

Τελικά, απολύθηκε από το στρατό το 1956 και επέστρεψε μαζί με τη σύζυγό του στις ΗΠΑ. Σύντομα το ζευγάρι «κατόρθωσε» να ξοδέψει κάθε δεκάρα από τις αποταμιεύσεις που είχαν, στα καζίνο του Λας Βέγκας και πριν το καταλάβουν να έρθουν αντιμέτωποι με την απόλυτη φτώχεια και εξαθλίωση. Η γυναίκα του αναγκάστηκε να επιστρέψει στην πορνεία προκειμένου να εξασφαλίζουν τα ελάχιστα για την επιβίωσή τους. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με τη γνώση ότι ο σύζυγός της είχε εμπλακεί σε κατασκοπία ενάντια στη χώρα όπου τώρα ζούσαν, έφερε γρήγορα την γυναίκα στα πρόθυρα της ψυχικής κατάρρευσης. Ωστόσο όλα έμελλε να αλλάξουν ένα σαββατιάτικο πρωινό του 1957. Το ζευγάρι ξύπνησε ακούγοντας κάποιον να τους χτυπά την πόρτα του βαν όπου και διέμεναν. Σε άθλια κατάσταση από το χτεσινοβραδινό πιοτό και τζόγο, ο Johnson σύρθηκε μέχρι την πόρτα και άνοιξε. Στο κατώφλι στεκόταν ο Mintkenbaugh, ο παλιός του φίλος και κατάσκοπος στο Βερολίνο. Του έδωσε έναν φάκελο με μερικά χαρτονομίσματα των 100 δολαρίων, εξηγώντας του ότι ήταν ένα δώρο από τον «Paula», το σοβιετικό σύνδεσμό που ποτέ δεν συνάντησε στη γερμανική πρωτεύουσα, ο οποίος του ζητούσε να επιστρέψει στη δούλεψη της KGB. Πίσω από το ξαφνικό ενδιαφέρον της μυστικής υπηρεσίας βρισκόταν η πρόσφατη ανάπτυξη αμερικανικών πυραύλων που είχε προξενήσει ανησυχία στη Μόσχα. Μετά από μια αποτυχημένη προσπάθεια να μπει στην Πολεμική Αεροπορία, ο Johnson τελικά έγινε δεκτός από το στρατό, διατηρώντας το βαθμό του λοχία. Πρώτος του σταθμός, η τοποθεσία πυραύλων στη Χερσόνησο Palos Verdes στο Λος Άντζελες. Από κει ο Johnson κατόρθωσε επιτέλους να αρχίσει να παρέχει στην KGB μερικές πραγματικά αξιόλογες πληροφορίες, όπως για τους πυραύλους Nike-Hercules, δίνοντας ακόμη και δείγμα των καυσίμων από τις πυραυλικές μηχανές!

Φυγή στη Γαλλία

Το τέλος του 1959 βρίσκει το ζευγάρι να μετακομίζει στην Ορλεάνη της Γαλλίας, αφήνοντας πίσω στις ΗΠΑ τον Mintkenbaugh όπου συνεχίζει κανονικά τη δράση του. Το φθινόπωρο του ’60, η Hedwig παθαίνει την πρώτη ψυχική κρίση (θα ακολουθήσουν κι άλλες) και εισάγεται εσπευσμένα σε στρατιωτικό νοσοκομείο κοντά στο Παρίσι. Κατόπιν δικής του παράκλησης, ο Johnson πετυχαίνει να μεταφερθεί στο Παρίσι προκειμένου να βρίσκεται κοντά στη σύζυγό του. Στη γαλλική πρωτεύουσα, καταθέτει αίτηση για μια θέση στα κεντρικά γραφεία των συμμαχικών δυνάμεων, η οποία όμως απορρίπτεται. Ένας συνάδελφός του, του προτείνει να ζητήσει να μετατεθεί στη φρουρά της ταχυδρομικής υπηρεσίας των Ενόπλων Δυνάμεων, στα περίχωρα του αεροδρομίου Ορλί. Η αίτησή του εγκρίνεται, σηματοδοτώντας τη σημαντικότερη περίοδο στην κατασκοπική καριέρα του Johnson. Όταν η είδηση φτάνει στα αφτιά της KGB, ο Johnson τίθεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντός της.

Καθώς η ψηφιακή επανάσταση δεν είχε συντελεστεί ακόμη, τα κρατικά μυστικά γράφονταν σε χαρτί και αποστέλλονταν μέσω των ταχυδρομικών κόμβων. Οι φάκελοι ορισμένες φορές περιείχαν μυστικά που μπορεί να καθόριζαν ακόμη και το αποτέλεσμα ενός πολέμου! Το κτίριο λοιπόν όπου ο Johnson εργαζόταν, ήταν στην πραγματικότητα η σημαντικότερη αμερικανική στρατιωτική τοποθεσία σε ολόκληρη την Ευρώπη. Εκεί, άκρως απόρρητα έγγραφα καταχωρούνταν σε μια τεράστια χαλύβδινη αποθήκη, μεταξύ αυτών και τα πιο ευαίσθητα στρατιωτικά και διπλωματικά μυστικά που κατείχαν οι ΗΠΑ. Κρυπτογραφημένα συστήματα και κρυπτογραφικός εξοπλισμός αποστελλόταν από την Ουάσινγκτον στο NATO, στις αμερικανικές βάσεις της Ευρώπης και στον έκτο στόλο στη Μεσόγειο. Με λίγα λόγια, η τοποθεσία όπου ο Johnson εργαζόταν, είχε αποκτήσει μυθικές διαστάσεις στα μάτια της KGB. Μοιραία, λοιπόν, και κυριολεκτικά μέσα σε μια νύχτα, ο άντρας μεταμορφώθηκε από μια ανώνυμη και ασήμαντη επαφή της KGB, σε έναν από τους πολυτιμότερους κατασκόπους στην ιστορία της Σοβιετικής Ένωσης! Όπως θα περίμενε κανείς, το ταχυδρομικό κέντρο ήταν σχεδιασμένο να είναι αδιαπέραστο. Οπλισμένοι φρουροί περιπολούσαν μέρα και νύχτα, υπήρχε μόνο μία πόρτα που οδηγούσε στο εσωτερικό, ενώ όπως είπαμε όλα τα απόρρητα έγγραφα ήταν σφραγισμένα σε μια κρύπτη με δύο τεράστιες, ατσάλινες πόρτες. Η πρόσβαση ήταν θεωρητικά αδύνατη για τον οποιοδήποτε θα επιχειρούσε να μπει μόνος του, από το χαμηλότερο μέχρι τον πιο υψηλόβαθμο αξιωματικό.

Εξουσιοδότηση για πρόσβαση στο ανώτερο επίπεδο

Ο σύνδεσμος του Johnson ζητούσε επιμόνως από τον κατάσκοπο να αιτηθεί για άδεια πρόσβασης στο υψηλότερο επίπεδο. Ο Johnson αντέτεινε ότι κάτι τέτοιο θα απαιτούσε έλεγχο για το παρελθόν του και σε περίπτωση που οτιδήποτε μεμπτό αποκαλυφθεί, θα εισέπραττε αρνητική απάντηση. Τελικά, όμως, ενέδωσε και κατέθεσε το σχετικό αίτημα. Ο έλεγχος κανονικά θα περιελάμβανε και επίσκεψη στη σύζυγό του και το νοσηλευτικό προσωπικό που τη φρόντιζε και το οποίο συχνά άκουγε τη γυναίκα, μέσα στα παραληρήματά της, να κατηγορεί τον άντρα της για κατασκοπία! Η τύχη όμως του χαμογέλασε, καθώς η γαλλική νομοθεσία απαγόρευε στους Αμερικανούς να ανακρίνουν γάλλους πολίτες. Τελικά, ο Johnson πέρασε τον έλεγχο με επιτυχία, με τους στρατιωτικούς να μην βλέπουν τίποτα περίεργο στην ψυχική κατάσταση της συζύγου του. Το 1961, λαμβάνει την πολυπόθητη έγκριση και αποκτά πρόσβαση στα καλύτερα κρυμμένα μυστικά του αμερικανικού στρατού. Στη διάθεση του Johnson τίθενται αμέσως πλήθος «κόκκινων» πρακτόρων, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η διπλή του δράση θα παρέμενε κρυφή. Η διείσδυση ξεκινά! Αντιγράφει τα κλειδιά με τη βοήθεια ειδικών καλουπιών της KGB και τον Οκτώβρη του 1961 λαμβάνει μια ειδική συσκευή ακτίνων Χ την οποία διατάζεται να τοποθετήσει στην ειδική κρύπτη. Οι τεχνικοί της KGB καταφέρνουν να σπάσουν το σύστημα ασφαλείας και να δώσουν στον πράκτορα τους συνδυασμούς για τις κλειδαριές. Η τελευταία άμυνα των Αμερικανών καταρρέει και τα άκρως απόρρητα έγγραφα αρχίζουν να διαρρέουν. Μάλιστα, η KGB είχε προμηθεύσει τον Johnson ακόμη και με κονιάκ με αναισθητικό (και χάπια με αντίδοτο) προκειμένου να «περιποιηθεί» όποιον συνάδελφό του, τού δημιουργούσε πρόβλημα.

Τα απόρρητα μυστικά ταξιδεύουν για… Μόσχα

Στις 15 Δεκεμβρίου 1962, ο Johnson μπαίνει για πρώτη φορά στον καλά φυλασσόμενο χώρο και αρχίζει τη δουλειά. Όλα πηγαίνουν βάσει του σχεδίου και μέχρι τις 3.15 το επόμενο πρωί, μερικές από τις πιο πολύτιμες στρατιωτικές πληροφορίες των ΗΠΑ βρίσκονταν καθ οδόν για Μόσχα. Η KGB ανταμείβει τον Johnson με μπόνους 2.000 δολαρίων και υψηλόβαθμο τιμητικό τίτλο στον Κόκκινο Στρατό. Φήμες θέλουν τις πληροφορίες να περιλαμβάνουν αριθμούς και θέσεις των αμερικανικών πυρηνικών κεφαλών στη Γηραιά Ήπειρο, οι οποίες παρουσιάστηκαν μάλιστα στον ίδιο τον Χρουστσόφ!

Αυτό ήταν μόνο η αρχή, καθώς τους επόμενους 7 μήνες, οι επιδρομές του Johnson στην κρύπτη συνεχίστηκαν με όλο και περισσότερα απόρρητα έγγραφα να δίνονται σε συνδέσμους οι οποίοι τα αντέγραφαν. Κατόπιν τα έγγραφα επανασφραγίζονταν και επιστρέφονταν στον κατάσκοπο με μια καλοσχεδιασμένη επιχείρηση. Η KGB βρισκόταν σε ύψιστο συναγερμό προκειμένου οι παραδόσεις και επιστροφές των εγγράφων να εκτελούνται κατά γράμμα. Τα μέτρα ασφαλείας ήταν απολύτως δικαιολογημένα, αν σκεφτεί κανείς ότι πλέον η Σοβιετική Ένωση γνώριζε κάθε αδυναμία του NATO και των ΗΠΑ. Τα λόγια ενός εκπροσώπου του αμερικανικού υπ. Άμυνας αφότου η επιχείρηση αποκαλύφθηκε, είναι χαρακτηριστικά:

«Είναι ακριβές να χαρακτηρίσουμε τις απώλειές μας, τεράστιες. Εάν δεν τις ανακαλύπταμε και γινόταν πόλεμος, η ζημιά θα μπορούσε πολύ εύκολα να είναι μοιραία».

Η επιστροφή στις ΗΠΑ, η αποκάλυψη και η καταδίκη

Ο Στρατός, αγνοώντας τη δράση του Johnson, τελικά τον μεταφέρει πίσω στις ΗΠΑ, όπου στις 2 Οκτωβρίου του 1964, αφού αποσύρει 2.200 δολάρια από μια τράπεζα, εξαφανίζεται. Ένα μήνα αργότερα ο Στρατός διατάσσει τη σύλληψή του για λιποταξία και ζητά τη συνδρομή του FBI για τον εντοπισμό του. Έπρεπε να περάσουν 2 μήνες μέχρι ο Johnson να παραδοθεί αυτοβούλως. Στις 25 Νοεμβρίου μπαίνει σε ένα αστυνομικό τμήμα και ανακοινώνει πως είναι λιποτάκτης. Είχε προσπαθήσει να διαφύγει από τη σύζυγό του η οποία είχε υποστεί μια ακόμη κρίση. Όταν το FBI την ανάκρινε, γρήγορα πρόδωσε το σύζυγό της και τελικά στις 30 Ιουλίου 1965, ο Johnson και ο Mintkenbaugh καταδικάζονται σε τουλάχιστον 25 χρόνια φυλάκισης, έλλειψη επιπλέον αποδείξεων για τη δράση τους.

Ο θάνατος από το χέρι του γιου

Αργότερα  αποκαλύφθηκε ότι το ζευγάρι είχε αποκτήσει ένα γιο, τον Robert Lee Johnson Jr, ο οποίος είχε δοθεί σε ανάδοχη οικογένεια προκειμένου να διαφύγει από το δυσλειτουργικό γάμο των γονιών του. Το παιδί μεγαλώνοντας θα κατατασσόταν στον αμερικανικό στρατό για να πολεμήσει στο Βιετνάμ. Απολύθηκε το 1972 και επέστρεψε στις ΗΠΑ όπου και κανόνισε μια συνάντηση με τον πατέρα του στη φυλακή υψίστης ασφαλείας Penitentiary, Lewisburg.

Ο Johnson βγήκε στο χώρο συνάντησης για να δει το γιο του μετά από πολλά χρόνια. Του έτεινε το χέρι για χειραψία. Το παιδί, δίχως να πει λέξη, μαχαίρωσε τον πατέρα του στο στήθος, ο οποίος ανακηρύχθηκε μετά από λίγη ώρα νεκρός. Όταν ο Robert ρωτήθηκε από το FBI για τα κίνητρά του, αρνήθηκε να πει το οτιδήποτε πέραν του ότι «πρόκειται για προσωπικό θέμα» και τελικά καταδικάστηκε σε φυλάκιση, παραμένοντας εσώκλειστος μέχρι το 1983. Η τύχη που συντρόφευε τον Johnson για 52 χρόνια, έμελε να του γυρίσει την πλάτη με τον πιο τραγικό τρόπο: βρίσκοντας το θάνατο από το χέρι του ίδιου του, του γιου που είχε παρατήσει πριν χρόνια… Δείτε όλα τα θέματα του Weekend