Τι ακριβώς είναι η Σένγκεν; Και γιατί μας απειλούν οι Ευρωπαίοι με έξωση; Έχουν βάση οι προειδοποιήσεις του σκληρού ευρωπαϊκού πυρήνα; Τα παραπάνω ερωτήματα προκύπτουν με δεδομένη τη στάση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, προς τη χώρα μας το τελευταίο χρονικό διάστημα, η οποία απειλεί πως εάν δεν υλοποιήσουμε σειρά μέτρων που έχουμε δεσμευθεί για την αντιμετώπιση του προσφυγικού δεν αποκλείεται να δούμε την πόρτα της Σένγκεν να κλείνει οριστικά για εμάς. Γράφει ο Γιώργος Λαμπίρης Σε επίπεδο πολιτικής συμπεριφοράς της Ελλάδας, ίσως αξίζει να θυμηθούμε μία από τις πρώτες δηλώσεις του πρώην υπουργού Προστασίας του Πολίτη, Γιάννη Πανούση, όταν ανέλαβε καθήκοντα το Φεβρουάριο του 2015. Συγκεκριμένα είχε αναφέρει ότι θα έσπαγε τη Σένγκεν, ανοίγοντας τα σύνορα για 500.000 μετανάστες. Εκτός από τις αντιδράσεις που προκάλεσε σε πολιτικό επίπεδο η συγκεκριμένη δήλωση, αρκετοί τη θεώρησαν ενδεικτική των προθέσεων της κυβέρνησης. Η επίκουρη καθηγήτρια διεθνούς δικαίου στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Ντανιέλα Μαρούδα, μιλάει στο newsbeast.gr και χαρακτηρίζει τη συμφωνία του Σένγκεν τεράστια διπλωματική επιτυχία της χώρας μας, η οποία ωστόσο δεν ήταν έτοιμη να ανταποκριθεί τότε στις απαιτήσεις που προέκυπταν από τη μία στιγμή στην άλλη. «Η κυβέρνηση κατέβαλε σημαντικές προσπάθειες σε επίπεδο διαπραγμάτευσης έτσι ώστε να μπορέσει να ενταχθεί στη συνθήκη. Αποτέλεσε και αποτελεί ένα από τα πιο σοβαρά και χειροπιαστά κεκτημένα, ακόμα και εάν κάποιοι -κυρίως οι νεότεροι- θεωρούν αυτονόητο να μπορούν να κυκλοφορούν στην Ευρωπαϊκή Ένωση μόνο με την ταυτότητά τους. Το σημαντικότερο όμως είναι ότι κυκλοφορούν σε εντελώς διαφορετικές συνθήκες σε σχέση με τους πολίτες τρίτων χωρών», σημειώνει η καθηγήτρια. Η συμμετοχή της Ελλάδας στη συμφωνία του Σένγκεν, αφενός μας δίνει το δικαίωμα να κινούμαστε ως πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέσα στα σύνορά της, παράλληλα όμως απορρέουν από αυτή σημαντικές υποχρεώσεις, τις οποίες όπως τονίζει η κυρία Μαρούδα δεν μπορούμε σε καμία περίπτωση να αγνοήσουμε. «Το στοίχημα της Ελλάδας τότε ήταν να πείσει -δεδομένου ότι δεν διαθέτει κοινά σύνορα με τους υπόλοιπους Ευρωπαίους- ώστε να μπορέσει να ενταχθεί στο σύστημα Σένγκεν. Γι’ αυτό ανέλαβε διευρυμένες υποχρεώσεις, όπως για παράδειγμα να διαμορφώσει τα διεθνή λιμάνια και αεροδρόμια με τρόπο ώστε να προβλέπουν το κεκτημένο Σένγκεν. Σε θεσμικό επίπεδο λοιπόν η συμμετοχή της στη συνθήκη, της έδινε τη δυνατότητα να συμμετάσχει στο σκληρό πυρήνα της Ευρώπης».
«Εάν αποκλειστούμε από τη Σένγκεν θα γίνουμε από Ευρωπαίοι, πολίτες τρίτων χωρών»
Στην πράξη η συμμετοχή μας στη Σένγκεν προσφέρει στους Έλληνες ελεύθερη διακίνηση εντός των συνόρων της, αποκλείοντας παράλληλα όλους όσους βρίσκονται εκτός αυτών. Για την καθηγήτρια του Παντείου, σε περίπτωση κατά την οποία η αποκλειστούμε από αυτή, μετατοπίζονται τα σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σε ό,τι αφορά τουλάχιστον την εσωτερική κυκλοφορία των πολιτών. «Έτσι, οι Έλληνες πολίτες θα ενταχθούν στα συστήματα ελέγχου, στα οποία υπάγονται οι πολίτες τρίτων χωρών. Ουσιαστικά η πιθανή έξοδος μας κατατάσσει σε χώρα τρίτης κατηγορίας στην Ε.Ε. Ταυτόχρονα όμως άρει την ελεύθερη κυκλοφορία, την οποία είχαμε κατακτήσει έως αυτή τη στιγμή. Θα σας δώσω ένα παράδειγμα: Ας υποθέσουμε ότι ταξιδεύετε με ένα γερμανό συνάδελφό σας κι εκείνος περνάει στο αεροδρόμιο από την πύλη του Σένγκεν, ενώ εσείς είστε αναγκασμένος να κατευθυνθείτε προς τη δεξιά πλευρά μαζί με τους υπόλοιπους υπηκόους τρίτων χωρών. Είναι και αυτή μία διάσταση ενός πιθανού αποκλεισμού». «Σε αυτή περίπτωση θα αντιμετωπίζαμε εκτός από τις πολιτικές και τις θεσμικές συνέπειες με αποκλεισμό από τις αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης».
«Το προσφυγικό είναι η αφορμή»
Η ίδια χαρακτηρίζει ως αφορμή το προσφυγικό ζήτημα, στις προειδοποιήσεις που εκφράζουν οι Ευρωπαίοι για πιθανή έξοδό μας από τη Σένγκεν. «Είναι ένα ακόμα κεκτημένο, το οποίο κινδυνεύει να χαθεί. Δεν είμαστε το μαύρο πρόβατο, είμαστε όμως εκείνοι οι οποίοι καλούνται να αντιμετωπίσουν τα διαχειριστικά προβλήματα του συστήματος. Είναι δεδομένο μάλιστα ότι η Σένγκεν δεν λειτουργεί σωστά, όπως συμβαίνει και με την Ευρωζώνη. Και στις δύο περιπτώσεις η πατρίδα μας ήρθε αντιμέτωπη με απειλές εξόδου. Πάντως, η Σένγκεν όπως τη γνωρίζαμε έως και σήμερα θα αλλάξει το προσεχές χρονικό διάστημα, δεδομένου ότι το Δεκέμβριο θα τεθεί στο τραπέζι η αναθεώρησή της. Σύμφωνα με τις προϋποθέσεις της προβλέπεται ότι για εξαιρετικούς λόγους μπορεί να εφαρμοστεί η αναστολή της εφαρμογής της κάτι που έκαναν ήδη η Γερμανία αλλά και άλλες χώρες. Στόχος των Ευρωπαίων είναι να καθιερώσουν εκ νέου τον έλεγχο των συνόρων. Εάν δηλαδή ταξιδεύει κάποιος από τη Φραγκφούρτη προς τη Γαλλία, θα είναι υποχρεωμένος να δέχεται εξονυχιστικό έλεγχο των στοιχείων του στα σύνορα κάτι που έως και σήμερα δεν συνέβαινε».
«Αιτία η άρνηση να δεχτούμε τη Frontex στα σύνορά μας»
Στο ερώτημα για τους πραγματικούς λόγους, οι οποίοι απειλούν την ύπαρξή μας εντός της συνθήκης, η κυρία Μαρούδα εξηγεί ότι ο κυριότερος από αυτούς είναι πως δεν δεχόμαστε τη συνδρομή της Frontex στα σύνορά μας. Η συζήτηση περιστρέφεται ουσιαστικά γύρω από το συγκεκριμένο ζήτημα: εάν θα επιτρέψουμε στις δυνάμεις Frontex να επιβάλλουν ελέγχους στην Ειδομένη, στην Κακαβιά, στον Έβρο ή σε άλλους συνοριακούς σταθμούς. «Είναι χαρακτηριστικό ότι στην Ελλάδα όσοι πρόσφυγες κι αν εισέρχονταν, δεν καταγράφονταν και δεν λαμβάνονταν τα βιομετρικά τους στοιχεία. Ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης μάς δώρισε γι’ αυτό το σκοπό ειδικά μηχανήματα καταγραφής με σκοπό την πρόληψη της εσωτερικής απειλής σε επίπεδο τρομοκρατίας. Συγκεκριμένα, οι ευρωπαϊκές αρχές επιθυμούν να γνωρίζουν εάν όσοι συνελήφθησαν στο Παρίσι, προήλθαν από προσφυγικά ρεύματα μέσω άλλων χωρών. Ο μόνος τρόπος για να ελέγχονται οι ροές είναι να γνωρίζουν τα σημεία από τα οποία πέρασαν τα συγκεκριμένα άτομα».
Ο φόβος της επιστροφής των προσφύγων στην Ελλάδα και η συνθήκη του Δουβλίνου
Οι ευρωπαϊκές αρχές πάντως, σύμφωνα με την καθηγήτρια του Παντείου, είχαν έως και χθες στόχο, να ελέγχουν την εισροή των προσφύγων, ενώ σήμερα στόχος τους είναι ο έλεγχος της τρομοκρατίας. «Το σημαντικότερο όμως είναι η εφαρμογή της συνθήκης του Δουβλίνου, η οποία υπαγορεύει ότι οι πρόσφυγες επιστρέφονται στη χώρα προέλευσής τους. Εάν για παράδειγμα το πρώτο πέρασμά ήταν η Ελλάδα, θα επιστραφούν στην Ελλάδα. Και ως χώρα απευχόμαστε να συμβεί κάτι τέτοιο. Γι’ αυτό και δεν καταγράφαμε τις προσφυγικές ροές».
«Η Ελλάδα έχει εκχωρήσει ήδη την εθνική της κυριαρχία»
«Στην πραγματικότητα η Ελλάδα -υπογράφοντας συμφωνίες- έχει παραχωρήσει ήδη την εθνική της κυριαρχία στην Ευρωπαϊκή Ένωση», εξηγεί η κυρία Μαρούδα και συμπληρώνει ότι «οι Ευρωπαίοι δεν περίμεναν το σήμερα για να αμφισβητήσουν την εθνική μας κυριαρχία. Συμφωνίες όπως αυτή της εισόδου στην Ένωση το 1981, η συνθήκη του Μάαστριχ αργότερα και πρόσφατα αυτή της Λισαβόνας. Κάθε φορά που παραχωρούμε αρμοδιότητες στην Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω των συγκεκριμένων συνθηκών συναινούμε στην εκχώρηση της εθνικής μας κυριαρχίας. Επομένως δεν μπορούμε εκ των υστέρων να ζητάμε να μας επιστραφεί». Ιδιαίτερα σοβαρό χαρακτηρίζει το γεγονός ότι δεχόμαστε πλήγμα σε επίπεδο διαπραγματευτικής ισχύος από τη στιγμή που θέτουμε τα πάντα στο τραπέζι και στη συνέχεια τα αμφισβητούμε. «Αυτό που κάνουμε συνήθως είναι ότι χωρίς να εφαρμόζουμε καμία απόφαση, διαμαρτυρόμαστε και δεν ζητάμε να λάβουμε βοήθεια από κανέναν όταν την έχουμε ανάγκη. Οφείλουμε από τη στιγμή που αντιμετωπίζουμε το πρόβλημα να ζητήσουμε τη βοήθεια της Frontex κι όχι να την αρνούμαστε». Εκτιμά παρόλα αυτά ότι οι πιθανότητες εξόδου της Ελλάδας εκτός Σένγκεν είναι ελάχιστες. «Κατά την άποψή μου είναι σχεδόν απίθανο κάτι τέτοιο. Δεν είναι παρά μοχλός πίεσης για να δεχτούμε τις δυνάμεις της Frontex στην Ειδομένη ή στους υπόλοιπους σταθμούς των συνόρων. Μόλις αποδεχτούμε τη συνδρομή της, οι απειλές που δεχόμαστε θα παύσουν να υφίστανται». Δείτε όλα τα θέματα του Weekend
