Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι «άρρωστα» όμως μπορεί να υπάρξει θεραπεία

Μετά από δεκαετία έκρηξης, τα παραδοσιακά μέσα κοινωνικής δικτύωσης φαίνεται πως περνούν μια κρίση ενδιαφέροντος από τους χρήστες. Οι άνθρωποι, σύμφωνα με έρευνες, φαίνεται να ξοδεύουν όλο και λιγότερο χρόνο στα social media που κάποτε κυριαρχούσαν στο διαδίκτυο, όπως το Facebook, το Instagram και το Twitter.

Σε μια προσπάθεια να τροφοδοτήσουν την αχαλίνωτη επιθυμία τους για κέρδη, οι εν λόγω πλατφόρμες μετατράπηκαν από διαδικτυακά μέρη σύνδεσης ανθρώπων σε κανάλια ψυχαγωγίας, «ένα χαοτικό συνονθύλευμα κραυγών και χορηγούμενου περιεχομένου», όπως γράφει ο Shubham Agarwal στο Business Insider.

Κάποιο χρήστες καταφεύγουν σε εναλλακτικά social media που έχουν κάνει δυναμική εμφάνιση, ενώ άλλοι βρίσκουν διέξοδο σε κλειστούς ιδιωτικούς κύκλους, όπως οι ομαδικές συνομιλίες. Πρόκειται για χώρους απαλλαγμένους από τη χιονοστιβάδα του 24ωρου σχολιαστικά επιμελημένου περιεχομένου, των διαφημίσεων και των επώνυμων καμπανιών. Οι ομαδικές συνομιλίες μοιάζουν περισσότερο με ένα ευχάριστο δείπνο στο σπίτι ενός φίλου, κόντρα σε μια έξοδο σε ένα τεράστιο εμπορικό κέντρο.

Τα δε εναλλακτικά social media, θέλοντας αξιοποιήσουν το κενό που προκαλείται από τη φθορά των μεγάλων πλατφορμών, επιχειρούν να αναδημιουργήσουν την αυθεντική εμπειρία της κοινωνικής δικτύωσης απαλλαγμένη από το χάος ή πειραματίζονται με ριζοσπαστικές ιδέες για να επανεκκινήσουν την ιδέα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

Σε αυτή τη φάση, προφανώς, κανένας από τους νέους ιστοτόπους δεν μπορεί να ανταγωνιστεί τα παραδοσιακά social media που κατέχουν ηγεμονική θέση, ωστόσο προσφέρουν κάποια ελπίδα. Απορρίπτοντας τις τοξικές και εθιστικές πλατφόρμες που υπονομεύουν τελικά το όραμα της κοινωνικής δικτύωσης, αυτό το νέο κύμα θα μπορούσε να παράγει ένα πιο υγιές διαδικτυακό περιβάλλον, εκτιμά ο Shubham Agarwal, ανεξάρτητος δημοσιογράφος, με ειδίκευση στο χώρο της τεχνολογίας.

Για αλλού ξεκίνησαν και αλλού τα κέρδη τους πάνε…

Ο Ben Grosser, συνεργάτης του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, υπογραμμίζει πως οι μεγάλες πλατφόρμες όπως το Facebook έχουν εγκαταλείψει εδώ και καιρό τον στόχο τους «να φέρουν πιο κοντά τους ανθρώπους» και έχουν στραφεί σε «άλλα σχέδια με κίνητρο το κέρδος και την αφοσίωση» που προωθούν την ανάπτυξή τους.

Το «Berkman Klein, Center for Internet & Society» υπογραμμίζει πως πλήθος νέων ερευνών διαπιστώνει ότι αυτή η αλλαγή προτεραιοτήτων από τις εταιρείες κολοσσούς του διαδικτύου επηρεάζει αρνητικά τους καθημερινούς χρήστες σε πολλούς τομείς. Για παράδειγμα, μια πρόσφατη μελέτη διαπίστωσε πως το περιεχόμενο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης θα μπορούσε να προκαλέσει αύξηση των διατροφικών διαταραχών και λανθασμένη εικόνα για το σώμα, σε άνδρες και γυναίκες. Επίσης οι χρήστες, έχοντας πολύ μικρό έλεγχο σε αυτό που βιώνουν στο διαδίκτυο, μπορεί να αντιμετωπίζουν προβλήματα, όπως άγχος, κόπωση, διαταραχές ύπνου, εξαιτίας της υπερφόρτωση πληροφορίων και ειδήσεων από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Η πρόταση για ένα πιο υγιές μέλλον

Και η μεγάλη αντίφαση είναι η εξής: Η τεχνολογία που υποτίθεται ότι θα μας έφερνε πιο κοντά τελικά δημιουργεί μεγαλύτερη πόλωση.  Σε γενικές γραμμές η μόνιμα ανοιχτή φύση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης θα μπορούσε κανείς να πει πως είναι «αφύσικη», σχολιάζει ο Shubham Agarwal και εξηγεί: «Δεν πρέπει να μιλάμε τόσο πολύ και η έκθεση σε χιλιάδες ανθρώπους κάθε μέρα προκαλεί προβλήματα στην ικανότητά μας να επικοινωνούμε».

Και καθώς τα κοινωνικά δίκτυα πληθαίνουν υπάρχει και μια ακόμη αιτία για την κούραση των χρηστών. Εάν κάποιος θέλει να δημοσιεύσει κάτι, που θα το κάνει, σε ποιο από τα social media που έχει εγγραφεί. Το μοτίβο είναι το ίδιο: Εγγραφή στη νέα εφαρμογή, «παιχνίδι» λίγων ημερών και μετά βαρεμάρα και τελικά εγκατάλειψη.

Ο Chand Rajendra-Nicolucci, ο οποίος ερευνά την ψηφιακή δημόσια υποδομή στο Πανεπιστήμιο της Μασαχουσέτης Amherst, εκτιμά ότι βρισκόμαστε σε μια φάση «επανεκκίνησης» και το μέλλον των social media ενδεχομένως να είναι «πιο ιδιωτικό και πιο κατακερματισμένο». Ο ίδιος και οι συνάδελφοί του σε μια «λευκή βίβλο» που δημοσίευσαν πριν από λίγο καιρό οραματίστηκαν ένα κεντρικό πολυπολικό σύστημα από τις υπάρχουσες πλατφόρμες, αλλά και ένα επιμέρους «οικοσύστημα» από πολλές άλλες μικρές διαδικτυακές πλατφόρμες, ιδιωτικές κοινότητες ή με εξειδικευμένες υπηρεσίες.

Ειδικοί επισημαίνουν πως οι γίγαντες της κοινωνικής δικτύωσης δεν πρόκειται να πεθάνουν σύντομα. Ενδεχομένως και να μην πεθάνουν ποτέ, καθώς πλέον έχουν αποκτήσει τέτοια δύναμη που παίζουν καθοριστικό ρόλο στα πάντα, από ανάλαφρες συζητήσεις μέχρι την πολιτική και τον ακτιβισμό.

Το ιδανικό θα ήταν κοινωνικές πλατφόρμες που μπορούσαν να συγκεντρώσουν όλα τα οφέλη, δηλαδή ποιοτικές αναρτήσεις που θα άγγιζαν εκατομμύρια χρήστες. Επειδή όμως αυτό φαντάζει ουτοπικό, ενδεχομένως το μέλλον των μέσων κοινωνικής δικτύωσης να μοιάζει περισσότερο με ένα δίκτυο πλατφορμών που μπορεί να προσφέρει στους ανθρώπους εξατομικευμένη εμπειρία.

Σε αυτό το πλαίσιο, υπογραμμίζουν ειδικοί στο χώρο, το ιδανικό θα ήταν ένα σύστημα που όχι μόνο επιτρέπει τη μετάβαση από τη μια εφαρμογή στην άλλη χωρίς να χάνεται το δίκτυο και το προφίλ του χρήστη, αλλά ταυτόχρονα θα δίνεται η δυνατότητα να συνδέονται όλες οι εφαρμογές μεταξύ τους. Ο χρήστης δημοσιεύει σε μια από αυτές και ένας φίλος μπορεί να σχολιάσει την ανάρτηση από κάποια άλλη εφαρμογή. Με τον εκδημοκρατισμό των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, οι χρήστες μπορούν να πάρουν μεγαλύτερο έλεγχο με ποιον σχετίζονται, τι βλέπουν στη ροή των δεδομένων τους και πώς οι αλγόριθμοι επηρεάζουν την κοινωνική τους εμπειρία.

Το πρόβλημα είναι ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης προσπαθούν να κάνουν πάρα πολλά πράγματα ταυτόχρονα. Σκεφτείτε λοιπόν αυτή την εναλλακτική ιδέα ως τη ζωή σε μια πόλη. Ένας πολίτης μπορεί αν θέλει να περάσει χρόνο στο απόρρητο του σπιτιού του ή να συναντήσει φίλους του στενότερου περιβάλλοντός του, να βγει στη γειτονιά για να επικοινωνήσει και δει τι συμβαίνει εκτός του κύκλου του και μπορεί επίσης να μεταφερθεί στο πολύβουο κέντρο της πόλης για να δει τι συμβαίνει σε μεγαλύτερη κλίμακα και να συναναστραφεί πολύ περισσότερους ανθρώπους.

Σε αυτή τη διαδικασία δεν επικοινωνεί μόνο για ψυχαγωγικούς λόγους, αλλά και για επαγγελματικούς και για προσωπικούς. Τα ενδιαφέροντα είναι πολλά, δεν απασχολούν όλους το ίδιο και δεν συζητάμε τα πάντα με όλους. Όμως σε κάθε μέρος ο πολίτης είναι ο ίδιος, είναι ένα άτομο και «κουβαλάει» τη δική του προσωπική ιστορία.

Αυτού του είδους η προσέγγιση, θα βοηθούσε στην κατάρρευση των ασφυκτικά περιφραγμένων χώρων των μεγάλων πλατφορμών, των οποίων η ενιαία προσέγγιση για όλα έχει εξαιρετικά επιζήμια αποτελέσματα, τονίζει o Shubham Agarwal στο Business Insider και προσθέτει: «Αντί να ζούμε στην πόλη του Facebook, με τους νόμους του Facebook, η αποκεντρωμένη προσέγγιση προσφέρει σε όλους περισσότερο έλεγχο της εμπειρίας των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και επιτρέπει στους ανθρώπους να επιλέγουν τις κοινότητες και τις ροές δεδομένων που τους ενδιαφέρουν και τους βολεύουν περισσότερο».

Η πρόκληση ενός αποκεντρωμένου συστήματος

Η μεγάλη πρόκληση είναι αυτές οι αποκεντρωμένες πλατφόρμες να μπορέσουν να βρουν έναν τρόπο να συγχωνευθούν σε ένα μεγαλύτερο οικοσύστημα, αναγκάζοντας έτσι και τις μεγάλες πλατφόρμες να αλλάξουν τον βηματισμό τους. Αυτό θα μπορούσε στο μέλλον να αποφέρει ένα πιο ισορροπημένο και ρυθμισμένο διαδικτυακό τρόπο ζωής, ένα πιο υγιές διαδίκτυο.

Όπως υπογραμμίζει ο Steve Teixeira, ο επικεφαλής προϊόντων της Mozilla, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης διευκόλυναν τη σύνδεση, ανεξάρτητα από γεωγραφικά ή χρονικά όρια, και βοηθούν τους ανθρώπους να μένουν ενημερωμένοι, να συναντούν νέες ιδέες και να έχουν πρόσβαση σε ζωτικές υπηρεσίες, όμως προς το παρόν «δεν κάνουν κανένα από αυτά τα πράγματα ιδιαίτερα καλά».

Κατανέμοντας το χρόνο μας σε μια ποικιλία πλατφορμών – η καθεμία με διαφορετική προσέγγιση στη συγκρότηση περιεχομένου – το οικοσύστημα διαδικτυακής επικοινωνίας καταλήγει να αντικατοπτρίζει καλύτερα την ποικιλομορφία των ανθρώπων που το χρησιμοποιούν.

Οι άνθρωποι που επιθυμούν να κρατήσουν τα δεδομένα τους για τον εαυτό τους μπορούν να ζήσουν μέσα σε στενούς κύκλους. Όσοι δεν θέλουν μια 24ωρη χιονοστιβάδα πολωτικού περιεχομένου μπορούν να αλλάξουν αυτό που τους δείχνει η ροή τους. Όποιος θέλει να διαδώσει ένα μήνυμα μπορεί επίσης να το κάνει και αυτό να φτάσει σε εκατομμύρια ανθρώπους.  Η προσαρμογή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στις ανάγκες των ανθρώπων θα μπορούσε να φέρει επανάσταση στον τρόπο με τον οποίο περνάμε χρόνο στο διαδίκτυο.