Λέγεται «doomscrolling» και πρόκειται για μια τάση που μας προέκυψε εσχάτως, λόγω της πανδημίας, να μαθαίνουμε διαρκώς (συνήθως κακά έως πολύ δυσάρεστα) νέα και να ψάχνουμε σχετικές πληροφορίες γι αυτά, φορτώνοντας κι βαρύνοντας περαιτέρω τον ήδη εύθραυστο ψυχισμό μας.
Ο όρος, που μεταφράζεται στα ελληνικά ως «η αδιάκοπη ανάγνωση δυσάρεστων ειδήσεων» [από τις λέξεις doom που σημαίνει «δυσάρεστος» και scrolling, η αδιάκοπη αναζήτηση δηλαδή], εισήλθε στην αργκό μας στα μέσα του 2020, κατά την πρώτη εφαρμογή των εθνικών λόκνταουν εξαιτίας του κορονοϊού.
Τότε ήταν που (όλοι ή έστω σχεδόν όλοι μας) είχαμε αυτή την τάση, κλεισμένοι μέσα στα σπίτια μας, να παρακολουθούμε τις εξελίξεις και να διαβάζουμε δυσάρεστες ειδήσεις για νοσηλείες και θανάτους που μας προκαλούσαν θλίψη, με αποτέλεσμα να μη νιώθουμε καλά και μερικοί από εμάς να χάνουμε μέχρι και τον ύπνο μας ή να πάσχουμε από αγχώδεις διαταραχές.
Doomscrolling: Η λέξη της χρονιάς για το 2020
Τόσοι πολλοί άνθρωποι έχουν περάσει τον τελευταίο ενάμιση χρόνο κάνοντας doomscrolling και η ίδια η λέξη έγινε μέρος της καθημερινότητας μας τόσο έντονα, ώστε το Oxford English Dictionary την ονόμασε λέξη της χρονιάς για το 2020 και την πρόσθεσε στο λεξικό.
Ωστόσο το doomscrolling αποδεικνύεται καταστροφικό για την ψυχική μας υγεία. Μελέτη που διεξήχθη τον Μάρτιο του 2020 και συμμετείχαν πάνω από 6.000 Αμερικανοί, έδειξε πως οι συμμετέχοντες όσο περισσότερο μάθαιναν δυσάρεστες ειδήσεις, τόσο πιο λυπημένοι ένιωθαν.
«Οι άνθρωποι έχουν μεγάλη ανάγκη να βρουν κάποιο νόημα. Δεν υπάρχει μια συνολική αφήγηση που να μας βοηθάει και αυτό είναι κάτι επιτείνει το άγχος και την ανησυχία που ήδη αισθάνονται οι άνθρωποι», υποστηρίζει η Νικόλ Έλισον, η οποία μελετά την επικοινωνία και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στη Σχολή Πληροφορικής του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν, όπως αναφέρει το εκτενές άρθρο του έγκριτου περιοδικού Wired.
Φυσικά, εδώ οι επιστήμονες αναρωτήθηκαν κατά το εύλογο ερώτημα «η κότα έκανε το αυγό ή αντίστροφα;»: Ευθύνεται το doomscrolling για τη δυστυχία των χρηστών των social media ή μήπως οι δυστυχισμένοι άνθρωποι έχουν μεγαλύτερη ροπή στην ανάγνωση δυσάρεστων ειδήσεων;
Δηλαδή, κοντολογίς, δεν φταίνε μόνο τα ΜΜΕ και κοινωνικής δικτύωσης για όλη αυτήν την καταστροφολογία, καθώς ο ανθρώπινος εγκέφαλος σχεδόν ρέπει προς την κατανάλωση αρνητικών ειδήσεων.
Ο Μεσφίν Μπεκαλού, ερευνητής στο Κέντρο Lee Kum Sheung για την Υγεία και την Ευτυχία στη Σχολή Δημόσιας Υγείας T. H. Chan του Χάρβαρντ, σημειώνει ότι «οι άνθρωποι έχουν μια φυσική τάση να δίνουν μεγαλύτερη προσοχή στις αρνητικές ειδήσεις». Αυτό, μαζί με τους αλγόριθμους των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, καθιστά το doomscrolling σχεδόν αναπόφευκτο. «Από τη δεκαετία του 1970, γνωρίζουμε για το σύνδρομο του «κακού κόσμου» [την πεποίθηση δηλαδή ότι ο κόσμος είναι πιο επικίνδυνος απ’ ό,τι είναι στην πραγματικότητα] ως αποτέλεσμα της μακροχρόνιας έκθεσης σε περιεχόμενο που σχετίζεται με τη βία στην τηλεόραση», εξηγεί ο ερευνητής.
«Έτσι, το doomscrolling μπορεί να οδηγήσει στις ίδιες μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην ψυχική υγεία, εκτός αν εφαρμόσουμε κανόνες που να αφορούν τις συμπεριφορές των χρηστών και να καθοδηγήσουν το σχεδιασμό των πλατφορμών των μέσων κοινωνικής δικτύωσης με τρόπους που βελτιώνουν την ψυχική υγεία και την ευημερία».
Προκειμένου να απαντηθεί αυτό το συγκεκριμένο ερώτημα πραγματοποιήθηκε μάλιστα και μια σχετική μελέτη, κατά την οποία οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να διαβάσουν σε πραγματικό χρόνο ειδήσεις από το Twitter και το YouTube για 2- 4 λεπτά. Τα νέα γύρω από τον Covid-19 ήταν είτε αρνητικά είτε αισιόδοξα και συγκρίθηκαν στη συνέχεια, μέσω ερωτηματολογίου, με την ψυχολογία των συμμετεχόντων που δεν ενημερώθηκαν καθόλου για τον Covid-19.
Οι συμμετέχοντες που ενημερώθηκαν για την εξέλιξη της πανδημίας, είχαν πιο αρνητική ψυχολογία από εκείνους που δεν είχαν καμία ενημέρωση. Από την άλλη, όσοι είχαν διαβάσει θετικά νέα γύρω από τον κορονοϊό, δεν εμφάνιζαν την ίδια πτώση στην ψυχολογία τους με τους πρώτους. Τα συμπεράσματα της έρευνας έδειξαν πως η ανάγνωση αρνητικών νέων για 2-4 λεπτά γύρω από τις επιπτώσεις του Covid- 19 μπορεί να είναι καταστροφική για την ψυχική υγεία.
«Μόλις πέντε λεπτά αρκούν στα social media για να σας κάνουν να νιώθετε δυστυχισμένοι», σύμφωνα με την ίδια.
Η θετική πτυχή του doomscrolling
Οι επιπτώσεις του doomscrolling ποικίλλουν επίσης ανάλογα με το ποιος το κάνει. Η Αλίσα Ρίτσαρντσον, καθηγήτρια στη Σχολή Επικοινωνίας και Δημοσιογραφίας Annenberg του Πανεπιστημίου της Νότιας Καλιφόρνια, όταν έκανε έρευνα για το νέο της βιβλίο με τίτλο «Bearing Witness While Black: African Americans, Smartphones, and the New Protest #Journalism», μίλησε με πολλούς ακτιβιστές οι οποίοι δεν συμμετείχαν στο doomscrolling απλώς και μόνο επειδή, όπως είπαν, «δεν μπορώ να βλέπω τον εαυτό μου να πεθαίνει ξανά και ξανά σε αυτό το μικροσκοπικό τετράγωνο του τηλεφώνου μου».
«Το doomscrolling για τους μαύρους πληθυσμούς λειτουργεί αντίστροφα, καθώς στην πραγματικότητα προσπαθούμε να αναζητήσουμε κάτι ξεχωριστό και πέρα από τις κακές ειδήσεις», λέει η Ρίτσαρντσον. «Για πολλούς μη μαύρους Αμερικανούς, το doomscrolling ήταν μια βαθιά βουτιά σε πράγματα τα οποία ίσως δεν γνώριζαν ή ίσως υποψιάζονταν, αλλά που στην πραγματικότητα, αγνοούσαν», με την επιστήμονα να υποστηρίζει πως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης βοήθησαν τους ανθρώπους να παραμείνουν συνδεδεμένοι κατά τη διάρκεια των λόκνταουν, και καθώς η συζήτηση μετατοπίστηκε από την πανδημία Covid-19 προς τη φυλετική δικαιοσύνη και το κίνημα Black Lives Matter, έγιναν ένα εργαλείο για ενεργή συμμετοχή.
Ο ανακουφιστικός καταναγκασμός του doomscrolling
Και όμως, όπως αναφέρουν επιστήμονες σε σχετικό εκτενές ρεπορτάζ του BBC, αυτή η ατέρμονη αναζήτηση κακών ειδήσεων είναι σχεδόν… παράξενα ικανοποιητική για πολλούς.
«Λόγου χάρη, στις ΗΠΑ, πριν την έλευση του Διαδικτύου, οι άνθρωποι παρακολουθούσαν τις ειδήσεις των 11:00 μμ, οι οποίες ήταν τρομακτικές», αναφέρει ο Ντιν Μακ Κέι, καθηγητής ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Fordham στη Νέα Υόρκη, που ειδικεύεται στην καταναγκαστική συμπεριφορά και τις αγχώδεις διαταραχές.
Η θέαση αυτών των τρομακτικών ειδήσεων από την άνεση του σπιτιού τους, «είχε ένα δυνητικά ηρεμιστικό αποτέλεσμα», όπως λέει ο επιστήμονας, γιατί «αυτοί οι άνθρωποι εκείνη την ώρα σκέφτονταν ότι «τα πράγματα είναι αρκετά φρικτά εκεί έξω, αλλά εγώ είμαι άνετα, οπότε θα μπορέσω να κοιμηθώ ήσυχος απόψε», σε έναν περίεργο μηχανισμό ψυχολογικής ανακούφισης».
«Το doomscrolling περιγράφει στην πραγματικότητα την ψυχαναγκαστική ανάγκη να προσπαθήσουμε να βρούμε απαντήσεις όταν φοβόμαστε», λέει η Πάμελα Ρούτλετζ, διευθύντρια του Ερευνητικού Κέντρου Ψυχολογίας των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης με έδρα την Καλιφόρνια. «Εξάλλου, πρέπει να αξιολογούμε αν οι νέες πληροφορίες συνιστούν απειλή. Είμαστε βιολογικά αναγκασμένοι να το κάνουμε αυτό», σημειώνει εμφατικά, προσθέτοντας πως «Δυστυχώς, η δημοσιογραφία σε κάποιο βαθμό εκμεταλλεύεται αυτή την τάση. Οι προκλητικοί τίτλοι και οι ιστορίες προσελκύουν τους αναγνώστες επειδή προκαλούν φόβο και επείγουσα ανάγκη».
Αυτή η συμπεριφορά της παραμονής σε ένα είδος ατελείωτης τροφοδότησης μπορεί να μοιάζει πολύ με τη Γενικευμένη Αγχώδη Διαταραχή (ΓΑΔ), λέει η ψυχολόγος Τζέιντ Γου. «Η ΓΑΔ είναι ουσιαστικά μια «ροή ανησυχιών» από το Twitter απευθείας στον εγκέφαλό σας. Αν κάνεις doomscrolling κάθε μέρα, αυτό θα επηρεάσει την ψυχολογία και τον εγκέφαλό σου», τονίζει.
Οι ειδικοί της ψυχικής υγείας προειδοποιούν λοιπόν ότι αυτή η συνεχής ανάγνωση δυσάρεστων ειδήσεων μέχρι αργά το βράδυ ενδέχεται να μας καταρρακώσει ψυχολογικά. «Το doomscrolling δεν θα σταματήσει ποτέ την ίδια την καταστροφή. Το να θέλετε να είστε ενημερωμένοι μπορεί να σας εφησυχάζει, αλλά το να κατακλύζεστε από την τραγωδία, δεν εξυπηρετεί κανέναν σκοπό», καταλήγει με νόημα το άρθρο του Wired.
