Την ώρα που το Άγαλμα της Ελευθερίας έπαιρνε σάρκα και οστά στο λιμάνι της Νέας Υόρκης, κάπου 1.200 χιλιόμετρα μακριά άλλο ένα κολοσσιαίο αμερικανικό σύμβολο ήταν έτοιμο να γεννηθεί. Κι όπως με πάμπολλες ιστορίες εφευρέσεων, όχημα ήταν και πάλι η απλή περιέργεια…
Ήταν ένα συνηθισμένο απόγευμα του 1886 λοιπόν όταν ο Τζον Πέμπερτον, διακεκριμένος γιατρός και φαρμακοποιός της Ατλάντα, σε ένα από τα πειράματα-γιατροσόφια του παρασκεύασε ένα εύοσμο υγρό με χρώμα καραμέλας. Περιχαρής ο Πέμπερτον πήγε το παρασκεύασμά του στο γειτονικό φαρμακείο του Jacobs, όπου μπήκαν οι τελευταίες πινελιές ανθρακικού και δόθηκε στους πελάτες να το δοκιμάσουν: όλοι συμφώνησαν ότι το ποτό ήταν -το λιγότερο- ιδιαίτερο!
Αυτομάτως το Jacobs’ Pharmacy έγινε το πρώτο κατάστημα πώλησης του αναψυκτικού, όπου με 5 σεντς μπορούσε οποιοσδήποτε να απολαύσει ένα ποτήρι με το νέο προϊόν. Ο λογιστής μάλιστα του Πέμπερτον, κάποιος Φρανκ Ρόμπινσον, ήταν αυτός που ονόμασε το μείγμα «Coca-Cola» και το έγραψε με τον χαρακτηριστικό τρόπο που το ξέρουμε μέχρι και σήμερα. Το σκεύασμα αποδείχτηκε αρκετά προσοδοφόρο: στον πρώτο κιόλας χρόνο του, ο Πέμπερτον πουλούσε 9 ποτήρια Coca-Cola την ημέρα. Έναν αιώνα αργότερα, η Coca-Cola Company είχε ήδη παρασκευάσει περισσότερα από 10 δισεκατομμύρια γαλόνια του μαγικού σιροπιού!
Ο Πέμπερτον ήταν ωστόσο περισσότερο φαρμακοποιός παρά επιχειρηματίας και μέσα σε 2 χρόνια (1886-1888) πούλησε τα δικαιώματα της εταιρίας του στον επιχειρηματία της Ατλάντα Asa Griggs Candler έναντι… 2.300 δολαρίων! Και ο δαιμόνιος Candler θα γινόταν έτσι ο πρώτος πρόεδρος της Coca-Cola, ο άνθρωπος που οραματίστηκε το μεγαλείο της φίρμας…
Πρώτα χρόνια
Ο Τζον Στιθ Πέμπερτον γεννιέται στις 8 Ιουλίου 1831 στο Νόξβιλ της Τζόρτζια μέσα σε μεσοαστική οικογένεια του αμερικανικού Νότου. Ο θείος του, αδελφός του πατέρα του, ήταν τρομερός στρατηγός της Συνομοσπονδίας.
Αφού αποφοίτησε από το σχολείο, ο Τζον σπούδασε ιατρική στο τοπικό Πανεπιστήμιο της Τζόρτζια και το 1850, σε ηλικία μόλις 19 ετών, λαμβάνει ταυτοχρόνως την πρακτική άδεια να μπορεί να παρασκευάζει γιατροσόφια από βότανα και φυτά.
Αποφοιτώντας από το πανεπιστήμιο, ο Πέμπερτον άσκησε για λίγο τα καθήκοντα του γιατρού και του χειρουργού στη γενέτειρά του και κατόπιν μετακόμισε στο Κολόμπους, όπου το 1855 άνοιξε ένα από τα πρώτα φαρμακεία της περιοχής που ειδικευόταν στη materia medica, στην παρασκευή ουσιών δηλαδή που χρησιμοποιούνταν στη σύνθεση ιατρικών θεραπειών.
Λίγο πριν τον αμερικανικό Εμφύλιο Πόλεμο μάλιστα (1861-65), ο Πέμπερτον θα πάρει άλλο ένα πανεπιστημιακό δίπλωμα, αυτή τη φορά στην παραδοσιακή φαρμακευτική. Ταυτοχρόνως, το εργαστήριο-φαρμακείο του, με επωνυμία «J.S. Pemberton and Company», ήταν μοναδικό στον Νότο, καθώς παρασκεύαζε όλων των λογιών τα παραδοσιακά και εναλλακτικά σκευάσματα που χρησιμοποιούνταν για θεραπευτικούς σκοπούς. Το 1860, το εργαστήριο διέθετε τον πιο πρόσφατο και τεχνολογικά προωθημένο εξοπλισμό του καιρού του, με τον Πέμπερτον και τους συνεργάτες του να κατοχυρώνουν με διπλώματα ευρεσιτεχνίας πολλά από τα μηχανήματα που οι ίδιοι πρωτοκατασκεύασαν.
Αφού έκανε ένα διάλειμμα για να υπηρετήσει στις δυνάμεις του Νότου στον Εμφύλιο Πόλεμο, απ’ όπου βγήκε με τον βαθμό του αντισυνταγματάρχη για τα ανδραγαθήματά του στη μάχη και λίγο έλειψε να αφήσει την τελευταία του πνοή τον Απρίλιο του 1865, το 1869 ο Πέμπερτον μετέφερε την επιχείρησή του στην Ατλάντα, με τον τοπικό Τύπο να χαιρετίζει το γεγονός της έλευσής του ως εξής: «Ένα από τα καλύτερα χημικά εργαστήρια που υπάρχουν στη χώρα έρχεται τώρα στην περιοχή μας».
Το 1872 έγινε επιμελητής στο Ιατρικό Κολέγιο της Ατλάντα και επέκτεινε το εργαστήριό του στη Φιλαδέλφεια, καθώς πλέον κυκλοφορούσαν μαζικά στην αγορά φαρμακευτικά σκευάσματα με την επωνυμία της φίρμας του. Επιπλέον, ο διακεκριμένος πρακτικός, γιατρός, χημικός και φαρμακοποιός υπηρέτησε και στην πρώτη εξεταστική επιτροπή αδειοδότησης των φαρμακοποιών της Τζόρτζια (1881-87).
Η επιχείρηση-εργαστήριο του Πέμπερτον λειτουργούσε για περισσότερα από 125 χρόνια μετά την ίδρυσή της, ως τμήμα κάποια στιγμή της Αγροτικής Πολιτειακής Επιτροπής της Τζόρτζια.
Τι κι αν ήταν όμως «ο πλέον διαπρεπής γιατρός που γνώρισε ποτέ η Ατλάντα», όπως τον περιέγραφαν οι τοπικές εφημερίδες; Ο Τζον Πέμπερτον έμελλε να περάσει στην ιστορία για ένα και μόνο ένα παρασκεύασμά του και μάλιστα αυτό που δεν ήταν καθόλου θεραπευτικό…
Η γέννηση της Coca-Cola
Χρόνια πριν η Coca-Cola ξεκινήσει τη θεαματική διεθνή της πορεία, ένα ποτό γνωστό ως «Pemberton’s French Wine Coca» ήταν εξαιρετικά δημοφιλές στην Ατλάντα, με τη φήμη του να απλώνεται κατόπιν σε όλες τις νοτιοανατολικές πολιτείες, καθώς η ζήτηση του αναψυκτικού σκευάσματος αυξανόταν μέρα με τη μέρα.
Το 1885 λοιπόν δημοσιογράφος της «Atlanta Journal» προσέγγισε τον δημιουργό του French Wine Coca και του ζήτησε μια λεπτομερή ανάλυση του νέου ποτού του. Ο Πέμπερτον ισχυρίστηκε ότι παραγόταν από εκχύλισμα φύλλων περουβιανής κόκας, από το καθαρότερο κρασί της περιοχής και από καρύδια Kola: «Είναι το τελειότερο από όλα τα τονωτικά, βοηθά στην πέψη, παρέχει ενέργεια στο αναπνευστικό σύστημα και ενισχύει τόσο το μυϊκό όσο και το νευρικό σύστημα». Ο Πέμπερτον εξήγησε ακόμα το πώς οι Ινδιάνοι της Αμερικής θεωρούσαν το φυτό της κόκας ιερό βότανο και επαίνεσε τα οφέλη του για το σώμα και τον νου.
Με τη βοήθεια των φύλλων της κόκας, ισχυρίστηκε ο γιατρός, οι Ινδιάνοι είχαν καταφέρει «εκπληκτικά κατορθώματα», και μάλιστα «χωρίς κανέναν κόπο». Κατόπιν παραδέχτηκε ότι η δική του εκδοχή του ποτού βασιζόταν στο Vin Mariani, μια γαλλική τονωτική φόρμουλα που είχε τελειοποιηθεί από τη Mariani and Company του Παρισιού ήδη από το 1863.
Κι έτσι όταν το 1886 η πόλη της Ατλάντα υιοθέτησε την Ποτοαπαγόρευση, ο Πέμπερτον υποχρεώθηκε να παρασκευάσει άλλη συνταγή του δημοφιλούς τονωτικού του, καθώς το κρασί ήταν πλέον απαγορευμένο. Εγκατέλειψε λοιπόν την αναφορά στο κρασί στην ονομασία του προϊόντος, αντικατέστησε το αλκοόλ με εκχύλισμα ζαχαρούχου σιροπιού και με τη βοήθεια του λογιστή του, όπως είπαμε, η νέα φόρμουλα της Coca-Cola είχε μόλις γεννηθεί! Κι έτσι από ιδανικό τονωτικό, η Coca-Cola ήταν πια το καλύτερο ποτό για… εγκράτεια!
Συνειδητοποιώντας ότι χρειαζόταν οικονομική βοήθεια για να κυκλοφορήσει μαζικά τη μη αλκοολούχα εκδοχή του French Wine Coca, ο Πέμπερτον ίδρυσε ξεχωριστή εταιρία για την παρασκευή της, στην οποία έβαλε επικεφαλής τον γιο του, Τσαρλς.
Όταν βέβαια η Ποτοαπαγόρευση έληξε το 1887, ο Πέμπερτον, ταυτόχρονα με την Coca-Cola, έριξε και πάλι στην αγορά τον αλκοολούχο ανταγωνιστή της French Wine Coca…
Τελευταία χρόνια
Μετά τη γέννηση της Coca-Cola, ο Πέμπερτον ανακοίνωσε ότι θα παραιτηθεί από κάθε άλλη δραστηριότητα τόσο στο σπουδαίο εργαστήριό του όσο και στα φαρμακεία του στην Ατλάντα και αλλού στις ΗΠΑ για να αφοσιωθεί με όλες του τις δυνάμεις στην προώθηση των δύο εμπορικότατων παρασκευασμάτων του.
Ταυτοχρόνως, ένα σώμα επιχειρηματιών απάντησε στην ανάγκη του Πέμπερτον για εξεύρεση κονδυλίων, χρηματοδοτώντας αυτό που θα γινόταν γνωστό ως Coca-Cola Company: ο Πέμπερτον θα λάμβανε δικαιώματα 5 σεντς για κάθε γαλόνι Coca-Cola που θα πουλιόταν.
Αυτή ήταν εξάλλου η επιχειρηματική πρακτική του Πέμπερτον: να σκαρώνει ιδέες, να βρίσκει συνεργάτες και χρηματοδότες και να τις μετατρέπει σε επιχειρηματικές περιπέτειες. Κι έτσι τον Μάρτιο του 1888, αφού μέτρησε κάπου 8 μήνες στην Coca-Cola Company ως συνιδρυτής, κατέθεσε αίτηση για την ένταξη της φίρμας στα επαγγελματικά μητρώα της Ατλάντα.
Πέντε μήνες αργότερα, στις 16 Αυγούστου 1888, ο Τζον Πέμπερτον άφησε την τελευταία του πνοή στο σπίτι του στην Ατλάντα. Τη μέρα μάλιστα της κηδείας του διακεκριμένου γιατρού, χημικού και φαρμακοποιού, όλα τα φαρμακεία της Ατλάντα παρέμειναν κλειστά ως φόρο τιμής, με τους ιδιοκτήτες τους να δίνουν το μαζικό «παρών» στη νεκρώσιμη ακολουθία. Και όπως το θέλει ο θρύλος, τη μέρα του ενταφιασμού του, κανείς δεν έβαλε γουλιά Coca-Cola στο στόμα του σε ολόκληρη την Αμερική, με τον Τύπο των ΗΠΑ να αποχαιρετά τον Πέμπερτον ονομάζοντάς τον «τον παλαιότερο φαρμακοποιό της Ατλάντα και έναν από τους πλέον διακεκριμένους πολίτες της»…
Ο δρ Πέμπερτον δεν συνειδητοποίησε ενδεχομένως ποτέ τις δυνατότητες του μη αλκοολούχου προϊόντος που παρασκεύασε, καθώς πούλησε προοδευτικά όλες του τις μετοχές στην εταιρία. Μέρες μάλιστα πριν από τον θάνατό του, παραχώρησε το υπόλοιπο ποσοστό του στον επιχειρηματία από την Ατλάντα Asa Candler, ο οποίος αφού απέκτησε το σύνολο σχεδόν των μετοχών της φίρμας επιδόθηκε στη σταυροφορία να κάνει την Coca-Cola αυτό που έγινε λίγα χρόνια αργότερα, ένα από τα μεγαλύτερα αμερικανικά σύμβολα δηλαδή και το πλέον περίφημο αναψυκτικό του πλανήτη…
Δείτε όλα τα πρόσωπα που φιλοξενούνται στη στήλη «Πορτραίτα» του newsbeast.gr
