Ο στρατιωτικός καριέρας της Χιλής που μετατράπηκε σε έναν από τους διαπρεπείς κακούς της Λατινικής Αμερικής στη σύγχρονη εποχή κυβέρνησε με αίμα και πυγμή από το 1973 ως το 1990.
Παρά το γεγονός όμως ότι μιλάμε για άλλον έναν δικτάτορα, έναν άνθρωπο που ανέτρεψε τη νόμιμη κυβέρνηση Αλιέντε πραξικοπηματικά, αφήνοντας στο πέρασμά του περισσότερα από 40.000 θύματα, με τους βασανισμούς και τις εκτελέσεις να αποτελούν καθημερινή πρακτική, τα πεπραγμένα του χαρακτηρίζονται αμφιλεγόμενα.
Τα χρόνια του στην εξουσία χαρακτηρίστηκαν από πληθωρισμό και μάστιγα για τα φτωχά στρώματα του πληθυσμού, οι υποστηρικτές του ωστόσο έκαναν λόγο για το λεγόμενο «Θαύμα της Χίλης»: με ένα ευρύτατο πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων και απελευθέρωσης της αγοράς, ο Πινοσέτ μείωσε σημαντικά το έλλειμμα της χώρας και εδραίωσε ένα στιβαρό οικονομικό σύστημα, που αφορούσε όμως αποκλειστικά στο κεφάλαιο και την άρχουσα τάξη.
Το «Θαύμα της Χιλής» το πλήρωσαν ακριβά οι μη προνομιούχες τάξεις της χώρας, με τα εισοδήματά τους να περικόπτονται δραστικά και τις κοινωνικές υπηρεσίες να πνέουν τα λοίσθια, την ίδια στιγμή που η ανεργία εκτοξεύτηκε στο 26-30%.
Και βέβαια ο Πινοσέτ υπήρξε υπέρμαχος της διαβόητης Επιχείρησης «Κόνδορας», της συνεργατικής προσπάθειας πολυάριθμων λατινοαμερικάνικων καθεστώτων να απαλλαγούν από τον «βραχνά» των αριστερών, μέσω εξονώσεων, διώξεων και εκτοπίσεων.
Αρκετά χρόνια μετά την παραίτησή του, ο διαβόητος Πινοσέτ κατηγορήθηκε για εγκλήματα πολέμου στα χρόνια της διακυβέρνησής του, ο ίδιος πρόλαβε ωστόσο να φύγει από τη ζωή τον Δεκέμβριο του 2006 πριν καταδικαστεί για τα ζοφερά του πεπραγμένα…
Η Χιλή παραμένει διχασμένη για την κληρονομιά που άφησε πίσω του ο Πινοσέτ: οι υποστηρικτές του τελούν μνημόσυνα στην επέτειο του θανάτου του, τον αποκαλούν «στρατηγό μας» και θεωρούν πως άλλαξε προς το καλύτερο την τύχη της Χιλής. Από την άλλη, οι αντίπαλοί του δεν θα ξεχάσουν ποτέ τους βασανισμούς και τις «εξαφανίσεις» που σημάδεψαν το καθεστώς του, αλλά και τον όλεθρο που έφερε στο μεγαλύτερο τμήμα του λαού…
Πρώτα χρόνια
Ο Αουγκούστο Χοσέ Ραμόν Πινοσέτ Ουγκάρτε γεννιέται στις 25 Νοεμβρίου 1915 στο Βαλπαραΐσο της Χιλής, ως απόγονος γάλλων εποίκων που είχαν έρθει στα εδάφη της χώρας πριν από περίπου έναν αιώνα.
Ήταν ο μεγαλύτερος από τα 6 παιδιά της μεσοαστικής οικογένειας του δημόσιου υπαλλήλου και της νοικοκυράς συζύγου του και πέρασε μια ήρεμη παιδική ηλικία. Αφού αποφοιτήσει από το σχολείο, γίνεται δεκτός στη Στρατιωτική Ακαδημία της Χιλής, σε ηλικία 18 ετών, από την οποία θα βγει 4 χρόνια αργότερα με τον βαθμό του υπολοχαγού…
Εξέχουσα στρατιωτική καριέρα
Ο Πινοσέτ βάζει λοιπόν σκοπό να γίνει στρατιωτικός καριέρας, ανεβαίνοντας γρήγορα τα σκαλιά της ιεραρχίας, κάτι που κάνει με τη βοήθεια ανώτατων σπουδών σε στρατιωτικές σχολές. Αφού περάσει από τα σπουδαστικά έδρανα της Σχολής Πεζικού, της Ακαδημίας Πολέμου και της Ακαδημίας Εθνικής Άμυνας, είναι πια ένα από τα προβεβλημένα νεαρά στελέχη της Χιλής.
Ο ίδιος δεν θα έβλεπε βέβαια ποτέ χαρακώματα πολέμου. Στην πραγματικότητα, το πιο κοντά που έφτασε ποτέ σε μάχη ήταν ως στρατιωτικός διοικητής του κέντρου κράτησης των χιλιανών κομμουνιστών! Ο ίδιος φάνταζε όμως διανοούμενος στρατιωτικός, φήμη που θα του εξασφαλίσει θέση καθηγητή στην Ακαδημία Πολέμου (1954), αλλά και την αποστολή του στις ΗΠΑ ως μέλος της στρατιωτικής αντιπροσωπείας της Χιλής (1956). Οι ακαδημαϊκές του περγαμηνές επισφραγίστηκαν από το συγγραφικό του έργο, με τον Πινοσέτ να δημοσιεύει πέντε βιβλία για θέματα πολέμου και πολιτικής.
Κι έτσι μέχρι το 1968 είχε ανέλθει στον βαθμό του ταξίαρχου…
Πινοσέτ και Αλιέντε
Ήταν το 1948 όταν ο Πινοσέτ γνώρισε τον νεαρό βουλευτή Σαλβαδόρ Αλιέντε, με τη μοίρα να επιφυλάσσει στους δύο άντρες ζοφερά περιστατικά στο μέλλον. Η πρώτη τους συνάντηση σφοδρή, καθώς ο μαρξιστής Αλιέντε επισκέπτεται επίσημα ως βουλευτής το στρατόπεδο συγκέντρωσης των χιλιανών κομμουνιστών, το οποίο διηύθυνε ο Πινοσέτ!
Και σε μια ακόμα τραγικότερη επίδειξη ιστορικής ειρωνείας, όταν ο Αλιέντε εκλέγεται στο ύπατο αξίωμα της Χιλής το 1970, ένα από τα πρώτα πράγματα που θα κάνει είναι να προάγει τον διαπρεπή στρατιωτικό Πινοσέτ στη θέση του επικεφαλής της φρουράς του Σαντιάγο. Ο Πινοσέτ είναι πλέον στρατηγός.
Παρά τις διαφορές των δύο ισχυρών αντρών, ο Πινοσέτ θα προσφέρει ανεκτίμητες υπηρεσίες στον Αλιέντε, βοηθώντας τον να καταστείλει τις αντιπολιτευτικές φωνές στο εκτεταμένο πρόγραμμα μεταρρυθμίσεών του, που άφησαν τη χώρα να κλυδωνίζεται στην οικονομική ανέχεια. Ως επιβράβευση της αφοσίωσης του Πινοσέτ στα ιδεώδη της δημοκρατίας(!), ο πρόεδρος τον προάγει σε αρχιστράτηγο των ενόπλων δυνάμεων της Χιλής! Το ημερολόγιο έγραφε 23 Αυγούστου 1973…
Το πραξικόπημα του 1973
Η εμπιστοσύνη με την οποία περιέβαλε ωστόσο ο Αλιέντε τον ισχυρό στρατιωτικό μόνο σωστή δεν ήταν. Με τον λαό στον δρόμο να καλεί σε μεταρρυθμίσεις και την οικονομία σμπαράλια, ο Πινοσέτ εκμεταλλεύεται την κατάσταση και κάνει κίνηση για την υφαρπαγή της εξουσίας.
Με τις ευλογίες των Αμερικανών, καθώς οι σοσιαλιστικές μεταρρυθμίσεις του Αλιέντε είχαν βλάψει ουκ ολίγα συμφέροντα πολυεθνικών (κυρίως η εθνικοποίηση των πλούσιων μεταλλείων της Χιλής), ο Πινοσέτ κάνει την κίνησή του στις 11 Σεπτεμβρίου 1973, σε λιγότερο από έναν μήνα δηλαδή μετά την προαγωγή του στο ύπατο αξίωμα του στρατιωτικού επιτελείου της Χιλής.
«Βρέχει στο Σαντιάγο», ακουγόταν από τους ραδιοφωνικούς σταθμούς της χιλιανής πρωτεύουσας την ώρα που χάραζε η επίμαχη μέρα. Έλα όμως που δεν έριχνε ούτε στάλα! Στιγμές αργότερα, o στρατός πολιορκούσε και η αεροπορία βομβάρδιζε το προεδρικό μέγαρο και όλοι κατάλαβαν ότι η δήλωση ήταν το σύνθημα για να ξεκινήσει το πραξικόπημα του Πινοσέτ.
Ο πρόεδρος Αλιέντε κλείνεται μέσα στο προεδρικό και το υπερασπίζεται με μια χούφτα πιστούς στρατιώτες για μια ολόκληρη μέρα!
Όταν πια γίνεται σαφές ότι τον έχουν προδώσει όλοι και δεν υπάρχει τρόπος να γλιτώσει, ο Σαλβαδόρ Αλιέντε αυτοκτονεί στο γραφείο του. Είναι η τελευταία πράξη του δράματος: ο επικεφαλής των Ενόπλων Δυνάμεων είναι πια αρχηγός της στρατιωτικής χούντας.
Όσο για το σχέδιο του πραξικοπήματος, ήταν επεξεργασμένο στην εντέλεια και υλοποιημένο υπό την άμεση καθοδήγηση της CIA, του Πενταγώνου και συγκεκριμένων πολυεθνικών, που είχαν θιγεί ανεπανόρθωτα από τις εθνικοποιήσεις του Αλιέντε.
Ο Πινοσέτ τίθεται αρχικά στο τιμόνι -ως αρχιστράτηγος- της Χούντας των Τεσσάρων (πλάι στους επικεφαλής του Στρατού, της Αεροπορίας και της Αστυνομίας), ενώ σύντομα θα συγκέντρωνε όλη την εξουσία στα χέρια του…
Επιχείρηση «Κόνδορας»
Ένα από τα πρώτα πράγματα που έκανε ο Πινοσέτ μετά τη βίαιη κατάλυση της εξουσίας ήταν να εμπλέξει στη Χιλή στη διαβόητη λατινοαμερικάνικη επιχείρηση, την κοινή απόπειρα δηλαδή των καθεστώτων της Αργεντινής, Βραζιλίας, Βολιβίας, Παραγουάης, Ουρουγουάης και τελευταίας της Χιλής να απαλλαγούν από τους ενοχλητικούς αριστερούς αντιφρονούντες.
Το ζοφερό πλάνο περιλάμβανε απαγωγές, εξαφανίσεις και δολοφονίες ισχυρών παραγόντων των αριστερών σχηματισμών, κάτι που γενικεύτηκε αργότερα ώστε να περικλείει γενικά αντικαθεστωτικούς αλλά και μαρξιστές. Κάτω από την ανάμειξη του Πινοσέτ, η χιλιανή μυστική υπηρεσία DINA (Dirección de Intelegencia Nacional) μετατρέπεται σε κύριο μοχλό για την εκτέλεση της επιχείρησης.
Η πολιτική γενοκτονία των λατινοαμερικάνων αντιφρονούντων, όπως έχει περιγραφεί ιστορικά η Επιχείρηση «Κόνδορας», έκλεισε χιλιάδες ανθρώπους σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, με τους τροφίμους να υποφέρουν ασύλληπτα μαρτύρια και τις εκτελέσεις να είναι σε ημερήσια διάταξη. Ακόμα και το Εθνικό Στάδιο της Χιλής μετατράπηκε σε κολαστήριο για τους αριστερούς, με το εθνικό συγκρότημα της Σοβιετικής Ένωσης να αρνείται μάλιστα να κατεβεί στο εν λόγω γήπεδο για τα προκριματικά του Μουντιάλ, όπου στις 21 Νοεμβρίου 1973 παρατάσσεται μόνη η εθνική ομάδα της Χιλής και περνά έτσι στο Μουντιάλ της Δυτικής Γερμανίας, σε ένα ματς-παρωδία…
Ο αριθμός των ανθρώπων που βασανίστηκαν, εκτοπίστηκαν και εκτελέστηκαν από το καθεστώς Πινοσέτ ποικίλει, καθώς για να βγεις από τα κολαστήρια της Χιλής έπρεπε να υπογράψεις ότι τίποτα κακό δεν είχε συμβεί στην περίοδο της κράτησής σου. Κι έτσι οι αριθμοί ποικίλουν, όλες οι εκτιμήσεις ωστόσο κάνουν λόγο για χιλιάδες θύματα του Πινοσέτ.
Αν πιστέψουμε μάλιστα το Λατινοαμερικανικό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (Latin American Institute on Mental Health and Human Rights), οι εκτιμήσεις ανέρχονται στα 200.000 άτομα (μαζί με τις οικογένειες τους) που υπέφεραν από δολοφονίες, βασανιστήρια και εξορίες…
Η οικονομία στα χρόνια του Πινοσέτ
Η ευρύτατη συνεργασία Πινοσέτ και ΗΠΑ θα καταλήξει σε ευρύτατες νεοφιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις, με τον Πινοσέτ να δηλώνει εμφατικά ότι επιδίωκε να κάνει τη Χιλή «όχι ένα έθνος προλετάριων, αλλά ένα έθνος ιδιοκτητών»!
Από τα μέσα του 1975 έχει στο πλευρό του μια ομάδα αμερικανοσπουδαγμένων οικονομικών συμβούλων, γνωστοί ως «Παιδιά του Σικάγο», 25 χιλιανούς οικονομολόγους δηλαδή που κατείχαν όλοι μεταπτυχιακό τίτλο από το Πανεπιστήμιο του Σικάγο, οι οποίοι ξεπουλούν τον εθνικό πλούτο της χώρας σε ιδιωτικά ξένα κεφάλαια και υιοθετούν ευρύτατα μέτρα για την προσέλκυση ξένων επενδύσεων.
Οι μεταρρυθμίσεις αποδίδουν καρπούς, δημιουργώντας ένα μοντέλο βιώσιμης ανάπτυξης, το οποίο θα μείνει στην Ιστορία ως «Θαύμα της Χιλής». Το οποίο για τον απλό λαό και τα φτωχά στρώματα του πληθυσμού φαντάζει ωστόσο εφιάλτης, καθώς η ανεργία εκτοξεύεται, όπως εξάλλου και ο πληθωρισμός. Η ιδιωτικοποίηση λειτούργησε ευεργετικά για τους κεφαλαιούχους, πληρώνοντας το κόστος των οικονομικών αλλαγών ο φτωχός και εξαθλιωμένος λαός…
Ο Πινοσέτ αποχωρεί από το τιμόνι της χώρας
Στο εθνικό δημοψήφισμα του 1988, ο λαός αποφασίζει να στείλει τον Πινοσέτ στο σπίτι του, αρνούμενος να του εκχωρήσει άλλη μια θητεία στην προεδρία της χώρας. Στις εκλογές λοιπόν που αναγκάστηκε να κάνει το 1989 χάνει, παρά το γεγονός ότι οι υποστηρικτές του συνέχισαν να καταλαμβάνουν θέσεις εξουσίας στο Κοινοβούλιο, μπλοκάροντας έτσι οποιαδήποτε απόπειρα για μεταρρυθμίσεις.
Ο Πινοσέτ παραδίδει επισήμως τη διακυβέρνηση της χώρας στις 11 Μαρτίου 1990, παραμένοντας ωστόσο διοικητής των ενόπλων δυνάμεων της Χιλής. Βέβαια, ως πρώην πρόεδρος, παραμένει επίσης ισόβιος βουλευτής, με την ασυλία που απολαμβάνει να κάνει οποιαδήποτε απόπειρα να έλθει ενώπιον της δικαιοσύνης για τα εγκλήματά του μάταιη.
Ο ίδιος θα παραμείνει αρχιστράτηγος μέχρι τον Μάρτιο του 1998, όταν και θα αποστρατευτεί με τιμές…
Κατοπινές περιπέτειες
Παρά το γεγονός ότι ήταν πλέον εκτός δημόσιας ζωής, τα αναρίθμητα θύματα της Επιχείρησης «Κόνδορας» δεν τον είχαν ξεχάσει. Κι έτσι τον Οκτώβριο του 1988, όντας στη Βρετανία για ιατρικούς λόγους, τα θύματά του που καραδοκούσαν, εκμεταλλευόμενα την παρουσία του σε μια χώρα με συμφωνία έκδοσης, τον κατηγορούν για εγκλήματα πολέμου σε ισπανικό δικαστήριο!
Το κατηγορητήριο είναι καταπέλτης: πολυάριθμες κατηγορίες για φόνους, βασανισμούς και απαγωγές. Ο Πινοσέτ θα εκμεταλλευτεί ωστόσο το προχωρημένο της ηλικίας του και το 2002 οι κατηγορίες θα αποσυρθούν, καθώς δεν θα μπορούσε να υπομείνει τις δικαστικές περιπέτειες λόγω της κατάστασης της υγείας του. Νέες κατηγορίες θα σχηματιστούν εναντίον του το 2006, με τον Πινοσέτ να τίθεται σε κατ’ οίκον περιορισμό, και το έδαφος να είναι πλέον νομικά ανοιχτό για να περάσει από δίκη για εγκλήματα πολέμου.
Ο Αουγκούστο Πινοσέτ θα έφευγε ωστόσο από τη ζωή στις 10 Δεκεμβρίου 2006, από έμφραγμα, αφήνοντας τα πεπραγμένα του δικαστηρίου χωρίς έρεισμα πλέον.
Αλλά και την κοινή γνώμη της Χιλής μια για πάντα διχασμένη: για τους υποστηρικτές του, είναι αυτός που έφερε την οικονομική ανάπτυξη στη Χιλή και πολέμησε τον κομμουνισμό, την ίδια στιγμή που για τους ορκισμένους πολέμιούς του είναι ένας στυγνός δικτάτορας που διέλυσε τη δημοκρατία, έφερε την τρομοκρατία και τον όλεθρο στα κρατικά πράγματα και ευνόησε μόνο τους πλούσιους, καταστρέφοντας τα μεσαία και χαμηλά εισοδήματα της χώρας.
Κανείς πάντως δεν μπορεί να αναιρέσει το γεγονός ότι ο Πινοσέτ και το ζοφερό καθεστώς του φυλάκισε, βασάνισε, δολοφόνησε και εκτόπισε χιλιάδες ανθρώπους, κάτι που σφραγίζει αμετάκλητα τα χρόνια του στο υφαρπαγμένο τιμόνι της Χιλής…
Δείτε όλα τα πρόσωπα που φιλοξενούνται στη στήλη «Πορτραίτα» του newsbeast.gr
