Ο άνθρωπος που έβαλε την επιστήμη κάτω από το μικροσκόπιο και αποκάλυψε τη δράση των μικροοργανισμών δεν χρειάζεται καμία απολύτως εισαγωγή.
Από τη δική του πειραματική εργασία πάνω στη ζύμωση θα ξεπηδούσε η παστερίωση, ο τρόπος δηλαδή να απαλλαγεί ένα υγρό (αλκοόλ, ξύδι, γάλα κ.λπ.) από τα νοσογόνα βακτήρια που το κάνουν να «χαλάει».
Και βέβαια από τις ασίγαστες δοκιμασίες του στη θεωρία των μικροβίων θα γινόταν κοινός τόπος ότι τα βακτήρια προσβάλλουν και τους ζωικούς οργανισμούς, οδηγώντας τον τελικά στην ανάπτυξη αποτελεσματικών εμβολιασμών για μια σειρά από λοιμώδεις νόσους, όπως η λύσσα, ο άνθρακας, η ευλογιά, η φυματίωση κ.λπ.
Ο πρωτοπόρος της χημείας και πρωτεργάτης της μικροβιολογίας και της ανοσολογίας θα στεκόταν φάρος με τις αξιοσημείωτες τομές που εισήγαγε στην επιστημονική σκέψη, αποκαλύπτοντας τις αιτίες για μια σειρά από παθήσεις και σκαρώνοντας αποδοτικές θεραπείες που θα έσωζαν έκτοτε αναρίθμητες ανθρώπινες ζωές.
Η απόλυτη ενσάρκωση του κλινικού επιστήμονα, του ανθρώπου που θα περνούσε τη ζωή του μέσα στο εργαστήριο, θα κλιμακωνόταν στην ίδρυση του περίφημου Ινστιτούτου Παστέρ, το οποίο έμελλε να κάνει τη μικροβιολογία δημοφιλή και να αναγκάσει προοδευτικά τα εκπαιδευτικά ιδρύματα του κόσμου να τη συμπεριλάβουν στη διδακτέα ύλη.
Κι όλα ξεκίνησαν όταν ο Παστέρ έβαλε κάτω από το μικροσκόπιό του την πρώτη καλλιέργεια ιών…
Πρώτα χρόνια και εκπαιδευτικές περιπέτειες
Ο Λουί Ζαν Παστέρ γεννιέται στις 27 Δεκεμβρίου 1822 στο Ντολ της Γαλλίας ως το τρίτο παιδί του φτωχού βυρσοδέψη αλλά παρασημοφορεμένου επιλοχία των Ναπολεόντειων Πολέμων Ζαν Παστέρ. Όντας ακόμα στα πρώτα χρόνια της ζωής του, η οικογένεια μετακομίζει στην Αρμπουά (1827).
Ως μαθητής ο Παστέρ ήταν αρκετά μέτριος, καθώς η κλίση του ήταν το σχέδιο και η ζωγραφική. Το 1838 θα τον βρει στο Παρίσι, στο Institution Barbet, τον Νοέμβριο του ίδιου έτους επιστρέφει ωστόσο στο πατρικό του καθώς οι βαθμοί του δεν ήταν καλοί. Η ακαδημαϊκή του περιπέτεια έχει ήδη αρχίσει: το 1840 θα πάρει το πτυχίο του από το Βασιλικό Κολέγιο της Μπεσανσόν, δεν θα καταφέρει ωστόσο να συνεχίσει τις σπουδές του εκεί στα ανώτερα μαθηματικά. Αποτυγχάνει στις εξετάσεις του 1841, τα καταφέρνει όμως το 1842 και παίρνει το πολυπόθητο πτυχίο στη χημεία από το Κολέγιο της Ντιζόν, με μέτριους ωστόσο βαθμούς.
Σειρά έχει κατόπιν η περίφημη Ecole Normale Superieure του Παρισιού, που δεν τον κάνει δεκτό το 1842, δύο χρόνια αργότερα ο Παστέρ βρίσκεται όμως στις τάξεις της: το 1845 παίρνει ακόμα ένα πτυχίο και την επόμενη χρονιά διορίζεται καθηγητής φυσικής σε γαλλικό κολέγιο, επιστρέφει όμως το 1847 και πάλι στην Ecole για να διδάξει χημεία και να ολοκληρώσει τις διδακτορικές του σπουδές, έχοντας ήδη αρχίσει τις περίφημες έρευνές του στην κρυσταλλογραφία.
Την ίδια χρονιά καταθέτει στο πανεπιστήμιο δύο διατριβές, μία στη φυσική και μία στη χημεία, και παίρνει τον τίτλο του διδάκτορα. Αφού υπηρετήσει για σύντομο χρονικό διάστημα ως καθηγητής φυσικής στην Ντιζόν, το 1848 θα τον βρει καθηγητή χημείας στο Πανεπιστήμιο του Στρασβούργου, στο οποίο θα φτάσει μέχρι τη θέση του κοσμήτορα του Τμήματος Χημείας…
Γάμος και επιστημονικές επιτυχίες
Όντας καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Στρασβούργου, ο Παστέρ γνωρίζει την κόρη του πρύτανη, Marie Laurent, με την οποία θα παντρευτεί τον Μάιο του 1849 και θα αποκτήσουν 5 παιδιά.
Μόνο δύο ωστόσο θα επιβιώσουν, φέρνοντας στον Παστέρ τον όλεθρο της οικογενειακής τραγωδίας αλλά και την ανάγκη να βρει αποτελεσματικές θεραπείες για λοιμώδεις νόσους, όπως ο τύφος, από τον οποίο χάθηκαν τα παιδιά του.
Το 1854 ο Παστέρ διορίζεται καθηγητής χημείας στο Πανεπιστήμιο της Λιλ, υπηρετώντας ταυτοχρόνως και ως κοσμήτορας του Τμήματος Επιστήμης του πανεπιστημίου. Εδώ είναι που θα ξεκινήσει τη μνημειώδη δουλειά του με τη ζύμωση του αλκοόλ, ψάχνοντας αποδοτικές λύσεις στο πρόβλημα της παρασκευής αλκοολούχων ποτών.
Εργαζόμενος στο πλαίσιο της θεωρίας των μικροβίων -την οποία δεν συνέλαβε φυσικά ο Παστέρ αλλά ανέπτυξε περαιτέρω, πείθοντας τελικά την επιστημονική κοινότητα για την πραγματικότητα των νοσογόνων μικροοργανισμών-, απέδειξε ότι και πάλι μικρόβια όπως τα βακτήρια ήταν υπεύθυνα για το ξύνισμα του κρασιού, της μπίρας, ακόμα και του ξιδιού και του γάλακτος.
Ήταν πια έτοιμος να αναπτύξει μια τεχνική αφαίρεσης των μικροβίων μέσω βρασμού, που θα έπαιρνε το όνομά του και θα γινόταν κοινός τόπος στα πέρατα της οικουμένης: η παστερίωση! Ο ίδιος ολοκλήρωσε την πρώτη σειρά επιτυχημένων δοκιμασιών του στις 20 Απριλίου 1862, έχοντας επιστρέψει στην Ecole από το 1856. Ο Παστέρ θα υπηρετήσει μάλιστα στη θέση του πρύτανη της Ecole από το 1858-1867 εγκαινιάζοντας μια σειρά από ραγδαίες μεταρρυθμίσεις που θα αύξαναν το στάτους του εκπαιδευτικού ιδρύματος.
Επιστρέφοντας στις επιστημονικές συμβολές, ο Παστέρ θα έσωζε κυριολεκτικά τη γαλλική βιομηχανία του μεταξιού το 1865: απέδειξε ότι τα μικρόβια ήταν η αιτία για την πάθηση που χτύπησε τα υγιή αυγά του μεταξοσκώληκα. Αν απαλλάσσονταν από τα μικρόβια, η νόσος δεν θα υπήρχε πια, και αυτό ακριβώς έκανε!
Από την ερευνητική και θεωρητική του δουλειά με τους μικροοργανισμούς δεν θα υπήρχε πια αμφιβολία ότι τα μικρόβια όχι μόνο υπήρχαν αλλά και ήταν υπεύθυνα για μια σειρά από φυσιολογικές αλλά και παθογόνες λειτουργίες. Κι ενώ δεν ήταν αυτός που συνέλαβε τη θεωρία των μικροβίων, οι πειραματικές του αποδείξεις θα του έφερναν τον τίτλο του «πατέρα της μικροβιολογίας», παρά το γεγονός ότι εξίσου εμβληματική ήταν και η εργασία του Ρόμπερτ Κοχ (και άλλων ακόμα) στον τομέα. Ο ίδιος ήταν ωστόσο το «βαρύ πυροβολικό», εξαιτίας των πρακτικών εφαρμογών που καθέλκυε από θεωρητικές κατασκευές.
Στον Παστέρ αποδίδεται επίσης η γενίκευση της θεωρίας των μικροβίων και σε άλλους τομείς: δεν του πήρε πολύ να συνειδητοποιήσει ότι τα μικρόβια μόλυναν και ζωικούς οργανισμούς, με τη θεωρητική του εργασία να οδηγεί προοδευτικά στην ανάπτυξη αντισηπτικών μεθόδων στην ιατρική και τη χειρουργική…
Εμβολιασμός και Ινστιτούτο Παστέρ
Το 1879 θα ερχόταν η σημαντικότερη ίσως συνεισφορά του Παστέρ στην οικουμένη: ο εμβολιασμός. Δουλεύοντας με μια πάθηση που έπληττε τα πτηνά και είχε ονομαστεί «χολέρα των πουλερικών», ανακάλυψε συμπτωματικά την ανοσία: δεν μπορούσε να μολύνει περαιτέρω κοτόπουλα που έπασχαν ήδη από τη νόσο!
Η εργαστηριακή παρασκευή εξασθενημένων μορφών ιού για την πρόκληση ανοσίας στα ζώα αρχικά και κατόπιν στον άνθρωπο θα γινόταν πλέον ο μεγάλος στόχος της ζωής του: η επέκταση της θεωρίας των μικροβίων στη δεκαετία του 1870 θα κατέληγε σε αποτελεσματικούς εμβολιασμούς για ασθένειες όπως η λύσσα, ο άνθρακας, η χολέρα, η φυματίωση και η ευλογιά. Ο κόσμος ήταν πράγματι ένα ασφαλέστερο μέρος για τον άνθρωπο!
Η επανάσταση του Παστέρ στον τομέα της μικροβιολογίας και την ανοσολογίας είναι μνημειώδης, με τη σχολή σκέψης που δημιούργησε να αποδίδει κορυφαίους καρπούς και να μετασχηματίζει άρδην τον δυτικό κόσμο έκτοτε.
Ο Παστέρ παραιτήθηκε από τη θέση τόσο του πρύτανη όσο και του καθηγητή το 1867. Έχοντας αφιερώσει τη ζωή του στην έρευνα των μικροοργανισμών, ίδρυσε στις 14 Νοεμβρίου 1888 στο Παρίσι το δικό του ερευνητικό ίδρυμα, το σπουδαίο Ινστιτούτο Παστέρ, του οποίου θα λειτουργήσει ως διευθυντής για το υπόλοιπο της ζωής του. Η επιτυχία του στον εμβολιασμό αγοριού που έπασχε από λύσσα και σώθηκε (1885) είχε πυροδοτήσει οικουμενική εκστρατεία για τη χρηματοδότηση του ερευνητικού του κέντρου! Ο ίδιος ήταν πια γνωστός στα πέρατα του πλανήτη.
Το Ινστιτούτο Παστέρ συνέχισε την παράδοση του εμπνευστή του στη θεωρητική έρευνα αλλά και την πρακτική εφαρμογή, ενώ ταυτοχρόνως είναι και ο πρώτος φορέας στην ιστορία της επιστήμης που διδάχθηκε ποτέ η μικροβιολογία ως ανεξάρτητο μάθημα! Ήδη από το 1891 θα ξεκινούσε η επέκταση των δραστηριοτήτων του κέντρου σε διάφορες χώρες του εξωτερικού, με το Ινστιτούτο Παστέρ να έχει σήμερα παρουσία σε 30 χώρες σε όλο τον κόσμο.
Όσο για τον οραματιστή του, από το 1873 ήταν τιμητικό μέλος της Ιατρικής Ακαδημίας της χώρας, ενώ το 1882 περιλήφθηκε στις τάξεις της Γαλλικής Ακαδημίας…
Προσωπική ζωή και θάνατος
Ο Παστέρ είχε μείνει εν μέρει παράλυτος από το 1868 εξαιτίας σοβαρού εγκεφαλικού επεισοδίου, ήταν ωστόσο σε θέση να συνεχίσει το ερευνητικό του έργο. Ο ίδιος γιόρτασε τα 70ά του γενέθλια στη Σορβόνη σε μια λαμπρή τελετή, με την υγεία του να είναι πλέον εμφανώς κλονισμένη.
Ο Λουί Παστέρ πέθανε στις 28 Σεπτεμβρίου 1895 και ενταφιάστηκε σε μια πρωτο-βυζαντινή κρύπτη κάτω από το Ινστιτούτο Παστέρ. Ο ίδιος είχε τιμηθεί εκτεταμένα για το έργο του και τις ανθρώπινες ζωές που έσωσε, με την Αγγλία, την Ολλανδία και τη Γαλλία να του αποδίδουν τις ύψιστες κρατικές τιμές που επιφυλάσσονται για πολίτες. Μέχρι και ο σουλτάνος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας τον τίμησε το 1886 με βραβείο και χρηματικό μπόνους!
Για τον ίδιο ωστόσο η μεγαλύτερη τιμή που έλαβε ποτέ ήταν η ευγνωμοσύνη της ανθρωπότητας για την καινοτόμα και πειραματική δουλειά του, που θα έριχνε το βάρος της επιστήμης στη νοσογόνα δράση των μικροοργανισμών και θα μετασχημάτιζε έκτοτε τόσο το ίδιο το επιστημονικό πεδίο όσο και τους τρόπους για να ζει με μεγαλύτερη ασφάλεια ο άνθρωπος στο φυσικό του περιβάλλον…
Δείτε όλα τα πρόσωπα που φιλοξενούνται στη στήλη «Πορτραίτα» του newsbeast.gr
