Ο χαρισματικός ηγέτης του αντιαποικιοκρατικού αγώνα Πατρίς Λουμούμπα

Μια από τις σημαντικότερες πολιτικές δολοφονίες του 20ού αιώνα λαμβάνει χώρα το 1961, όταν ο ήρωας της ανεξαρτησίας του Κονγκό πέφτει νεκρός έπειτα από τους χειρισμούς Βέλγων και Αμερικανών. Ο πρώτος δημοκρατικά εκλεγμένος πρωθυπουργός της Δημοκρατίας πια του Κονγκό είχε διαδραματίσει πρωταγωνιστικό ρόλο στον αντιαποικιοκρατικό αγώνα του αφρικανικού έθνους για την αποτίναξη της βελγικής μπότας και την απελευθέρωση από τις θηριωδίες του Ευρωπαίου στα εδάφη του. Ο φλογερός κήρυκας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και διψασμένος για ελευθερία Λουμούμπα, ένας κατώτερος υπάλληλος άλλοτε των ταχυδρομείων και πλασιέ μπίρας κατόπιν, ίδρυσε το λαϊκό κίνημα αντίστασης στη βελγική κατοχή παλεύοντας για την πολυπόθητη ανεξαρτησία της χώρας του. Παρά το γεγονός ότι προερχόταν από μια μικρή εθνική μειονότητα του Κονγκό και είχε πανίσχυρους πολιτικούς αντιπάλους στη χώρα του, ο ταπεινός Λουμούμπα απολάμβανε καθολική σχεδόν αποδοχή, καθώς όλοι του αναγνώριζαν τον ταγμένο πατριωτισμό και τα ιδεώδη που απάρτιζαν την πολιτική του σκέψη. Πρωταγωνιστής της κονγκολέζικης αντίστασης στον λευκό δυνάστη, ο Λουμούμπα έγινε ο πρώτος δημοκρατικά εκλεγμένος πρωθυπουργός της χώρας τον Ιούνιο του 1960, αν και δεν έμελλε να αφήσει το στίγμα του στη δημοκρατική μεταρρύθμιση του έθνους, καθώς η πολιτική του καριέρα έληξε άδοξα με τη δολοφονία του την επόμενη χρονιά. Η ημερομηνία της 17ης Ιανουαρίου 1961 σηματοδοτεί όχι μόνο την προμελετημένη εκτέλεση του Λουμούμπα αλλά και τη λυσσαλέα και εκτός νόμου αντίδραση των Δυτικών να κρατήσουν τις αφρικανικές κτήσεις τους και να συνεχίσουν να είναι αφεντικά ενός κόσμου που δεν τους ανήκε. Το αποτρόπαιο έγκλημα έφερε τις υπογραφές τόσο της βελγικής όσο και αμερικανικής κυβέρνησης, καθώς τα ανεξάρτητα δολοφονικά σχέδιά τους ενώθηκαν τελικά σε ένα. Τέτοιο κίνδυνο αντιπροσώπευε το παράδειγμα του «επικίνδυνου ριζοσπάστη» Λουμούμπα για τους Δυτικούς, καθώς το εθνικιστικό κίνημα της Αφρικής δεν έλεγε να κοπάσει. Όσο για την κληρονομιά του φωτισμένου ηγέτη, αυτή δεν ήταν άλλη παρά η με κάθε κόστος εθνική ενότητα του Κονγκό, λειτουργώντας ως λαμπρό παράδειγμα αλλά και πρότυπο για το πώς πρέπει να πορεύονται τα έθνη. Η ευρωπαϊκή κυριαρχία στην Αφρική δεν θα ήταν πια ίδια μετά τον φόνο του Λουμούμπα…

Πρώτα χρόνια

Ο Πατρίς Έμερι Λουμούμπα γεννιέται στις 2 Ιουλίου 1925 στο μικρό χωριουδάκι της κονγκολέζικης επαρχίας Οναλούα, που στέναζε κάτω από τον θηριώδη βελγικό ζυγό ήδη από το 1885. Ως παιδί, μαθήτευσε σε ιεραποστολικά σχολεία προτεσταντών και καθολικών και ήρθε σε επαφή με τον λευκό αποικιοκράτη που τον δίδασκε γράμματα. Παρά το γεγονός ότι το ετοιμόρροπο πλίνθινο σπίτι του δεν είχε ηλεκτρικό και η αγροτική οικογένεια μαστιζόταν από τη φτώχεια, ο Λουμούμπα διακρίνεται στο σχολείο, αν και δεν είχε δυνατότητα για μελέτη μόλις έπεφτε το σκοτάδι. Το σχολείο μάλιστα δεν είχε καν τα βασικά και οι ιεραπόστολοι, αναγνωρίζοντας την προοπτική του μικρού, του δανείζουν τα δικά τους βιβλία, καθώς ο Πατρίς τα έπαιρνε τα γράμματα. Αν και την ίδια εποχή όλοι οι λευκοί θα νιώσουν ότι ο πιτσιρικάς αποτελεί αγκάθι, καθώς ρωτούσε συνεχώς όλες τις δύσκολες ερωτήσεις για την αποικιοκρατία της χώρας του.

Πολιτικός ηγέτης

Ως νεαρός άντρας, ο Λουμούμπα που ήξερε λίγα γράμματα θα βρει δουλειά στο ταχυδρομείο του Στάνλεϊβιλ (το σημερινό Κισάνγκανι) το 1954, αν και πλέον έχει εμπλακεί ενεργά στο πολιτικό κίνημα για την εθνική ανεξαρτησία του Κονγκό. Γρήγορα θα μετατραπεί σε ηγέτη του τοπικού πατριωτικού κινήματος και θα οργανώσει το πρώτο επαγγελματικό σωματείο των ταχυδρομικών υπαλλήλων, μπαίνοντας έτσι στο στόχαστρο των βελγικών αρχών ως πιθανός ταραξίας. Αν και μέλη του βελγικού Φιλελεύθερου Κόμματος που ζούσαν στο Στάνλεϊβιλ τον ενθαρρύνουν να συνεχίσει, θεωρώντας πως ο αγώνας του θα εξυπηρετούσε καλύτερα τα δικά τους συμφέροντα. Το 1957 ο Λουμούμπα θα βρεθεί πλασιέ μιας τοπικής ζυθοποιίας και η νέα του θέση θα τον φέρει στην πρωτεύουσα Λέοπολντβιλ (τη σημερινή Κινσάσα). Εκεί θα ασχοληθεί ακόμα πιο ενεργά με το αίτημα της εθνικής ανεξαρτησίας του Κονγκό, γράφοντας πύρινους λόγους και δημοσιεύοντας άρθρα και ποιήματα σε τοπικά έντυπα. Την ίδια εποχή θα έρθει σε επαφή με τον ευρωπαϊκό Διαφωτισμό και την πολιτική διανόηση της Γηραιάς Ηπείρου, κάτι που θα σφυρηλατήσει το όραμά του για την αυτοδιάθεση της χώρας του. Ξέροντας πια καλά από Βολταίρο και Ρουσό μέχρι Μαρξ και Σαρτρ, ο Λουμούμπα θα γίνει ένας από τους συνεπέστερους εκπροσώπους του εθνικιστικού κινήματος του Κονγκό, το οποίο είχε σχηματιστεί μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου και την κατάρρευση του παγκόσμιου αποικιοκρατικού συστήματος. Ιστορικά, η Διάσκεψη του Βερολίνου, θέλοντας να βάλει τάξη στον άγριο ανταγωνισμό των ευρωπαϊκών δυνάμεων για την εκμετάλλευση του πλούτου της Αφρικής, είχε δωρίσει ουσιαστικά στον Λεοπόλδο B’ του Βελγίου το Ελεύθερο Κράτος του Κονγκό ως προσωπική του ιδιοκτησία! Τα ιδιωτικά αφρικανικά εδάφη του Λεοπόλδου είχαν μάλιστα 80 φορές την έκταση της χώρας του. Λέγεται συχνά ότι η αποικιοκρατία των Βέλγων στο Κονγκό ήταν η σκληρότερη και πιο απάνθρωπη λευκή παρουσία στην Αφρική, μια φρικαλέα και μεθοδευμένη γενοκτονία, καθώς ο Λεοπόλδος επειγόταν να αποκομίσει κέρδη από την κτήση του και τίποτα δεν θα στεκόταν εμπόδιο: ανάγκαζε τον ντόπιο πληθυσμό σε απάνθρωπες συνθήκες καταναγκαστικής εργασίας και τα βασανιστήρια και οι ακρωτηριασμοί ήταν σε ημερήσια διάταξη. Τέτοια ήταν μάλιστα η μήνη των άλλων αποικιοκρατικών δυνάμεων, που θέλησαν σύντομα να απεμπλακούν από τη σύνδεσή τους με το Κονγκό, αφήνοντάς το πλήρη βελγική αποικία ήδη από το 1908. Αν και για τον γηγενή πληθυσμό αυτό δεν άλλαξε κάτι, το αντίθετο μάλιστα, εντατικοποίησε τις θηριωδίες και όταν οι ντόπιοι αντιδρούσαν, οι εξεγέρσεις τους καταπνίγονταν στο αίμα με τρόπο που δεν προσιδίαζε σε αυτοαποκαλούμενο «πολιτισμένο» έθνος. Μέσα στο πλαίσιο αυτό σιγόβραζε λοιπόν το εθνικιστικό κίνημα των Αφρικανών και ο Λουμούμπα αντιπροσώπευε τώρα το πιο υγιές κομμάτι του. Ήταν όμως στο στόχαστρο των Βέλγων και το 1957, θέλοντας να εξαφανίσουν τον δημόσιο λόγο του, τον κατηγορούν αδίκως ότι καταχράστηκε χρήματα και τον ρίχνουν στο μπουντρούμι, μέσα σε συνθήκες καθημερινής κακοποίησης, μπας και τον κάνουν να σωπάσει. Βγαίνοντας από τη φυλακή το 1958, ο Λουμούμπα ιδρύει το Εθνικό Κονγκολέζικο Μέτωπο (Mouvement National Congolais – MNC), το πρώτο πραγματικά ενωτικό κόμμα εθνικής κυριαρχίας, το οποίο αγκάλιαζε όλη την αποικία απαλλαγμένο από τους τοπικιστικούς περιορισμούς και τις μάχες των τόσων φυλών. Ως εκπρόσωπος πια όλων των Κονγκολέζων, τόσο η λαμπρή του προσωπικότητα όσο και η αναντίρρητη ρητορική του ικανότητα θα τον στέψουν σύντομα ως τον πιο προβεβλημένο πολιτικό ηγέτη της χώρας, έναν άνθρωπο που αντιπροσώπευε τα ιδανικά της αυτοδιάθεσης. Λίγο αργότερα, ως πρόεδρος πια του MNC, ο Λουμούμπα θα πάρει μέρος στην πρώτη Διάσκεψη των Λαών της Αφρικής (στην Γκάνα), απ’ όπου θα ξεπηδήσει ως ο μαχητικότερος και πιο παθιασμένος κήρυκας της αφρικανικής ελευθερίας. Ο Λουμούμπα οραματιζόταν ένα ελεύθερο Κονγκό με ισχυρή κεντρική κυβέρνηση, αντιδρώντας στο αίτημα μερίδας συναγωνιστών του που ήθελαν το κράτος να έχει ομοσπονδιακή μορφή, βάζοντας πάνω απ’ όλα την εθνική ενότητα…

Εθνικός ήρωας

Το 1959 το Βέλγιο ανακοίνωσε ένα νέο και διαλλακτικό σχέδιο για το πολύπαθο Κονγκό, προτείνοντας τοπικές εκλογές που θα οδηγούσαν σε έναν χρονικό ορίζοντα πέντε ετών σε ανεξάρτητο κρατικό μόρφωμα. Ο Λουμούμπα και οι συνοδοιπόροι του διέκριναν βέβαια την παγίδα της ξαφνικής αλλαγής στάσης των Βέλγων, καθώς ο λευκός ήθελε το νέο κράτος υποχείριό του μέσω της εκλογικής νοθείας, κι έτσι οι Κονγκολέζοι απορρίπτουν το πλάνο. Επίσης την ίδια χρονιά, ο Λουμούμπα απολαμβάνει πια καθολική αναγνώριση στο εσωτερικό της χώρας του ως η μόνη πραγματικά ενωτική φωνή της πολιτικής σκηνής του Κονγκό. Τον Απρίλιο του 1959, σε τοπική διάσκεψη, ο γλυκομίλητος και διαλλακτικός Λουμούμπα επικρατεί κατά κράτος ως ηγέτης στο ενιαίο μέτωπο που ήθελαν να σχηματίσουν όλες οι πολιτικές δυνάμεις που προέκριναν το σχέδιο της ενιαίας κυβερνητικής μορφής για όλες τις φυλές και τις περιοχές του Κονγκό. Η δημοτικότητα και η λαϊκή αποδοχή που απολάμβανε προκαλούσαν ωστόσο αμηχανία στους άλλους ηγέτες του MNC, καταλήγοντας τελικά σε διάσπαση του κινήματος τον Ιούλιο του 1959. Οι περισσότεροι από τους αρχικούς ηγέτες μετακινήθηκαν στο αντίπαλο πια κόμμα, αφήνοντας ωστόσο στον Λουμούμπα τη μεγαλύτερη δυναμική αλλά και τους πιο πιστούς οπαδούς. Τον Νοέμβριο του ίδιου χρόνου ο Λουμούμπα θα ριχτεί και πάλι στη φυλακή, καθώς τώρα κατηγορήθηκε ότι είχε υποκινήσει τις ταραχές στο Στάνλεϊβιλ, τις οποίες κατά τη συνήθη τακτική τους έπνιξαν με λύσσα στο αίμα οι λευκοί αποικιοκράτες. Ο βέλγος δυνάστης αναγκάστηκε ωστόσο να τον απελευθερώσει λίγο αργότερα ώστε να παραστεί στη Διάσκεψη των Βρυξελλών για το θέμα του Κονγκό, καθώς μέχρι τότε είχαν ήδη γίνει οι πρώτες εκλογές της χώρας (Δεκέμβριος του 1959) και το MNC είχε μετρήσει εμφατικότατη νίκη (ενδεικτικά, στο Στάνλεϊβιλ απέσπασε το 90% των ψήφων!). Ο Λουμούμπα ταξίδεψε αεροπορικώς στις Βρυξέλλες και η παρουσία του στα τεκταινόμενα του συνεδρίου υπήρξε καταλυτική. Αφού έκλεψε την παράσταση από τους άλλους κονγκολέζους ηγέτες, διατύπωσε για άλλη μια φορά τον μονόδρομο που οραματιζόταν για τους Βέλγους: ή φεύγετε από το Κονγκό ή συνεχίζουμε την Αντίσταση. Και τότε συμβαίνει το αδιανόητο: οι Βέλγοι ανακοινώνουν αιφνιδίως την απόφασή τους να παραχωρήσουν στο Κονγκό την ανεξαρτησία του (30 Ιουνίου 1960)!

Πρωθυπουργός και δολοφονία

Τον Μάιο του 1960 είχαν διεξαχθεί και πάλι εθνικές εκλογές στο Κονγκό, στις οποίες ο Λουμούμπα είχε εξασφαλίσει τις 41 από τις 137 έδρες του νεότευκτου κοινοβουλίου, αποσπώντας ισχυρό έρεισμα και στις τοπικές κυβερνήσεις των έξι επαρχιών, ελέγχοντας πια τις τέσσερις εξ αυτών. Ως ηγέτης του επικρατέστερου κόμματος, ο Λουμούμπα στέφεται πρωθυπουργός (και υπουργός Αμύνης), αν και οι Βέλγοι μόνο ικανοποιημένοι δεν είναι από αυτή την εξέλιξη. Την επόμενη μάλιστα βδομάδα οι Βέλγοι θα ανακοινώσουν την πρόθεσή τους να εκχωρήσουν πλήρη εδαφική ανεξαρτησία στο Κονγκό, κάτι που μετέτρεψε τον Λουμούμπα στον πρώτο ηγέτη της Δημοκρατία του Κονγκό. Και σε άλλη μια ενωτική κίνησή του, ο νέος επικεφαλής της κυβέρνησης διορίζει Πρόεδρο της Δημοκρατίας τον μακροχρόνιο πολιτικό του αντίπαλο Τζόζεφ Καζαβούμπου. Με το που ανέλαβε όμως το τιμόνι της χώρας, ο Λουμούμπα θα βρεθεί αντιμέτωπος με έναν ασυνήθιστα μεγάλο αριθμό ξαφνικών εκτάκτων αναγκών, καθώς οι Βέλγοι απεργάζονταν ήδη την ανατροπή του. Ο στρατός προβαίνει σε πραξικόπημα, δύο επαρχίες μάχονται τώρα για την απόσχισή τους από το νέο κράτος (αυτές μάλιστα που κρατούσαν τις ζηλευτές πλουτοπαραγωγικές πηγές της χώρας, όπως το πολυπόθητο ουράνιο) και οι Βέλγοι αποσύρουν τεχνηέντως όλους τους υψηλόβαθμους ευρωπαίους αξιωματούχους, χάρη στους οποίους λειτουργούσε η χώρα. Τεχνικοί, διοικητικοί υπάλληλοι και άλλοι εξειδικευμένοι επαγγελματίες εγκαταλείπουν μαζικά τη χώρα για να γλιτώσουν από το πραξικόπημα που οι ίδιοι οι Βέλγοι είχαν ενορχηστρώσει, αφήνοντας τη νεαρή δημοκρατία σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης. Ο πολιτικός αντίπαλος του Λουμούμπα, Μοΐς Τσόμπε, έκανε πραξικόπημα με τη βοήθεια των Βέλγων αφήνοντας το νέο κράτος να παραδέρνει με τον μη τακτικό στρατό και το ανεκπαίδευτο διοικητικό προσωπικό και να είναι έρμαιο στις κακόβουλες ενέργειες των ξένων δυνάμεων. Μέσα στο χάος, το Βέλγιο στέλνει στρατό στο Κονγκό με πρόσχημα την προστασία των υπηκόων του, αν και στην πραγματικότητα αποσκοπούσε να ενισχύσει τον ούτως ή άλλως λευκό μισθοφορικό στρατό του Τσόμπε. Μόνος ο Λουμούμπα κηρύσσει ειρήνη και ενότητα, αν και οι εκκλήσεις του πέφτουν στο κενό. Στρέφεται τότε στον ΟΗΕ για βοήθεια, αν και οι Αμερικανοί δεν συμμερίζονταν το όραμά του για το τι είναι καλύτερο για το Κονγκό. Τα Ηνωμένα Έθνη στέλνουν μεν ειρηνευτική δύναμη, η οποία λειτουργεί ωστόσο ως παρατηρητής και δεν προσφέρει καμιά βοήθεια στα πρόβλημα της απόσχισης των δύο πλουτοπαραγωγικών κομητειών, αντλώντας άλλοθι από τις φλογερές διακηρύξεις του Λουμούμπα για διπλωματική λύση και όχι χρήση βίας. Απεγνωσμένος και πλήρως απομονωμένος, ο πρωθυπουργός καταφεύγει για βοήθεια στη Σοβιετική Ένωση, παρά το γεγονός ότι δεν ήταν κομμουνιστής και δεν ήθελε να προσδέσει τη χώρα του στο «κόκκινο» άρμα. Αυτή ήταν η κίνηση που θα σφράγιζε το πεπρωμένο του, καθώς η Δύση που τον αντιπαθούσε σφόδρα για τον πατριωτισμό του είχε τώρα τη δικαιολογία να τον θεωρεί εχθρό της. Μέσω του εκπροσώπου των δυτικών συμφερόντων, του Καζαβούμπου, που με τον θεσμικό του ρόλο ως Πρόεδρος της Δημοκρατίας είχε τη συνταγματική δυνατότητα, ο Λουμούμπα παύεται από τα πρωθυπουργικά του καθήκοντα τον Σεπτέμβριο του 1960! Το Εθνικό Συμβούλιο τον επαναφέρει βέβαια αμέσως στη θέση του, αν και ο υποκινούμενος από τους Βέλγους στρατός προβαίνει σε πραξικόπημα και την εξουσία καταλαμβάνει τώρα ο συνταγματάρχης και κατοπινός δικτάτορας Ζόζεφ Μομπούτου. Ο Λουμούμπα κρατείται παρανόμως σε κατ’ οίκον περιορισμό και οι συνεργάτες του μετακινούνται στο Στάνλεϊβιλ για να οργανώσουν αντάρτικο. Σύμμαχοί του τον φυγαδεύουν από τον εγκλεισμό του με σκοπό να τον μεταφέρουν στο Στάνλεϊβιλ, αν και συλλαμβάνεται σε μπλόκο (1 Δεκεμβρίου 1961) και σέρνεται φυλακισμένος σε στρατιωτικές εγκαταστάσεις του δικτατορικού καθεστώτος. Το τέλος κοντοζυγώνει. Ακόμα και μετά τη σύλληψή του βέβαια, τόσο η φήμη του όσο και το λαϊκό του έρεισμα αποτελεί κίνδυνο για τους πραξικοπηματίες-υποχείρια της Δύσης, κάτι που φάνηκε περίτρανα όταν ο Λουμούμπα λίγο έλειψε να πείσει τους δεσμοφύλακές του να τον απελευθερώσουν! Το τρανό περιστατικό έγινε λαϊκός θρύλος, αν και έπεισε τους διώκτες του ότι έπρεπε να απαλλαγούν μια και καλή από τον βραχνά που αντιπροσώπευε ο Λουμούμπα. Κι έτσι αποφάσισαν να τον μεταφέρουν στην πρωτεύουσα της αποσχισθείσας Κατάνγκα, το Ελίζαμπεθβιλ, όπου είχε κανονιστεί η δολοφονία του. Στις 17 Ιανουαρίου 1961, έπειτα από φριχτά βασανιστήρια που είχε υποστεί στα χέρια των πραξικοπηματιών, ο Λουμούμπα μεταφέρεται πράγματι στο Ελίζαμπεθβιλ, όπου παρά την ισχυρή παρουσία των Κυανόκρανων του ΟΗΕ, ομάδα συνεργών του αποσχιστικού καθεστώτος με λευκούς στις τάξεις της τον απαγάγει και τον δολοφονεί (παρουσία βέλγων αξιωματικών). Παρά τις προσπάθειες να παραμείνει μυστικός ο χαμός του, το νέο μαθαίνεται και συγκλονίζει το Κονγκό από άκρη σε άκρη αλλά και τη διεθνή κοινή γνώμη: οι Βέλγοι τον ξεθάβουν και καίνε το πτώμα του, στερώντας του τη δυνατότητα ακόμα και για αξιοπρεπή ταφή. Και σε μια λαμπρή κίνηση ιστορικής ειρωνείας, οι ίδιοι οι εχθροί του τον ανακηρύσσουν εθνικό ήρωα. Ακόμα πιο περίεργο είναι ίσως το γεγονός ότι μετά την εκτέλεση του Λουμούμπα, το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ αποφάσισε αναπάντεχα να αναλάβει ένοπλη δράση στο Κονγκό, πυροδοτώντας μια μακρά αλληλουχία γεγονότων που θα βουτούσε τη χώρα ακόμα περισσότερο στον όλεθρο και την καταστροφή. Πολύ πρόσφατα, το 2002, η βελγική κυβέρνηση αναγνώρισε ότι φέρει «αναμφισβήτητα μέρος της ευθύνης για τα γεγονότα που οδήγησαν στον θάνατο του Λουμούμπα» και επίσης την ίδια χρονιά οι ΗΠΑ έδωσαν στην κυκλοφορία τα ντοκουμέντα που αποκάλυψαν τον ενεργό ρόλο της CIA στη δολοφονία του Λουμούμπα, καθώς ήταν οι Αμερικανοί πίσω από το πραξικόπημα και τον εξοπλισμό του δικτάτορα Μομπούτου. Ο Λουμούμπα έμελλε να διαδραματίσει βέβαια τεράστιο ρόλο στα αφρικανικά τεκταινόμενα ακόμα και μετά τον άδικο θάνατό του, καθώς ο παθιασμένος αυτός κήρυκας της αυτοδιάθεσης της Μαύρης Ηπείρου λειτούργησε ενωτικά αλλά και ως λαμπρό παράδειγμα για τις υπόλοιπες αυτονομιστικές κινήσεις των αφρικανικών εθνών που θα ξεσπούσαν σύντομα. Η αποικιοκρατική ιστορία της Αφρικής δεν θα ήταν πια η ίδια. «Η ιστορία κάποια μέρα θα πει τον δικό της λόγο, αλλά δεν θα είναι η ιστορία που θα διδάξουν οι Βρυξέλλες, το Παρίσι, η Ουάσινγκτον ή ο ΟΗΕ, αλλά αυτή που θα διδάσκεται στις χώρες που θα απελευθερωθούν από την αποικιοκρατία και τις μαριονέτες της», είπε κάποτε ο Λουμούμπα ως διαχρονικό μάθημα που οφείλει να διδάσκει λαούς και συνειδήσεις… Δείτε όλα τα πρόσωπα που φιλοξενούνται στη στήλη «Πορτραίτα» του newsbeast.gr