Η Τουρκία αυξάνει την ένταση στη Μεσόγειο μετά τη συμφωνία που υπέγραψε η Άγκυρα με την κυβέρνηση της Λιβύης για την οριοθέτηση των μεταξύ τους θαλασσίων ζωνών και θέτει ταυτόχρονα ένα ακόμη πρόσκομμα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις και μία πρόκληση για το Μέγαρο Μαξίμου.
Συνέντευξη στον Κωνσταντίνο Κάλτσα
Η αντίδραση της ελληνικής πλευράς υπήρξε άμεση και έντονη, με αποκορύφωμα το τελεσίγραφο που έθεσε ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας στον πρέσβη της Λιβύης της Αθήνας, προκειμένου να παραδώσει στην κυβέρνηση το περιεχόμενο του μνημονίου κατανόησης της χώρας του με την Τουρκία, και την απειλή απέλασης προς τον αξιωματούχο της χώρας της βόρειας Αφρικής.
Τις πραγματικές διαστάσεις της συμφωνίας Τουρκίας-Λιβύης και τους κινδύνους που ενέχει για την Ελλάδα, ζητήσαμε να μας εξηγήσει ο Εκτελεστικός Διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων, Κωνσταντίνος Φίλης, ο οποίος ανέλυσε με την εμπειρία του το κρίσιμο αυτό βήμα της κυβέρνησης Ερντογάν.
«Κόντρα σε κάθε έννοια δικαίου της θάλασσας η συμφωνία»
Ο κ. Φίλης αναφέρθηκε στο τι σημαίνει το μνημόνιο για τα ελληνικά νησιά και στο ποια μπορεί να είναι τα επόμενα βήματα της Άγκυρας.
«Το τι περιλαμβάνει το μνημόνιο Τουρκίας-Λιβύης δεν το ξέρουμε γιατί δεν έχουμε δει το περιεχόμενο. Αυτό το οποίο έχει δημοσιοποιηθεί είναι ότι αποτελεί ένα συμφωνητικό για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών μεταξύ των δύο πλευρών. Οι οποίες αυτές οι θαλάσσιες ζώνες κόντρα σε κάθε έννοια του δικαίου της θάλασσας, δεν αναγνωρίζουν την ελάχιστη επήρεια σε Ρόδο και κυρίως Κρήτη. Και ουσιαστικά έρχεται αυτή η συμφωνία να δημιουργήσει μία κοινή ζώνη μεταξύ Λιβύης και Τουρκίας με βάση τις ηπειρωτικές αρχές της κάθε χώρας.
Αυτό σημαίνει ότι η Τουρκία θα μπορούσε, επικαλούμενη αυτή τη συμφωνία και επικαλούμενη την πρόσκληση της κυβέρνησης της Λιβύης, να επιχειρήσει το επόμενο χρονικό διάστημα κάποια σεισμική έρευνα, κάποια ερευνητική γεώτρηση, κάποια ενέργεια στα νότια και νοτιοανατολικά της Κρήτης, που θα αμφισβητεί ευθέως την ελληνική κυριαρχία».
Είναι όμως η κίνηση της Άγκυρας μία κλιμάκωση μετά τις προηγούμενες ενέργειές της στην ανατολική Μεσόγειο και την κυπριακή ΑΟΖ; Ο κ. Φίλης μας απαντά:
«Ναι ναι σαφώς. Μιλάμε για μία ουσιαστική και ποιοτική κλιμάκωση από πλευράς Τουρκίας, όχι μη αναμενόμενη, αλλά οπωσδήποτε μία ενέργεια η οποία θέτει τις βάσεις για να δούμε από την Τουρκία μία προβολή ισχύος ή μία απόπειρα προβολής ισχύος εντός ελληνικών χωρικών υδάτων, εντός ελληνικής υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ».
Πώς θα πρέπει να αντιδράσει η Ελλάδα;
«Θα πρέπει να κινηθούμε διπλωματικά, αυτό είναι το μόνο βέβαιο, για να αποτρέψουμε τη συμφωνία αυτή από το να υλοποιηθεί, να εφαρμοστεί και να το κάνουμε αυτό με όλα μας τα κανάλια. Θα πρέπει επίσης να κινηθούμε διπλωματικά για να δούμε κατά πόσο υπάρχει η δυνατότητα εμείς να οριοθετήσουμε τις δικές μας θαλάσσιες ζώνες με όμορες χώρες, όπως είναι η Αλβανία, η Ιταλία και η Αίγυπτος. Και θα πρέπει να στείλουμε ένα μήνυμα πολύ σαφές και ισχυρό, με όλα τα κανάλια, προς την Τουρκία, το οποίο θα λέει ότι οποιαδήποτε ενέργεια γίνει σε περιοχή συμφερόντων και κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας, θα απαντηθεί άμεσα και με τον δέοντα τρόπο».
Ο κ. Φίλης μίλησε και για το ποιες θα μπορούσαν να είναι οι κινήσεις της ελληνικής πλευράς για να αποτρέψει αυτή την εξέλιξη.
«Δεν είμαι βέβαιος ότι θα μπορούσε να είχε αποτραπεί γιατί έχουμε μία κυβέρνηση στη Λιβύη, μία από τις δύο μάλλον κυβερνήσεις, η οποία είναι κοντά στο Ισλάμ, άρα έχει η Τουρκία μεγαλύτερες δυνατότητες επιρροής, μία κυβέρνηση που είναι εξαιρετικά ασταθής και σε αυτό η Τουρκία επενδύει και της προσφέρει μία πολυδιάστατη στήριξη. Είναι μία κυβέρνηση η οποία λειτουργεί σε μία χώρα και μερικές φορές μπορεί να βρίσκεται μέσα σε καράβι (η κυβέρνηση) και όχι στη στεριά».
Ποιες πρέπει να είναι οι επόμενες κινήσεις;
«Η Ελλάδα προσπάθησε να πιάσει το νήμα των σχέσεων με τη συγκεκριμένη κυβέρνηση. Δεν τα κατάφερε. Από εδώ και πέρα αυτό που πρέπει να κάνει – γιατί αυτό που μας ενδιαφέρει είναι το από εδώ και πέρα – είναι αφ’ ενός να εξαντλήσει όλα τα περιθώρια, που νομίζω όμως ότι είναι πλέον περιορισμένα, απέναντι στην κατάσταση της Λιβύης, για να προσπαθήσουμε να αλλάξουμε τα δεδομένα. Πιστεύω ότι αυτό είναι εξαιρετικά αμφίβολο να συμβεί, λόγω της εξάρτησης που έχουν από την Τουρκία.
Το δεύτερο ενδεχόμενο είναι να πάμε σε ένα παιχνίδι πιο ισχυρό. Να δούμε την περίπτωση του Χάφταρ, που είναι η εναλλακτική σε αυτή την κυβέρνηση, και ο οποίος ελέγχει ένα μεγάλο μέρος της ανατολικής Λιβύης, τις πετρελαιοπηγές, και είναι αρκετά ισχυρός. Να επενδύσουμε λοιπόν σε αυτή την επιλογή, προφανώς με σχέδιο, ώστε αν και εφόσον υπάρξει αλλαγή δεδομένων, να πιστεύουμε ότι αυτή η διάδοχη κατάσταση θα ανατρέψει αυτή τη συμφωνία».
Σημειώνεται ότι η Λιβύη είναι από το 2014 διαιρεμένη σε αντίπαλα στρατιωτικά και πολιτικά στρατόπεδα τα οποία έχουν την έδρα τους στην πρωτεύουσα Τρίπολη και στην ανατολική Λιβύη και τα οποία βρίσκονται σε ένοπλη αντιπαράθεση. Ο στρατάρχης Χαλίφα Χάφταρ ελέγχει το μεγαλύτερο μέρος των πετρελαιοπηγών και πετρελαϊκών εγκαταστάσεων στη Λιβύη, όμως τα πετρελαϊκά έσοδα ελέγχονται από την κεντρική τράπεζα στην Τρίπολη.
Ενέχει κινδύνους αυτή η επιλογή για την Ελλάδα;
«Ξέρουμε ότι ο Χάφταρ αυτή τη στιγμή έχει εχθρικές σχέσεις με την Τουρκία. Στηρίζεται από την Αίγυπτο, στηρίζεται από τη Γαλλία, στηρίζεται από τη Ρωσία. Είναι μία περίπτωση, όσο μπορούμε να ξέρουμε, που έχει πιθανότητες. Δεν είναι δηλαδή ότι θα ποντάραμε σε ένα κουτσό άλογο.
Από την άλλη δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι αυτοί με τους οποίους υπέγραψε η Τουρκία, είναι αναγνωρισμένοι και από τον ΟΗΕ και από την Ευρωπαϊκή Ένωση».
Κρίσιμος είναι ο ρόλος του διεθνούς παράγοντα και η Αθήνα προσμένει την αντίδραση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και των άλλων «παικτών» στην περιοχή. Ο κ. Φίλης μίλησε και για τα αντανακλαστικά των ξένων.
«Για να σχολιάσουμε την αντίδραση του ξένου παράγοντα, θα έπρεπε να υπάρξει. Την αντίδραση την περιμένουμε. Μακάρι να υπάρξει. Η ΕΕ θα μπορούσε να έχει βγάλει μια καταδικαστική ανακοίνωση και να πει ότι εμείς ως Ευρωπαϊκή Ένωση δεν πρόκειται να αναγνωρίσουμε καμία τέτοια συμφωνία, η οποία παραβιάζει τα κυριαρχικά δικαιώματα ενός κράτους-μέλους μας, όπως είναι η Ελλάδα».
