Με τον «παπα-Μιχάλη» του «Σασμού» βρεθήκαμε στα λημέρια του, στου Γκύζη. Καθίσαμε στο αγαπημένο του καφέ και όση ώρα συζητούσαμε, ήταν αρκετή, για να καταλάβω πόσο αγαπητός είναι στους ανθρώπους που τον συναναστρέφονται. Το πόσο απλός είναι το εισπράττεις από τα πρώτα 3-4 λεπτά της γνωριμίας. Μου ξεκαθάρισε πως δεν παίρνω συνέντευξη από έναν καθαρόαιμο πολιτικό, γιατί, όπως λέει και ο ίδιος, «άλλο πράγμα η υποκριτική, που είναι η τέχνη του ηθοποιού, και άλλο η υποκρισία».
Ο κύριος Αεράκης, αν και απαγόρευσε τον πληθυντικό, ξεκίνησε να μιλάει χωρίς να προλάβω να του θέσω κάποια ερώτηση. Η αλήθεια είναι πως σε αυτή τη συνέντευξη δεν άνοιξα ποτέ τις σημειώσεις. «Εγώ είμαι ένας ηθοποιός, που λειτουργώ με εικόνες και συναίσθημα. Αυτά είναι τα όπλα μου, τα εργαλεία μου, που μεταχειρίζομαι στη δουλειά μου», μου είπε. Βρισκόμουν απέναντί του, για να καταλάβω τι βλέπει, πώς νιώθει και γιατί αποφάσισε να κατέβει υποψήφιος με το ΠΑΣΟΚ στις ευρωεκλογές.
«Θα σου πω μια εικόνα που με πληγώνει. Είναι η εικόνα του φίλου μου, του Θανάση, 89 χρόνων, ενός απόμαχου της ζωής, που πηγαίνει στη λαϊκή και βγάζει το μικρό του το πορτοφολάκι, για να βρει ένα ευρώ, ώστε να αγοράσει ένα κουνουπίδι. Δεν το θέτω ούτε σε επίπεδο αριστεροσύνης ούτε προοδευτισμού. Με πληγώνει ως άνθρωπο. Με τραυματίζει παράλληλα και η ανασφάλεια των νέων ανθρώπων, οι οποίοι, τελειώνοντας ένα πανεπιστήμιο, αναρωτιούνται: “Τι κάνουμε, ρε παιδιά;”. Και το ένα φέρνει το άλλο. Όταν λέμε υπογεννητικότητα, για να σκεφτούμε γιατί υπάρχει και τι την προκαλεί. Ακούμε πως κατέβηκε η ανεργία κάτω από 10%. Με τι λεφτά όμως; Αν παίρνεις τρεις και εξήντα».
– Τι ψάχνετε να βρείτε όταν παρατηρείτε τους ανθρώπους;
Με ενδιαφέρουν κι άλλα πράγματα βλέποντάς τους. Ο πόνος. Ο βαθύς πόνος του ανθρώπου και η βαθιά μοναξιά. Κάθε άνθρωπος, ό,τι κι αν κάνει, όποιος κι αν είναι, μπορεί κάποια στιγμή να τον τσιγκλήσει αυτή η βαθιά μοναξιά. Αυτή η αθόρυβη μοναξιά δεν είναι προϊόν μιας ζωής χαρούμενης, χωρίς προβλήματα. Ο κόσμος έχει στριμωχτεί πάρα πολύ. Και θα πεις τώρα εσύ, αυτό συμβαίνει μόνο στην Ελλάδα; Όχι, είναι πανευρωπαϊκό. Είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο. Και αφού μιλάμε για ευρωεκλογές, υπάρχουν κάποιοι άνθρωποι, οι επονομαζόμενοι ευρωβουλευτές, που παίρνουν αποφάσεις για τους λαούς. Πρέπει να υπάρχει έλεγχος και στις αποφάσεις αλλά και στην εφαρμογή τους. Πρέπει να επαναπροσδιοριστεί ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά για να γίνει αυτό πρέπει να υπάρξει ένας ηγέτης. Και ηγέτες, σε επίπεδο πολιτικής και ανθρωπιάς, δεν έχουμε. Έχουν γίνει οι οικονομολόγοι, που ξέρουν πολύ καλά, με τα γυάλινα ματάκια τους, πως 3×4 κάνει 12, χωρίς να εξετάζουν αν αυτό το 12 σκοτώνει κόσμο. Όλες αυτές οι εικόνες εμένα με τραυματίζουν πια.
– Πώς και αποφασίσατε να κατέβετε στις ευρωεκλογές; Δεν φοβάστε μη ζημιωθείτε;
Κατά το παρελθόν έχω δεχτεί αρκετές προτάσεις, για να κατέβω ως υποψήφιος, σχεδόν από όλα τα κόμματα: για δημοτικός σύμβουλος, περιφερειάρχης, βουλευτής. Όλο αυτό είχε περάσει από πάνω μου και έλεγα σταθερά και πραγματικά: «Όχι, όχι, όχι». Ξέρετε γιατί; Δεν μου αρέσουν οι οξύτητες. Κι εδώ πρόκειται για μία ζούγκλα. Τους βλέπεις δεξιά και αριστερά με πόλωση και φωνές – για να το παραφράσω λίγο με τον Ρίτσο: «Όποιος φωνάζει δεν σημαίνει πως έχει και δίκιο». Εγώ δεν μπορώ να συμμετέχω σε διάλογο με άναρθρες κραυγές, που επί της ουσίας δεν λένε τίποτα.
– Τώρα; Τι άλλαξε;
Αποφάσισα να πω το «ναι», γιατί με ενδιαφέρει το ευρωπαϊκό όνειρο. Μια φωνή σε αυτή τη μεγάλη ομάδα της Ευρώπης, η οποία, όπως προείπα, πρέπει να επαναπροσδιοριστεί. Δεν πρέπει να έχουμε μια κοινή εξωτερική πολιτική; Γίνονται πόλεμοι δίπλα μας και κάποιοι ψελλίζουν ανάλογα με τα συμφέροντά τους. Ως μια οικογένεια πρέπει να παίρνουμε μία απόφαση και να τη στηρίζουμε μέχρι εκεί που δεν πάει. Δεν σημαίνει πως όλες οι αποφάσεις θα είναι σωστές. Ο πανδαμάτορας ο χρόνος θα το δείξει. Και η αλήθεια. Η αλήθεια είναι η κόρη του χρόνου. Έτσι λέει ένας ποιητής.
Σε επίπεδο ευρωπαϊκών εκλογών διαπιστώνω πως υπάρχει μια οξύτητα μεταξύ των δύο κομμάτων. Νέα Δημοκρατία και ΣΥΡΙΖΑ, Μητσοτάκης και Κασσελάκης, μπαίνουν σε άστοχες αντιπαραθέσεις. Θεωρώ ότι είναι κυρίως τεχνικής φύσεως παρά ουσίας. Εδώ υπάρχουν σοβαρότερα προβλήματα. Εγώ θα ήθελα μια πιο ανθρωποκεντρική Ευρώπη. Να μην στηρίζεται μόνο στα νούμερα και τους αριθμούς, αλλά να αμβλυνθούν οι ανισότητες που υπάρχουν μεταξύ βορρά και νότου. Πάω για να βοηθήσω και δεν με απασχολεί αν θα εκλεγώ. Ο εθελοντισμός, γενικότερα, είναι μέσα στην ψυχή μου. Μπαινοβγαίνω 19 χρόνια στις φυλακές και προσφέρω τις υπηρεσίες μου. Αυτήν την πραμάτεια δεν βγήκα να τη διαλαλήσω. Υπάρχουν κρατούμενοι που με παίρνουν ακόμη τηλέφωνο. Πέρσι και για έναν χρόνο, ήμουν σε έναν σύλλογο καρκινοπαθών γυναικών – δεν τις ήξερα, εγώ χτύπησα την πόρτα. Ούτε έχω στην οικογένειά μου κάποιον καρκινοπαθή. Επειδή είμαι ηθοποιός με γνώριζαν. «Πείτε μου πού μπορώ να βοηθήσω», τους είπα. Εισέπραξα πολύ μεγάλη χαρά, όταν ήρθε μια γυναίκα, που είναι στο τελευταίο στάδιο της ζωής της, γιατί περί αυτού μιλάμε, και μου είπε: «Ξέρεις τι μου δίνεις, ρε Μιχάλη, εδώ πέρα; Ζωή». Αυτή είναι η πληρωμή μου. Το πιστεύω και το έχω πει πολλές φορές πως όλα αυτά είναι δανεικά. Κάπου τα διάβασες, κάπου τα είδες και αποτυπώνονται στο μυαλό. Τα χρήσιμα και τα ωφέλιμα, όχι όλα.
Εγώ σήμερα είμαι 69 χρόνων και έχω μεγαλώσει πια. Κάνω χρήση όσων έχω μάθει, επειδή, όμως, είχα την ευλογία να με παντρέψει ο Νίκος ο Κούνδουρος, ένας εκ των πιο σημαντικών σκηνοθετών και μέσω εκείνου έκανα παρέα με πνευματικές κολόνες αυτού του τόπου – Χατζηδάκι, Θεοδωράκη, Τσαρούχη, με σεμνότητα και ταπεινότητα. Η αγωνία τους ήταν να επιστρέψουν πίσω αυτά που δανείστηκαν από τη ζωή. Ακριβώς το ίδιο λέω κι εγώ: ό,τι έχω μέσα μου είναι δανεικά. Δεν μου ανήκουν. Θέλω να τα δώσω σε αυτόν που θέλει να τα ακούσει. Φεύγοντας από αυτή τη ζωή δεν θέλω να χρωστώ τίποτα. Όπως ήρθα, γυμνός σε αυτόν τον κόσμο, έτσι θέλω να φύγω. Είμαι καθαρός, αγαπώ τον κόσμο, συγχωρώ – και δεν έχω επηρεαστεί από τον ρόλο μου ως παπάς στον «Σασμό». Γι’ αυτό και πάρα πολλά πράγματα που λέω εκεί, είναι δικά μου. Έχω πάρει την άδεια του σεναριογράφου. Είμαι συγχωρητικός. Δεν είμαι τιμωρητικός. Δεν είμαι εκδικητικός.
– Αν βγείτε στην Ευρωβουλή και τα πράγματα δεν είναι όπως τα φαντάζεστε, θα τα βροντήξετε και θα φύγετε;
Μπορεί. Εγώ είμαι κουζουλός. Δύο πράγματα μπορούν να συμβούν: ή γροθιά πάνω στο μαχαίρι και μένω εδώ, για να κάνω έναν χαμό και να ακουστεί, ή θα τους παρατήσω και θα πάω κάτω στην Κρήτη, να ζήσω στα Χανιά και να απολαύσω τον εγγονό μου και να θυμάμαι πως γνώρισα πέντε δέκα ανθρώπους σε αυτή τη ζωή, οι οποίοι με έμαθαν κάποια πράγματα κι εγώ με τη σειρά μου τα πρόσφερα. Λέει μια μαντινάδα: Όλοι προσωρινοί είμαστε σε τούτους τους τόπους. Τι πιο ωραίο να ‘σαι απλός και ν’ αγαπάς τους ανθρώπους.
– Συμφωνούμε. Κι αν ρωτήσουμε όσους βλέπουμε αυτή τη στιγμή, εδώ που καθόμαστε, δεν νομίζω να διαφωνήσει κάποιος. Γιατί δεν το κάνουμε πράξη;
Γιατί χρειάζεται μια αυτογνωσία, που δεν είναι απαραίτητο να έχεις τελειώσει πανεπιστήμιο και να μάθεις μέσα από εκεί. Η πορεία της αυτογνωσίας είναι η πορεία προς το φως. Έτσι το βλέπω εγώ. Διαφορετικά είσαι αγκυλωμένος, όχι αυτόφωτος. Ετερόφωτος, σαν να κολλάς δίπλα σε έναν προβολέα. Ε, κάπου θα φωτιστείς κι εσύ. Εμένα μου αρέσουν οι ωραίοι, οι καθαροί άνθρωποι.
– Παρατηρείτε τους ανθρώπους που είναι γύρω σας;
Δεν κάνω άλλη δουλειά.
– Και τι σκέφτεστε;
Κάνω σενάρια. Θέλω να σπουδάσω τον συνάνθρωπό μου. Κι αν τύχει να τον γνωρίσω καλύτερα, κάτι που έχει συμβεί αρκετές φορές. Παρατηρούσα έναν άνθρωπο που καθόταν πάντα στο ίδιο τραπέζι και έπινε μόνος του τον καφέ του. Μια δύο, πήγα και του είπα: «Μπορώ να καθίσω και να πιω παρέα με εσάς τον καφέ μου;». Η πρώτη αντίδραση ήταν έκπληξη. «Μου μιλάει ένας άνθρωπος. Μου δίνει σημασία, ούτε “γεια” δεν μου έλεγαν. Είμαι κι εγώ λίγο σπουδαίος μέσα στη μοναξιά μου». Πιάσαμε κουβέντα. Γνωριστήκαμε και ανοίχτηκε. Και την επομένη μου είπε: «Φίλε, να σε κεράσω έναν καφέ;». Αυτά είναι για μένα η ζωή. Όλα τα άλλα ανήκουν σε άλλες πίστες. Γι’ αυτό μπαίνω να δώσω τη μάχη, για να μη βλέπω τέτοιες εικόνες.
– Πώς καταφέρατε να γίνετε ένας τόσο πειστικός παπάς στον «Σασμό»;
Τι κάνω; Αντιγράφω τον παππού μου που ήταν παπάς στα Ανώγεια. Ήμουν στην εκκλησία, δίπλα του, μέχρι 10-11 χρονών. Αντιγράφω συμπεριφορές ενός λαϊκού παπά. Ενός παπά που έπινε την τσικουδιά του, που έπαιζε το τάβλι του, που χόρευε. Η αποστολή του παπά, για μένα, ξεκινά μετά το «Δι’ ευχών των αγίων πατέρων ημών», που λέει την Κυριακή στη λειτουργία. Αυτό είναι μια παράσταση. Εγώ τον παπά θέλω να τον δω μετά το «δι’ ευχών». Σε ποιον άνθρωπο πήγε, πώς μίλησε, πώς συμπαραστάθηκε; Αυτά με ενδιαφέρουν. Αυτός είμαι και από τη στιγμή που μπήκα στον χορό, θέλω να χορέψω και χορεύω καλά – πίστεψέ με. Διεκδικώ αυτό το οποίο θα μου δώσει ο κόσμος στις 9 του μήνα. Αρκεί να με μάθει.
– Το γεγονός πως αρκετός κόσμος έχει ταυτιστεί με εσάς στον ρόλο του παπά και σας βλέπει σαν έναν αληθινό ιερωμένο και όχι ως ηθοποιό, δεν δείχνει ένα κενό μεταξύ κλήρου και λαού;
Ο κόσμος ταυτίζεται με έναν τηλεοπτικό ήρωα, ο οποίος εκπροσωπεί κάτι. Εν προκειμένω, εγώ τον παπά. Όταν ο κόσμος έχει χάσει την πίστη του από τα πάντα – πολιτική εξουσία, δικαστική εξουσία, από το κακό παπαδαριό, ψάχνει κάπου να πιαστεί. Με πιάνουν στον δρόμο και μου λένε: «Μακάρι να μας είχαν έναν παπά σαν εσένα στην ενορία». Για την κοινωνία αυτό με πληγώνει. Δεν είναι καλό. Για μένα μπορώ να σου πω πως είμαι χαρούμενος από τη συμπεριφορά του κόσμου απέναντί μου. Ο κόσμος μού έχει δώσει και μου έχει χαρίσει πολλά περισσότερα απ’ ό,τι αξίζω. Το πιστεύω αυτό. Δεν το λέω για να εντυπωσιάσω. Ούτε εσένα, ούτε κανέναν. Πιστεύω πως έχω πληρωθεί παραπάνω από το κανονικό. Και δεν ξέρω με ποιον τρόπο θα το ανταποδώσω.
– Ποια είναι η θέση σας για τον διαχωρισμό Κράτους – Εκκλησίας;
Είναι ένα πολύ μεγάλο και σοβαρό θέμα για την κουλτούρα των Ελλήνων. Θα ήθελα να είναι διακριτοί οι ρόλοι. Η Εκκλησία τα του Θεού. Το Κράτος τα του ενδιαφέροντος για τον κόσμο. Και να υπάρχει μια αγαστή συνεργασία.
– Υπάρχουν πολιτικές ιδεολογίες πλέον; Ψηφίζουμε ιδεολογίες ή πρόσωπα;
Παλαιότερα ξέραμε: αριστερός, κεντρώος, δεξιός. Τώρα έχει γίνει ένας πολιτικός αχταρμάς. Η μέρα των εκλογών δεν είναι μια χαλαρή μέρα. Πρέπει να ψηφίζουμε χωρίς να μας επηρεάζει το αμπαλάζ του κάθε ανθρώπου. Να το ψάχνουμε πολύ. Στην ευρωβουλή θα στείλουμε ανθρώπους που θα φοράνε το εθνόσημο και θα πρέπει να μπορούν να υπερασπιστούν τα συμφέροντα της πατρίδας. Αυτό για μένα ήταν ένα δέλεαρ. Με ιντριγκάρει. Πρέπει να προσφέρουμε στα παιδιά που έρχονται ένα αύριο πιο φωτεινό, χωρίς φοβίες.
– Τα συμφέροντα δεν αφήνουν περιθώρια για «σασμό» στην πολιτική. Σωστά;
Ο σασμός έχει πολλαπλές ερμηνείες. Πρωτίστως, είναι να χαμηλώσεις το μπόι του εγωισμού σου. Ο σασμός θα πρέπει να γίνει και σε επίπεδο πολιτικής. Τι εννοώ; Το ΠΑΣΟΚ, μια παράταξη με μεγάλη και ιστορική διαδρομή, χρειάζεται έναν σασμό μεταξύ του παλιού και του νέου. Σασμός χρειάζεται και στο λεγόμενο δημοκρατικό τόξο. Ένα κομμάτι έμεινε από το ΠΑΣΟΚ, άλλο κομμάτι ο ΣΥΡΙΖΑ, ένα κομματάκι η Νέα Αριστερά. Ο κατακερματισμός των υγιών προοδευτικών δυνάμεων δεν κάνει καλό. Είναι περισσότερα αυτά που σας χωρίζουν; Μην ενωθείτε ποτέ στη ζωή σας. Υπάρχουν κάποια πράγματα που μπορούμε να συμπλεύσουμε; Ναι, τότε πάμε! Αλλά χρειάζεται να μειώσουμε το μπόι του εγωισμού μας, όπως είπα, και να μη ρίχνει ο ένας… μαχαιριές στον άλλον.
Με τον Μιχάλη, για να κλείσω στον ενικό όπως ζητούσε επίμονα από την αρχή της συζήτησής μας, λίγο πριν ολοκληρωθεί η συζήτηση περπατήσαμε στην πλατεία του Γκύζη. «Πιστεύεις στη νεολαία;», τον ρώτησα. «Έχει πραγματική δύναμη ή απλά μας αρέσει να το λέμε;».
«Η νεολαία βρίσκεται σε μια διαρκή αμηχανία. Έχει μπόλικο υλικό μέσα της. Είναι σαν ένα άλογο κούρσας που κάποιοι κρατάνε τα γκέμια και δεν το αφήνουν να φύγει μπροστά», μου είπε. «Άσε το να τρέξει. Δεν αφήνουμε τους νέους μας να τρέξουν. Να δώσουμε χώρο σε ανθρώπους που έχουν φλόγα μέσα τους. Σε νέους που έχουν μια διάθεση ανατροπής των πάντων. Πότε θα γίνει αυτή η έκρηξη, δεν το ξέρω», μου απάντησε.
