Το φαινόμενο του Hikikomori, που ξεκίνησε από την Ιαπωνία, αποτελεί πλέον παγκόσμιο φαινόμενο, υπογραμμίζοντας την κρίση της μοναξιάς και της κοινωνικής απομόνωσης που συνοδεύει την ψηφιακή εποχή.
Με ρίζες βαθιά στον ιαπωνικό πολιτισμό, ο όρος Hikikomori προέρχεται από τις λέξεις «hiki» (απόσυρση) και «komori» (ένταξη), δηλαδή, αυτός που «αποσύρεται πλήρως από την ένταξη» στην κοινωνία.
Τι είναι το Σύνδρομο Hikikomori;
Πρόκειται για μια μορφή ακραίας κοινωνικής απόσυρσης, κατά την οποία οι πάσχοντες αρνούνται να φύγουν από το σπίτι για περισσότερους από έξι μήνες. Σηματοδοτείται από εγκατάλειψη του σχολείου ή της εργασίας, έλλειψη ενδιαφέροντος για δραστηριότητες και πλήρη εξάρτηση από το οικογενειακό περιβάλλον.
Όπως αναφέρει το Psychology Today, σύμφωνα με έρευνες, οι κύριοι παράγοντες που το προκαλούν περιλαμβάνουν:
- Ψυχιατρικές διαταραχές.
- Δυσλειτουργικές οικογενειακές σχέσεις.
- Αρνητικές εμπειρίες με συνομηλίκους.
- Κοινωνικές πιέσεις.
- Υπερβολική χρήση του διαδικτύου.
Η παγκόσμια εξάπλωση του Hikikomori
Παρότι το φαινόμενο αρχικά μελετήθηκε στην Ιαπωνία, πλέον παρατηρείται και σε άλλες χώρες, κυρίως με υψηλή τεχνολογική ανάπτυξη, όπως οι ΗΠΑ, η Κίνα, η Νότια Κορέα και πολλές ευρωπαϊκές χώρες.
Η ψηφιακή εποχή και η αυξανόμενη χρήση των κοινωνικών δικτύων έχουν επιδεινώσει το πρόβλημα, ενισχύοντας τη μοναξιά και τις δυσκολίες στις πραγματικές ανθρώπινες σχέσεις.
Σύμφωνα με έρευνα του 2022, περίπου 1,46 εκατομμύρια Ιάπωνες ηλικίας 15-64 χρόνων ζουν ως hikikomori, ενώ παρατηρείται και το φαινόμενο «80-50», όπου γονείς ηλικίας 80 ετών φροντίζουν τα απομονωμένα παιδιά τους στα 50.
Η Νότια Κορέα ξεκίνησε ένα πρόγραμμα το 2023 για την υποστήριξη των νεαρών hikikomori, παρέχοντας μηνιαίο επίδομα $490 για να τους βοηθήσει να επιστρέψουν στο σχολείο ή να βρουν εργασία. Παρόμοιες προσπάθειες γίνονται και σε άλλες χώρες για την καταπολέμηση του φαινομένου.
Γιατί οι άνθρωποι επιλέγουν την απόσυρση;
Το Hikikomori συνδέεται κυρίως με τις διαπροσωπικές σχέσεις και τις εμπειρίες που οδηγούν σε απόγνωση και φόβο αποτυχίας. Έρευνες έχουν δείξει ότι οι πάσχοντες συχνά αισθάνονται:
- Απόγνωση: Θεωρούν τον κόσμο πολύ απαιτητικό και τον εαυτό τους ανεπαρκή για να ανταποκριθούν.
- Κόπωση από τις σχέσεις: Αρνητικές εμπειρίες στο σχολείο, στη δουλειά ή στο σπίτι τούς ωθούν στην απομόνωση.
- Φόβο, χαμηλή αυτοεκτίμηση και αίσθηση του αναπόφευκτου: Πολλοί πιστεύουν ότι δεν έχουν άλλες επιλογές λόγω ιδιοσυγκρασίας και φοβούνται την κριτική ή την απογοήτευση από τους άλλους.
Πώς μπορεί να υποστηριχθεί η επανένταξη των Hikikomori;
Η επανένταξη των hikikomori στην κοινωνία είναι μια πολύπλοκη διαδικασία που απαιτεί υπομονή, ευαισθησία και στοχευμένες παρεμβάσεις. Ορισμένες προτάσεις περιλαμβάνουν:
- Υποστήριξη από την οικογένεια: Οι γονείς μπορούν να ενθαρρύνουν τους απομονωμένους νέους με μικρές πράξεις, αποφεύγοντας την αυστηρή κριτική. Η οικογενειακή θεραπεία μπορεί να συμβάλει στη βελτίωση της επικοινωνίας.
- Σταδιακές αλλαγές: Μικρά βήματα, όπως η έξοδος από το δωμάτιο ή μια βόλτα νωρίς το πρωί, μπορούν να ενισχύσουν την αυτοπεποίθηση.
- Υποστήριξη από ειδικούς: Ψυχολόγοι και διαδικτυακές κοινότητες προσφέρουν ασφαλή χώρο προκειμένου να μιλήσουν οι πάσχοντες για τις ανησυχίες τους.
Το Hikikomori δεν είναι «απλώς ακόμη ένα περίεργο ιαπωνικό φαινόμενο», αλλά μια αντανάκλαση της παγκόσμιας κρίσης απομόνωσης που φέρνει η σύγχρονη ζωή. Η τεχνολογία, οι σύγχρονες κοινωνικές πιέσεις, οι απαιτήσεις και οι διαπροσωπικές δυσκολίες είναι κομβικοί παράγοντες του προβλήματος και η ενσυναίσθηση, η κατανόηση και η παροχή κατάλληλης στήριξης είναι το «κλειδί».
