Υπάρχουν φορές που συναντάτε έναν ξένο και σκέφτεστε: «Κάπου τον ξέρω;». Ή ίσως έχετε ακούσει ανθρώπους να σας λένε πως μοιάζετε με κάποιον γνωστό τους. Υπάρχει κάποια επιστημονική εξήγηση πίσω από αυτό το φαινόμενο;
Μελέτη του 2022 από το Cedars-Sinai στο Λος Άντζελες ανακάλυψε ότι όταν τα μάτια μας σαρώνουν ένα πρόσωπο, ορισμένα κύτταρα στην αμυγδαλή, μια περιοχή του εγκεφάλου που επεξεργάζεται κοινωνικές και συναισθηματικές πληροφορίες, ενεργοποιούν τη διαδικασία δημιουργίας μνήμης.
Αυτά τα κύτταρα, γνωστά ως «κύτταρα προσώπου», ενεργοποιούνται μόνο όταν κοιτάμε πρόσωπα και ακολούθως ενεργοποιούν τα εγκεφαλικά κύματα στον ιππόκαμπο, που είναι υπεύθυνος για την επεξεργασία πληροφοριών και τη δημιουργία μνήμης.
Ουσιαστικά, ο εγκέφαλός μας είναι προγραμματισμένος να αναγνωρίζει και να θυμάται πρόσωπα και προσπαθεί να βρει συνδέσεις μνήμης με αυτά, ακόμα κι αν αυτές είναι ψευδείς.
Σύμφωνα με την ψυχολόγο Cheryl Groskopf, που μίλησε στο Yahoo Life, «μερικές φορές βρίσκουμε ανθρώπους οικείους, επειδή μοιράζονται κοινά χαρακτηριστικά με άλλους που έχουμε δει στο παρελθόν. Οι εγκέφαλοί μας είναι ρυθμισμένοι να εντοπίζουν γνωστά μοτίβα, κάτι που μας βοηθά να διαχειριζόμαστε τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις πιο ομαλά».
Γιατί συμβαίνει;
Το φαινόμενο, που συχνά απαντάται στα social media και ως «cousin face», υπογραμμίζει την πολυπλοκότητα της διαδικασίας αναγνώρισης προσώπων στον εγκέφαλό μας. Αυτή η ικανότητα του εγκεφάλου μας να αναγνωρίζει και να κατηγοριοποιεί πρόσωπα, ακόμη και όταν δεν είμαστε σίγουροι αν τα έχουμε ξαναδεί, πιθανότατα εξελίχθηκε ως μια κρίσιμη δεξιότητα, βοηθώντας μας να διαχειριζόμαστε τις εξαιρετικά σύνθετες κοινωνικές σχέσεις.
Η Natalie Rosado, κοινωνιολόγος, εξηγεί πως «είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα του πώς ο εγκέφαλός μας χρησιμοποιεί συντομεύσεις και μοτίβα, για να κατανοήσει τον κόσμο». «Οι εγκέφαλοί μας προσπαθούν συνεχώς να ταιριάξουν νέες πληροφορίες με υπάρχοντα μοτίβα.»
Το «μέσο πρόσωπο» και η ελκυστικότητα
Υπάρχει επίσης η έννοια του «μέσου προσώπου» στην ψυχολογία, που ίσως εξηγεί γιατί μερικά πρόσωπα φαίνονται πιο οικεία. Μελέτες έχουν δείξει ότι τείνουμε να βρίσκουμε τα πρόσωπα πιο ελκυστικά, όταν πλησιάζουν το μέσο όρο όλων των προσώπων που έχουμε δει.
Έτσι προκαλείται και η αίσθηση του γνώριμου προσώπου: Πρόκειται για ένα πρόσωπο που βρίσκεται στο πεδίο του «μέσου όρου» των προσώπων που έχει συγκρατήσει ως μνήμη ο εγκέφαλός μας και άρα μας δημιουργεί μια ασφάλεια και μια οικειότητα.
