Τα social media αποτελούν συχνά αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής των εφήβων. Αυτό που ξεκίνησε ως ένας απλός τρόπος σύνδεσης με φίλους, έχει εξελιχθεί σε ένα μέσο όπου η διάκριση μεταξύ πραγματικού και εικονικού γίνεται όλο και πιο δύσκολη, καθώς διάφορες ανησυχητικές τάσεις κάνουν την εμφάνισή τους.

Μία από αυτές είναι το sadfishing, που εμφανίζεται ιδιαίτερα στους εφήβους. Ως φαινόμενο καθορίστηκε από ερευνητές στο Journal of American College Health το 2021 και αναφέρεται σε χρήστες των κοινωνικών δικτύων που «υπερπροβάλλουν μια αρνητική συναισθηματική κατάσταση στο διαδίκτυο για να κερδίσουν συμπάθεια». Αυτή η υπερβολή μπορεί να εκδηλωθεί με μια θλιμμένη φωτογραφία, ένα δυσοίωνο απόφθεγμα ή μια ασαφή ανάρτηση.

Ο όρος επινοήθηκε από τη δημοσιογράφο Rebecca Reid το 2019 ύστερα από μια αμφιλεγόμενη ανάρτηση στο Instagram από την Kendall Jenner. Στην ανάρτηση αυτή, το διάσημο μοντέλο περιέγραφε μια «εξουθενωτική μάχη» με το πρόβλημα της ακμής. Χιλιάδες άνθρωποι αντέδρασαν με συμπάθεια στην εν λόγω ανάρτηση, ωστόσο αργότερα αποκαλύφθηκε ότι ήταν μια περίτεχνη διαφημιστική εκστρατεία για τη συνεργασία της με την εταιρεία περιποίησης δέρματος Proactiv. Ήταν τότε που η Reid χαρακτήρισε αυτήν τη συμπεριφορά ως sadfishing.

Γιατί οι έφηβοι κάνουν sadfishing;

Όλοι μπορεί κάποια στιγμή να δημοσιεύσουν κάτι συναισθηματικό ή να φανούν ευάλωτοι στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κατά καιρούς. Προφανώς η ανάγκη έκφρασης δεν είναι κάτι κακό. Αλλά οι υπερβολικές αναρτήσεις αυτού του τύπου θα μπορούσε να είναι σημάδι ενός μεγαλύτερου προβλήματος ψυχικής υγείας για τους εφήβους ή μια κραυγή για βοήθεια.

Σύμφωνα με τους ειδικούς που μίλησαν στο Parents, το sadfishing πιθανόν να οφείλεται στο γεγονός ότι οι εν λόγω έφηβοι δεν αισθάνονται να έχουν κάποιο άτομο στο περιβάλλον τους με το οποίο νιώθουν άνετα να μοιραστούν τις δυσκολίες τους, και έτσι στρέφονται στον κόσμο των κοινωνικών δικτύων.

Η Liz Nissim-Matheis, ιδιοκτήτρια του Psychological & Educational Consulting στο Λίβινγκστον στο Νιου Τζέρσεϋ, εξηγεί ότι αυτή η συμπεριφορά σηματοδοτεί ένα αίσθημα συναισθηματικής απομόνωσης από τους συνομηλίκους και τα μέλη της οικογένειας, άρα και μια έλλειψη διεξόδου για την έκφραση της απογοήτευσης. «Φαίνεται ως αναζήτηση προσοχής, και μερικές φορές μπορεί να είναι, αλλά δεν πιστεύω ότι προκύπτει ενώ ο έφηβος είναι ικανοποιημένος και ευτυχισμένος».

Μια μελέτη του 2023 που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό BMC Psychology διαπίστωσε ότι οι έφηβοι που έκαναν sadfishing εμφάνιζαν σημάδια άγχους και κατάθλιψης, ενώ η χαμηλή κοινωνική υποστήριξη ήταν σημαντικός παράγοντας αυτής της συμπεριφοράς. Οι ερευνητές διαπίστωσαν επίσης ότι τα αγόρια ανέφεραν «υψηλότερες τάσεις για sadfishing» από τα κορίτσια στην ηλικία των 12, αλλά η τάση αυτή μειωνόταν καθώς μεγάλωναν. Αντίθετα, για τα κορίτσια, η τάση αυξανόταν με την ηλικία.

Μια άλλη πιο πρόσφατη μελέτη έδειξε ότι το sadfishing προκύπτει από άτομα που έχουν δυσκολία στην αντιμετώπιση πολύπλοκων ζητημάτων ή όταν χρησιμοποιούν τα κοινωνικά δίκτυα ενώ βρίσκονται υπό την επήρεια ουσιών. Η μελέτη διαπίστωσε ακόμη ότι όσοι παρουσίαζαν συμπεριφορές αναζήτησης προσοχής λόγω μιας διαταραχής προσωπικότητας ήταν επίσης επιρρεπείς στο sadfishing.

Όπως επισημαίνουν ψυχολόγοι, το sadfishing προκαλεί μια απάντηση ή μια αντίδραση. Παρά το γεγονός ότι δεν είναι απαραίτητα μια ειλικρινής απάντηση, οποιοσδήποτε τύπος απάντησης μπορεί να προσφέρει μια στιγμιαία δόση ντοπαμίνης από την προσοχή που λαμβάνει ο έφηβος μετά από μια συναισθηματικά φορτισμένη ανάρτηση.

Οι κίνδυνοι του sadfishing

Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι, στις περισσότερες περιπτώσεις, οι απαντήσεις στις αναρτήσεις sadfishing είναι θετικές και υποστηρικτικές. Αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις, υπάρχουν και αρνητικές αντιδράσεις που μπορούν να οδηγήσουν σε επιβάρυνση της ψυχικής υγείας. Όταν μια ανάρτηση στα κοινωνικά δίκτυα δεν καταφέρει να συγκεντρώσει αντιδράσεις συμπάθειας, μπορεί επίσης να γίνει αντικείμενο χλευασμού και κοροϊδίας, προειδοποιούν οι ειδικοί, υπογραμμίζοντας τη βαρύτητα της αντίδρασης, ιδιαίτερα εάν το συναίσθημα που εκφράζεται στην ανάρτηση είναι αυθεντικό.

Τι πρέπει να κάνουν οι γονείς;

Όταν πρόκειται για συναισθηματικές αναρτήσεις στα κοινωνικά δίκτυα, είναι σημαντικό να μιλάμε και να επικοινωνούμε για το τι σκέφτονται και αισθάνονται τα παιδιά. Οι ψυχολόγοι συνιστούν στους γονείς να μην επισημαίνουν την ανάρτηση, καθώς αυτό θα μπορούσε να προκαλέσει θυμό ή αμηχανία. Αντ’ αυτού, προτείνει να προσεγγίζουν το παιδί με ανοιχτή διάθεση και τρυφερότητα.

Επίσης, επισημαίνουν τη σημασία της ενίσχυσης της διαπροσωπικής σχέσης και του περιορισμού του χρόνου στην οθόνη, που, όπως έχει αποδειχθεί, έχουν θετικά αποτελέσματα στους εφήβους και την ψυχική τους υγεία. Η προσφορά ενός ασφαλούς χώρου για τα παιδιά να ανοιχτούν χωρίς κριτική των συναισθημάτων τους είναι εξαιρετικά σημαντική κατά τη διάρκεια αυτής της ηλικιακής φάσης.

Το sadfishing είναι ένα σύνθετο φαινόμενο που αναδεικνύει τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι έφηβοι στη σύγχρονη εποχή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Η κατανόηση των λόγων πίσω από αυτή τη συμπεριφορά και η παροχή υποστήριξης μπορούν να βοηθήσουν τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα και να προάγουν την υγιή ψυχοκοινωνική ανάπτυξη των νέων.