Μία πρωτοποριακή μελέτη που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο επιστημονικό περιοδικό Nature Cardiovascular Research φέρνει στο φως κρίσιμες διαφορές ανάμεσα σε άνδρες και γυναίκες όσον αφορά την παθογένεια των καρωτιδικών πλακών και την εκδήλωση των συμπτωμάτων ενός εγκεφαλικού επεισοδίου. Παρότι η στένωση της καρωτίδας αποτελεί κοινό παράγοντα κινδύνου για εγκεφαλικά επεισόδια και στα δύο φύλα, τα νέα ευρήματα υπογραμμίζουν σημαντικές αποκλίσεις στη μικροδομή των πλακών και τον τρόπο που αυτές εξελίσσονται στον οργανισμό ανάλογα με το φύλο.

Καρδιαγγειακά νοσήματα: Ένας παγκόσμιος κίνδυνος με διαφορετικά «πρόσωπα»

Η έρευνα εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο ανησυχίας της ιατρικής κοινότητας, καθώς, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), τα καρδιαγγειακά νοσήματα εξακολουθούν να αποτελούν την κύρια αιτία θανάτου παγκοσμίως, με περισσότερους από 17,9 εκατομμύρια ανθρώπους να χάνουν τη ζωή τους ετησίως. Από αυτούς, το 85% αποδίδεται σε εμφράγματα του μυοκαρδίου και εγκεφαλικά επεισόδια.

Η νέα μελέτη επιχειρεί να απαντήσει σε ένα κρίσιμο ερώτημα: Πώς διαφοροποιείται η εξέλιξη της καρωτιδικής αθηροσκλήρωσης μεταξύ των φύλων και ποιος είναι ο αντίκτυπος αυτών των διαφορών στην πρόληψη και θεραπεία;

Φύλο και καρωτιδική αθηροσκλήρωση: Ένας περίπλοκος συσχετισμός

Η Katyayani Sukhavasi, διδακτορική φοιτήτρια Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Tartu και συν-συγγραφέας της μελέτης, εξηγεί ότι το βιολογικό φύλο παίζει σημαντικό ρόλο όχι μόνο στην εμφάνιση της καρωτιδικής στένωσης, αλλά και στην εξέλιξη της αθηροσκλήρωσης και γενικότερα στον καρδιαγγειακό κίνδυνο. Αυτοί οι παράγοντες επηρεάζονται επιπλέον από την ηλικία και το ορμονικό προφίλ, ιδίως την εμμηνόπαυση στις γυναίκες.

«Οι άνδρες παρουσιάζουν συνήθως καρδιαγγειακά προβλήματα σε μικρότερη ηλικία και είναι πιο ευάλωτοι στην ανάπτυξη πλακών πλούσιων σε λιπίδια, με τάση για αιμορραγία. Από την άλλη, οι γυναίκες (πιθανώς λόγω της προστατευτικής επίδρασης των προεμμηνοπαυσιακών ορμονών) εμφανίζουν τη στένωση της καρωτίδας αργότερα, με τη διάβρωση των πλακών να είναι το πιο συχνό φαινόμενο», εξηγεί χαρακτηριστικά η Sukhavasi.

Πώς πραγματοποιήθηκε η έρευνα

Η μελέτη βασίστηκε σε καινοτόμα μεθοδολογία μοριακής βιολογίας, αξιοποιώντας αλληλούχιση RNA μονού κυττάρου (single-cell RNA sequencing) για την ανάλυση κυττάρων που συλλέχθηκαν από καρωτιδικές πλάκες ασθενών (τόσο ανδρών όσο και γυναικών) κατά τη διάρκεια χειρουργικών επεμβάσεων για την απομάκρυνση αποφράξεων από τις καρωτίδες.

Αυτή η τεχνική αιχμής επέτρεψε στους επιστήμονες να εξετάσουν τη σύνθεση των πλακών σε βάθος, φτάνοντας έως το υποκυτταρικό επίπεδο. Παρόλο που οι βασικοί τύποι κυττάρων (όπως τα λεία μυϊκά κύτταρα, τα μακροφάγα και τα ενδοθηλιακά κύτταρα) ήταν κοινοί και στα δύο φύλα, παρατηρήθηκαν σημαντικές διαφορές στις υποκατηγορίες τους και στη λειτουργική τους δραστηριότητα.

Διαφορές στο κυτταρικό προφίλ ανδρών και γυναικών

Σύμφωνα με τα ευρήματα, οι γυναίκες παρουσίαζαν μεγαλύτερο αριθμό από:

  • Οστεογονικά λεία μυϊκά κύτταρα, τα οποία σχετίζονται με την ασβεστοποίηση των πλακών.
  • Μακροφάγα ρυθμιστικού τύπου, που συμμετέχουν στην ανοσολογική απόκριση με ηπιότερο προφίλ φλεγμονής.
  • Ενδοθηλιακά κύτταρα μεσηγχυματικού τύπου, που υποδεικνύουν διαφοροποίηση και πιθανή εμπλοκή στη σταθεροποίηση της πλάκας.

Αντιθέτως, στους άνδρες εντοπίστηκαν κυρίως:

  • Λεία μυϊκά κύτταρα με χαρακτηριστικά χονδροκυττάρων, που σχετίζονται με την εκφύλιση της πλάκας.
  • Μακροφάγα που συμμετέχουν στην αναδιαμόρφωση των ιστών, αυξάνοντας την πιθανότητα ρήξης της πλάκας.
  • Αγγειογενή ενδοθηλιακά κύτταρα, τα οποία ενισχύουν τον σχηματισμό νέων αγγείων, μια διαδικασία που μπορεί να σχετίζεται με αιμορραγία εντός της πλάκας.

Οι επιπτώσεις των ευρημάτων στην κλινική πρακτική

Η μελέτη, με τίτλο «Single-cell RNA sequencing reveals sex-specific subcellular composition and regulatory gene activity networks in human carotid plaques», υπογράφεται από τους Katyayani Sukhavasi, Heli Järve, Arno Ruusalepp και Johan Björkgren και ρίχνει φως σε μία ιδιαίτερα σύνθετη, αλλά εξαιρετικά σημαντική πτυχή της καρδιοαγγειακής παθολογίας: τα έμφυλα μοριακά και κυτταρικά δίκτυα που επηρεάζουν την εξέλιξη της νόσου.

Η Sukhavasi υπογραμμίζει την αναγκαιότητα να ενταχθεί το βιολογικό φύλο ως καθοριστική μεταβλητή σε μελλοντικές έρευνες και κλινικές πρακτικές. «Μόνο μέσω αυτής της προσέγγισης μπορούμε να εμβαθύνουμε στην κατανόηση της αθηροσκλήρωσης, να ενισχύσουμε την ακρίβεια στην πρόγνωση και διάγνωση και να σχεδιάσουμε στοχευμένες, εξατομικευμένες θεραπευτικές παρεμβάσεις για άνδρες και γυναίκες», τονίζει.

Το μέλλον της καρδιοαγγειακής ιατρικής: Πιο εξατομικευμένο, πιο δίκαιο

Η νέα αυτή μελέτη ανοίγει τον δρόμο για μία νέα εποχή στην πρόληψη και αντιμετώπιση των καρδιαγγειακών νοσημάτων, όπου οι βιολογικές διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών δεν αγνοούνται, αλλά λαμβάνονται σοβαρά υπόψη για την ανάπτυξη πιο αποτελεσματικών και ασφαλών θεραπειών. Τα ευρήματα προσφέρουν όχι μόνο νέες επιστημονικές γνώσεις, αλλά και μια καίρια υπενθύμιση ότι η εξατομικευμένη ιατρική δεν είναι πολυτέλεια, αλλά αναγκαιότητα.