Η δημοσιοποίηση της έρευνας (στο Scandinavian Journal of Public Health) των επιδημιολόγων Σωτήρη Τσιόδρα (επικεφαλής λοιμωξιολόγος του ΕΟΔΥ) και Θεόδωρου Λύτρα (καθηγητής Δημόσιας Υγείας στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου) ήταν αναμφίβολα ένα γεγονός με βαρύνουσα σημασία στο δημόσιο και πολιτικό διάλογο εν μέσω μιας στιγμής που τα νέα από την πανδημία στη χώρα μας είναι πυκνά και ραγδαία εξελισσόμενα. Μάλιστα, όπως ίσως ήταν αναμενόμενο σήκωσε και ένα μεγάλο κύμα κομματικής διαμάχης.
Να σημειωθεί πως σήμερα, λίγο νωρίτερα, με δήλωσή του, ο Σωτήρης Τσιόδρας τοποθέτηθηκε για την πολιτική θύελλα που ξεσήκωσε η δημοσίευση της έρευνας, δηλώνοντας τη θλίψη του για αυτό το γεγονός και σημειώνοντας ανάμεσα σε άλλα: «Η αντιμετώπιση της πανδημίας απαιτεί πνεύμα ενότητας και ομοψυχίας καθώς και συνεχή εγρήγορση».
Περιληπτικά, η μελέτη των δύο επιδημιολόγων καταδεικνύει την ανισότητα στο επίπεδο περίθαλψης μεταξύ Αττικής και υπόλοιπης Ελλάδας (θέμα το οποίο είχαν σχολιάσει στο Newsbeast πριν κάποιες ημέρες και κορυφαίοι εντατικολόγοι στη χώρα μας), συσχετίζει τον αριθμό των ασθενών που νοσηλεύονται σε ΜΕΘ covid και εκτός ΜΕΘ covid υπογραμμίζοντας τον υψηλό αριθμό θανάτων εκτός ΜΕΘ αλλά και το γεγονός πως η ποιότητα υγείας υπό την πίεση των αυξημένων εισαγωγών σε νοσοκομεία τυγχάνει μικρότερης προσοχής.
Τι δείχνει η μελέτη
Πιο συγκεκριμένα η μελέτη δείχνει πως: από την 1η Σεπτεμβρίου 2020 έως την 6η Μαΐου 2021 (περίοδος που διήρκησε η μελέτη), ο κίνδυνος θανάτου αυξάνεται προοδευτικά για κάθε εκατοντάδα διασωληνωμένων, αφού όταν υπάρχουν ταυτόχρονα 400 διασωληνωμένοι, ο κίνδυνος θανάτου τους αυξάνεται κατά μέσο όρο κατά 1,25 φορές σε σχέση με αριθμούς κάτω των 400, ενώ όταν ξεπεράσει τους 800 διασωληνωμένους ο κίνδυνος είναι 1.57 φορές μεγαλύτερος. Σημειώνεται ακόμα πως στη Θεσσαλονίκη, αν και η ηλικία των θυμάτων που εξετάστηκαν ήταν μικρότερη από της Αθήνας, η θνητότητα ήταν κατά 35% μεγαλύτερη. Εκτός Αττικής, στην περιφέρεια, η θνητότητα ήταν κατά 40% αυξημένη. Αναφορικά με τους θανάτους εκτός ΜΕΘ, οι καθηγητές σημειώνουν ότι διασωλήνωση εκτός ΜΕΘ ισοδυναμεί με ποσοστό θνητότητας 87%. Τονίζουν ωστόσο πως το στοιχείο πρέπει να ερμηνευθεί με μεγάλη προσοχή, καθώς το δείγμα είναι μικρό (5% διασωληνωμένων) και: «εν μέρει ίσως αφορά διαλογή των πιο βαριά πασχόντων ασθενών».
Το συμπέρασμα της μελέτης είναι πως από τους 3.988 θανάτους που εξετάστηκαν, οι 1535 αφορούν έναν από τους παραπάνω τρεις παράγοντες. «Δηλαδή εκτιμάται πως τόσοι θα γλίτωναν αν όλοι νοσηλεύονταν με χαμηλό φόρτο στο ΕΣΥ (<200 διασωληνωμένους) σε νοσοκομεία Αττικής και εντός ΜΕΘ» σημείωσε σε ανάρτησή του στο twitter ο Θεόδωρος Λύτρας. Η μελέτη αναφέρει τέλος πως 947 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους λόγω της αυξημένης πίεσης στο ΕΣΥ, 133 γιατί δεν βρήκαν κρεβάτι σε ΜΕΘ και παρέμειναν διασωληνωμένοι εκτός και 656 γιατί νοσηλεύτηκαν σε νοσοκομείο εκτός Αττικής.
Η ανάλυση του Θ. Λύτρα για την έρευνα
Για όλα τα παραπάνω αλλά και για τη μεγάλη συζήτηση που προκάλεσε η μελέτη που συνυπογράφει με τον κο Τσιόδρα, ο κος Λύτρας μας είπε τα εξής:
Για το ποσοστό θνητότητας +87% στην περίπτωση διασωλήνωσης εκτός ΜΕΘ: Το ότι η διαφορά περίθαλψης- ότι δηλαδή δεν είναι η ίδια η φροντίδα που λαμβάνει κάποιος εντός ΜΕΘ και κάποιος εκτός- είναι κάτι που μπορεί να το αντιληφθεί ο καθένας. Παράλληλα όμως υπάρχει και ένα άλλο φαινόμενο που ξέρουμε ότι συμβαίνει και αυτό είναι η διαλογή των ασθενών. Όταν κάποιος είναι τόσο βαριά άρρωστος που η κατάσταση του είναι απελπιστική και άρα δεν αναμένεται να ωφεληθεί από τη νοσηλεία του σε ΜΕΘ, οι γιατροί επιλέγουν να αποδώσουν την κλίνη σε κάποιον άλλο ασθενή που έχει καλύτερες πιθανότητες. Αυτό το στοιχείο λοιπόν μπορεί να εξηγεί και την διαφορά που βλέπουμε. Στην ερώτηση του αν η διαλογή είναι «ηθική» η απάντηση είναι “ναι” γιατί αν κάποιος δεν πρόκειται να ωφεληθεί από τη νοσηλεία στη ΜΕΘ πρέπει η θέση να δίνεται σε κάποιον που έχει πιθανότητες να ωφεληθεί. Είναι κάτι που είναι αποδεκτό και συμβαίνει. Το θέμα είναι λοιπόν ότι αυτό το +87% έχει από πίσω του και τη διαφορά στην περίθαλψη και τη διαλογή ασθενών. Τα στοιχεία μας δεν μπορούν να μας ξεκαθαρίσουν τι ποσοστό είναι το ένα και τι το άλλο. Πιθανότατα παίζει μάλλον μεγαλύτερο ρόλο η διαφορά στην περίθαλψη (σ.σ εντός και εκτός ΜΕΘ) παρά η διαλογή.
Για το στοιχείο της έρευνας που έκανε περισσότερο εντύπωση στον ίδιο: Τα πιο σοκαριστικά στοιχεία είναι η διαφορά της νοσηλείας σε Αττική και σε υπόλοιπη Ελλάδα αλλά και η αύξηση της θνητότητας όταν περνάμε στις πάνω από 400 γεμάτες κλίνες ΜΕΘ. Μάλιστα, ως επιδημιολόγος μου έκανε εντύπωση αυτή κλιμακωτή αύξηση, τι συμβαίνει δηλαδή προοδευτικά όταν αυξάνεται ο φόρτος των ασθενών που δέχεται το ΕΣΥ. Στην επιδημιολογία, αυτή η κλιμακωτή αύξηση είναι ένα ισχυρό στοιχείο για να πούμε ότι κάτι είναι αληθές και αιτιακό.
Για το αν τα παραπάνω νούμερα μπορούν να συγκριθούν με αυτά άλλων χωρών και τις δικές τους ΜΕΘ: Δεν γνωρίζω και δεν έχω μελετήσει τι συμβαίνει με τις ΜΕΘ στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Αποφεύγω να μπαίνω σε τέτοιου είδους συζητήσεις γιατί μεταξύ διαφορετικών χωρών υπάρχουν και πάρα πολλοί διαφορετικοί παράγοντες μη συγκρίσιμοι. Γενικά, τέτοιες συγκρίσεις είναι παρακινδυνευμένες.
Για το αν όπως λέχθηκε ο μαζικός ή και πιο υψηλός εμβολιασμός στην Ελλάδα θα μας βοηθούσε στο να μην έχουμε την εικόνα που έδωσε η μελέτη: Δεν συμφωνώ με αυτή την διατύπωση. Ο εμβολιασμός είναι απολύτως απαραίτητος και είναι και απολύτως ξεκάθαρο πώς όσο μεγαλύτερη είναι η εμβολιαστική κάλυψη τόσο μικρότερος είναι και ο φόρτος στις ΜΕΘ. Μάλιστα, την περασμένη Δευτέρα σε συνέδριο για τα οικονομικά της υγείας παρουσίασα στοιχεία που ανάμεσα στα άλλα δείχνουν πως αν δεν είχαμε το εμβόλιο σήμερα θα ήμασταν 2, 5 φορές χειρότερα. Από την άλλη, σε μια πανδημία, γνωρίζεις ότι έχεις πολύ μεγαλύτερο φορτίο νοσηρότητας από το αναμενόμενο ακόμη και με τον εμβολιασμό. Δεν είναι λοιπόν ότι μόνο με το εμβόλιο δεν θα είχαμε καθόλου πρόβλημα. Δεν μπαίνει δίλημμα «εμβόλιο ή ενίσχυση του ΕΣΥ». Χρειάζονται απαραιτήτως και τα δύο.
Για το αν μπορεί να επιδεινώσει ακόμα περισσότερο την εικόνα η μετάλλαξη Όμικρον: Το τοπίο με αυτή τη μετάλλαξη είναι απολύτως ρευστό. Ακόμα και αν έχει χαμηλότερη παθογονικότητα όπως λέγεται για την ώρα, αν έχει όντως μεγάλη διαφορά στην μεταδοτικότητα και ξαφνικά αρχίσουν να νοσούν πολλοί, αυτό είναι αρκετό για να υπέρ φορτώσει το σύστημα υγείας ακόμα και με τον εμβολιασμό. Η χωρητικότητα του ΕΣΥ πρέπει να αυξηθεί τόσο ώστε να καλύπτουμε όλες τις περιπτώσεις και μην υπάρχει κάποιος που θα χρειαστεί φροντίδα και να μην τη λάβει. Πρέπει να πούμε εδώ ότι τα προβλήματα στο ελληνικό ΕΣΥ πηγαίνουν σε βάθος δεκαετιών. Εγώ ως επιστήμονας όμως δεν μπαίνω στη διαδικασία να σχολιάσω αν ενισχύθηκε ή όχι το ΕΣΥ, αυτό ας το κρίνουν άλλοι. Εμείς με τον κο Τσιόδρα επισημαίνουμε τα ευρήματά μας, τα οποία όμως καταδεικνύουν την ανάγκη αυτή. Άλλωστε όποιον εντατικολόγο και να ρωτήσετε θα σας πει πως οι ΜΕΘ είναι ένα μεγάλο σύνολο πραγμάτων και όχι μόνο κρεβάτια και αναπνευστήρες.
Για τη συγκυρία της δημοσίευσης της μελέτης μια ημέρα την ανακοίνωση των 130 νεκρών από κορονοϊό στη χώρα μας: Ήταν κάτι το συμπτωματικό και επίσης δεν ήταν κάτι που αιφνιδίασε εμάς τους επιδημιολόγους. Το νούμερο προκύπτει από την πρόσφατη αύξηση κρουσμάτων. Οι θάνατοι αυτοί αναφέρονται σε νούμερα κρουσμάτων που εμφανίστηκαν δύο έως και τέσσερις εβδομάδες νωρίτερα. Πρόκειται για τα “απόνερα” της μεγάλης αύξησης των κρουσμάτων πριν από κάποιες μέρες.
Για την πολιτική διάσταση που πήρε η δημοσίευση της έρευνας: Λυπούμαστε πολύ με τον κο Τσιόδρα που το θέμα πήρε τις συγκεκριμένες διαστάσεις. Προφανώς και περιμέναμε ότι η έρευνα μας θα γινόταν μέρος της πολιτικής διαμάχης, δεν είμαστε αφελείς. Δεν βάλαμε όμως τη δουλειά μας κάτω από το φόβο ότι μπορεί να γίνει μια πολιτική φασαρία. Πρέπει να ξεχωρίσουμε το θέμα της δημόσιας υγείας και της πολιτική της υγείας από το κομματικό παιχνίδι και τη διαμάχη των εντυπώσεων. Προφανώς όταν θίγει κανείς ένα τέτοιο ζήτημα είναι λογικό ο κόσμος να το συζητά. Εμείς όμως ως επιστήμονες παρέχουμε τα δεδομένα. Δεν θα μπούμε σε καμία άλλη συζήτηση. Ενημερώσαμε για την μελέτη μας σε ανώτατο επίπεδο αυτούς που λαμβάνουν αποφάσεις, τον περασμένο Μάιο. Δεν γνωρίζω και δεν μπορώ να σχολιάσω τι αποφάσεις ελήφθησαν και αν ελήφθησαν σε σχέση με την έρευνα μας. Σκέφτομαι τους γιατρούς στις ΜΕΘ που σηκώνουν όλον αυτόν τον αγώνα υπό αντίξοες συνθήκες και αυτό που θέλουμε είναι να ενισχυθούν οι ίδιοι και το ΕΣΥ. Δεν θα πω εγώ στην Πολιτεία τι μπορεί να κάνει, με ενδιαφέρει το δια ταύτα.
