Όσο οι χώρες παίρνουν ολοένα και περισσότερα μέτρα για τον περιορισμό των κοινωνικών επαφών, το περιβόητο social distancing, υπάρχουν φωνές που προειδοποιούν ότι οι περιορισμοί δεν θα είναι όσο προσωρινοί πιστεύουμε ή μας λένε.
Παραπέμπουν μάλιστα σε αυτή την πανδημία γρίπης που ξέσπασε κατά τα τέλη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και ονομάστηκε «ισπανική γρίπη», που μόλυνε πάνω από το 1/4 της ανθρωπότητας.
Διεκδικώντας φόρο αίματος κάπου μεταξύ 50-100 εκατ. ανθρώπινων ζωών, ήταν πράγματι μια από τις φονικότερες πανδημίες που γνώρισε ο πλανήτης. Ό,τι έγινε εκεί, μοιάζει ως οδηγός για το τι μέλλει να γίνει σήμερα. Ή το τι πρέπει.
Κατά τα μέσα λοιπόν της πανδημίας, τον Σεπτέμβριο του 1918, πολλές αμερικανικές πόλεις διοργάνωναν παρελάσεις για να μαζέψουν λεφτά για την πολεμική προσπάθεια των ΗΠΑ στην Ευρώπη.
Στη Φιλαδέλφεια, παρά το γεγονός ότι 600 στρατιώτες είχαν ήδη μολυνθεί με τον ιό, οι δημοτικές αρχές αποφάσισαν να γίνουν οι παρελάσεις κανονικά. Στο Σεν Λούις, από την άλλη, όχι μόνο ματαιώθηκαν οι μαζικές συγκεντρώσεις, αλλά πάρθηκαν αμέσως μέτρα για τον περιορισμό των συγκεντρώσεων σε δημόσιους χώρους.
Αποτέλεσμα; Έναν μήνα μετά, η Φιλαδέλφεια μετρούσε πάνω από 10.000 θανάτους από την ισπανική γρίπη, ενώ η θνησιμότητα στο Σεν Λούις δεν ξεπερνούσε τους 700 ανθρώπους.
Η ακύρωση των παρελάσεων δεν ήταν το μόνο μέτρο που έκανε τη διαφορά στα νούμερα, δείχνει πάντως με τον καλύτερο τρόπο τι θετικό αντίκτυπο μπορεί να έχει ο περιορισμός των κοινωνικών συναναστροφών σε μια επιδημία.
«Η κοινωνική αποστασιοποίηση αναφέρεται σε έναν τρόπο δημιουργίας ενός φράγματος σωματικής απόστασης μεταξύ δύο ή και περισσότερων ανθρώπων, έτσι ώστε να αποτραπεί ή να σταματήσει η εξάπλωση του ιού», εξηγεί ο καθηγητής επιδημιολογίας Arindam Basu.
Ανάλυση των παρεμβάσεων που έγιναν στις αμερικανικές πόλεις το 1918 δείχνει ακριβώς ότι όσοι έσπευσαν να απαγορεύσουν τις δημόσιες συγκεντρώσεις και να κλείσουν εγκαίρως θέατρα, σχολεία και εκκλησίες είχαν πολύ λιγότερους θανάτους…
Έναν αιώνα μετά την ισπανική γρίπη, ο κόσμος είναι ξανά αντιμέτωπος με μια πανδημία, μόνο που αυτή τη φορά ο πλανήτης αριθμεί κάπου 6 δισεκατομμύρια περισσότερους ανθρώπους σε σχέση με το 1918.
Κι ενώ ο κορονοϊός είναι διαφορετικός από την ισπανική γρίπη με διάφορους τρόπους, ιδιαίτερα σε ό,τι έχει να κάνει με το ποιους πλήττει και τον δείκτη θνησιμότητας, το μάθημα που πήραμε από το 1918 είναι αναντίρρητο: ο περιορισμός των κοινωνικών επαφών είναι το μεγάλο κλειδί για το ποιος θα ζήσει και το ποιος θα πεθάνει.
Η κοινωνική απομάκρυνση παραμένει δηλαδή ένας από τους καλύτερους τρόπους που έχουμε για να παλέψουμε μια επιδημία. «Ως τώρα, δεν ξέρουμε για ένα ασφαλές και αποτελεσματικό εμβόλιο, ούτε γνωρίζουμε αν ένα ασφαλές και αποτελεσματικό φάρμακο θα μπορούσε να εξαλείψει την πανδημία Covid-19 από τη στιγμή που αυτή συνέβη», τονίζει ο Basu, «με όλα αυτά να απουσιάζουν, το καλύτερο στοίχημά μας βασίζεται στην αποτροπή».
Η κοινωνική απομάκρυνση επιστρατεύεται με διάφορους τρόπους και η κάθε χώρα έχει τη δική της πολιτική εδώ. Άλλες επιβάλουν ολικό lockdown και αναγκάζουν τους πολίτες τους να παραμένουν στο σπίτι και άλλες περιορίζουν απλώς τις κοινωνικές επαφές, κλείνοντας δημόσιους χώρους και κάποιες φορές ακόμα και τα σχολεία.
Όπως έδειξε η εμπειρία στην Κίνα, όταν εφαρμόστηκαν οι μαζικής κλίμακας περιορισμοί ο αριθμός αναπαραγωγής του ιού έπεσε από το 2,35 σχεδόν στο 1. Το «1» είναι το μαγικό επιδημιολογικό νούμερο, καθώς όταν ο αριθμός αναπαραγωγής πέσει στη μονάδα, κάθε κρούσμα αποδίδει μόλις ένα καινούριο. Σταματώντας την εκθετική αύξηση των μολύνσεων.
Τόσο η εμπειρία όσο και τα υπολογιστικά μοντέλα υπέδειξαν ότι τα σημαντικά επίπεδα εφαρμογής του social distancing ήταν το κλειδί για τον περιορισμό της επιδημίας στην Ουχάν και την ευρύτερη επαρχία Χουμπέι. Αποδείχτηκε δηλαδή πως όσο νωρίτερα εφαρμόζεται το lockdown στο επίκεντρο μιας επιδημίας, τόσο μικρότερη καταλήγει να γίνει η διασπορά.
Σταθμός εδώ είναι η μελέτη του Imperial College London, δημοσιευμένη στις 16 Μαρτίου, που ανάγκασε τους Βρετανούς να αλλάξουν ρότα αναφορικά με την ανοσία της αγέλης. Οι επιστήμονες έλεγξαν δύο τρόπους αντίδρασης στην επιδημία: την καραντίνα μόνο όσων νοσούν ή τον εκτεταμένο περιορισμό των κοινωνικών επαφών όλου του πληθυσμού.
Η μελέτη μας είπε πως χωρίς κανένα μέτρο, η Αγγλία θα ζήσει 510.000 θανάτους και άλλους 2,2 εκατ. νεκρούς θα γνωρίσουν οι ΗΠΑ. Με τον πρώτο τρόπο, την καραντίνα κρουσμάτων και ύποπτων κρουσμάτων, μειώνεται η ζήτηση σε υπηρεσίες υγείας κατά 2/3 και μειώνονται στο μισό τα θύματα.
Και πάλι όμως μιλάμε για πολλές χιλιάδες νεκρούς. Ο δεύτερος τρόπος αξιολογήθηκε ως η βέλτιστη στρατηγική και πράγματι, ως απάντηση στη μελέτη του Imperial College, ο Μπόρις Τζόνσον ανακοίνωσε πως η κυβέρνησή του αλλάζει πορεία αναφορικά με τον κορονοϊό.
Όπως μας λένε κάποιες έρευνες, πιθανότατα για περισσότερο απ’ όσο είχε υποτεθεί αρχικά. Μια αδημοσίευτη ακόμα μελέτη του Χάρβαρντ προειδοποιεί πως μπορεί να είναι αναγκαία μια κοινωνική απομάκρυνση με διαλείμματα ως και το 2022! Εκτός κι αν ανακαλυφθούν εντωμεταξύ εμβόλια και φάρμακα.
Οι ερευνητές το θεωρούν αναγκαίο αυτό, καθώς το social distancing καθυστερεί απλώς την κλιμάκωση της επιδημίας για αργότερα. Και με τις προβλέψεις των ειδικών για νέο ξέσπασμα του κορονοϊού κοντά στα τέλη της χρονιάς, η κοινωνική αποστασιοποίηση ίσως επανέλθει.
Υποδεικνύουν μάλιστα στον τρόπο που μεταδίδεται ο ιός, καθώς όποιος νοσεί υπολογίζεται ότι τον μεταδίδει σε 2-3 ανθρώπους κατά μέσο όρο. Ο ρυθμός διασποράς του κορονοϊού που συγκεντρώνει για την ώρα τη μεγαλύτερη συναίνεση κυμαίνεται στο 1,4-3,9.
Εκεί δηλαδή που ο ιός της γρίπης έχει αριθμό αναπαραγωγής από 1,06-3,4 (ανάλογα το στέλεχος) και η ισπανική γρίπη μόλις 1,8. Ο ρινοϊός, από την άλλη, που προκαλεί το κοινό κρυολόγημα, έχει αριθμό αναπαραγωγής μεταξύ 1,2-1,83.
Όσο για την περίοδο επώασης του κορονοϊού, ο χρόνος δηλαδή μεταξύ μόλυνσης και εμφάνισης συμπτωμάτων, εκτιμάται στις 5 μέρες, αν και το Covid-19 μπορεί να πάρει ακόμα και 14 μέρες για να δώσει συμπτώματα.
Αυτό σημαίνει πρακτικά πως αν κολλήσεις και συνεχίσεις κανονικά τις κοινωνικές συναναστροφές, θα μεταδώσεις πιθανότατα τον ιό σε 2-3 οικείους, ο καθένας εκ των οποίων θα μολύνει άλλους 2-3 κ.ο.κ. Μέσα σε έναν μήνα, ένα κρούσμα μπορεί να οδηγήσει σε 244 νέα κρούσματα και το νούμερο αυτό θα εκτοξευτεί τον επόμενο μήνα στα… 59.604 κρούσματα.
Αν προσθέσουμε εδώ τους ασυμπτωματικούς ασθενείς, που οι μελέτες τοποθετούν στο 10% των περιπτώσεων, τα πράγματα περιπλέκονται ακόμα περισσότερο.
Κανείς δεν αμφιβάλλει εντός επιστημονικής κοινότητας πως η κοινωνική απομάκρυνση λειτουργεί και λειτουργεί σωτήρια. Το μόνο πρόβλημα; Πως δεν μπορείς να μείνεις για πάντα κλεισμένος στο σπίτι.
Όταν ο κόσμος αρχίσει να συγχρωτίζεται ξανά, ο ιός θα εξαπλωθεί και πάλι, καταλήγοντας σε νέο γύρο κρουσμάτων. Κι αυτό μας λένε πράγματι οι μελέτες, προβλέπουν δηλαδή μια μακρά περίοδο του social distancing, με διαλείμματα, παύσεις και ξαναξεκινήματα.
Τα μέτρα θα χαλαρώνουν, μας λένε, περισσότερο ή λιγότερο, αυξάνοντας τον αριθμό των κρουσμάτων, πριν επιστρέψουν για να περιορίσουν και πάλι τους νοσούντες, αποφορτίζοντας ταυτοχρόνως τις δομές υγείας. Ο στόχος είναι η αυξομείωση να είναι ελεγχόμενη και διαχειρίσιμη από τις εκάστοτε δυνατότητες του δημόσιου συστήματος υγείας.
Με αυτόν τον τρόπο προτείνουν οι ειδικοί να διαχειριστούν τα κράτη την πανδημία του Covid-19, ανοιγοκλείνοντας τη στρόφιγγα των κρουσμάτων ώστε να μη γονατίζουν τα υγειονομικά συστήματα.
Κάθε τέτοιο ανοιγοκλείσιμο της κάνουλας θα έχει συνέπειες στο πόσο πολύ ή λίγο θα μπορούμε να βλέπουμε οικογένεια και φίλους. Η επιστήμη γνωρίζει, από την άλλη, τις τραγικές επιπτώσεις της απομόνωσης και της μοναξιάς, καθώς συνδέονται με κατάθλιψη, άνοια, ακόμα και καρδιαγγειακά νοσήματα.
Εμείς όμως θα κάνουμε ό,τι χρειαστεί για να συνεχίσουμε να έχουμε οικογένεια και φίλους…
