Άναυδο παρακολουθεί πια το κοινό τις εκρήξεις των τιμών σε όλα τα προϊόντα, τόσο σε αυτά της ενέργειας και στα καύσιμα όσο και στα βασικά καταναλωτικά είδη και είδη πρώτης ανάγκης. Νωρίτερα σήμερα, οι εκπρόσωποι των πρατηριούχων και εμπόρων καυσίμων αλλά και οι βενζινοπώλες, σημείωναν στο Newsbeast πως οι ίδιοι δεν μπορούν να προβλέψουν το ράλι των τιμών, οι οποίες σύμφωνα με τους ίδιους οφείλονται στις διεθνείς πιέσεις της αγοράς λόγω πολέμου. Πόσο πραγματιστικές είναι όμως οι απαντήσεις που ρίχνουν όλο το φταίξιμο στις διεθνείς συνθήκες που διαμορφώνονται; Είναι μόνο γεωπολιτικού περιεχομένου οι απαντήσεις;
«Τα θέματα είναι δύο», εξηγεί στο Newsbeast o διεθνολόγος Αλέξανδρος Δεσποτόπουλος και συνεχίζει: «Το πρώτο είναι ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία “βρήκε” ήδη ψηλά τις τιμές της ενέργειας λόγω της μεγάλης αύξησης της ζήτησης μετά τη λήξη των lockdown λόγω κορονοϊού. Στα lockdown ένα μεγάλο μέρος της ζήτησης σε προϊόντα είχε παγώσει. Όταν έληξαν τα lockdown και άρχισε η σταδιακή επιστροφή στην κανονικότητα φάνηκε η έλλειψη στη ζήτηση.
Ένα παράδειγμα μόνο, ήταν η τεράστια βουτιά στις παραγγελίες αυτοκινήτων. Πια έχουμε το αντίθετο-μια έκρηξη παραγγελιών. Σκεφτείτε ότι ακόμα και τώρα, σε αρκετές περιπτώσεις για να παραδοθεί ένα καινούργιο αυτοκίνητο μπορεί να πάρει και οκτώ μήνες. Όταν ξεκίνησαν να λειτουργούν πάλι στο φουλ τα εργοστάσια στην Κίνα τον περασμένο Δεκέμβριο σημειώνονταν προγραμματισμένες διακοπές ρεύματος γιατί το σύστημα δεν σήκωνε στην προκειμένη τις ανάγκες παραγωγής.
Και όσον αφορά στις πολλαπλές αυξήσεις στην ενέργεια, δυστυχώς η προαναφερθείσα ζήτηση συνέπεσε με τις αυξημένες απαιτήσεις λόγω του φετινού χειμώνα που σε πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένης τη δικής μας, είναι σκληρός. Σε αυτά τα “συστατικά” προστέθηκε στη συνέχεια και ο πόλεμος και έτσι πια το κοκτέϊλ έγινε εκρηκτικό.
Τον περασμένο Φεβρουάριο ανακοινώθηκε πληθωρισμός 5.8% και 6% για Ευρωζώνη και Ελλάδα αντίστοιχα. Μόνο χθες, μέσα σε μια μόλις ημέρα η τιμή του πετρελαίου ανέβηκε κατά 4%. Αυτό σημαίνει διπλασιασμός τιμής μέσα σε διάστημα μήνα. Όσο για την Ουκρανία είναι βασική προμηθεύτρια χώρα σε σιτηρά και τα παράγωγα του. Και με την παραγωγή εκεί να σταματάει, εξ’ αντικειμένου αυξήθηκαν και εδώ οι τιμές».
Το παράθυρο στην κερδοσκοπία και η περίπτωση της βενζίνης
Σύμφωνα με τον κο Δεσποτόπουλο, η παραπάνω κατάσταση είναι πραγματιστική. Όπως όμως σημειώνει ο ίδιος: «αυτό δεν αλλάζει το γεγονός ότι σε τέτοιες συγκυρίες κάνουν την εμφάνισή τους τα φαινόμενα κερδοσκοπίας. Τα αντικειμενικά γεγονότα δίνουν την ‘ευκαιρία’, όταν υπάρχει πρόβλημα στην αγορά, να αναπτυχθούν οι κερδοσκοπικές δυνάμεις με κύριο λόγο ότι είναι δύσκολο αυτές να ελεγχθούν.
Όντως λοιπόν, στον μεγαλύτερο βαθμό, η τιμή της βενζίνης οφείλεται στη διεθνή κατάσταση, όμως την ίδια στιγμή υπάρχει και κερδοσκοπία. Πριν από δύο εβδομάδες οι βενζινοπώλες αγόραζαν χονδρική την βενζίνη με 1.08 ευρώ το λίτρο και πούλαγαν 1.09. Τώρα πουλάνε 2 ευρώ το λίτρο και κάποιοι εξ αυτών δεν αποκλείεται καθόλου να έχουν στοκ των 1.08. Γι’ αυτό, έρχεται το κράτος και αποφασίζει πως θα βάλει πλαφόν στο κέρδος των βενζινοπωλών, έτσι ώστε να διατηρηθεί σταθερό το ποσοστό κέρδους τους, ακριβώς για να μπορούν να ‘παίζουν’ με την ανωμαλία που υπάρχει τώρα στις τιμές. Βέβαια, όταν οι τιμές αλλάζουν μέρα με τη μέρα και φτάνουν ακόμα και το 30% αύξηση μέσα σε ένα μήνα είναι δύσκολο να γνωρίζουμε πόσο έχει στοκάρει ο εκάστοτε παίχτης και πόσο πουλάει.
»Παρ’ όλα αυτά, είναι αλήθεια ότι στην Ελλάδα έχουμε από τους υψηλότερους συντελεστές φορολογίας παγκοσμίως στα καύσιμα. Οι επιβαρύνσεις αυτές οι φορολογικές όμως ήταν πάντα σταθερές, δεν επηρεάζουν το κέρδος των πρατηριούχων οι οποίοι όταν έρχονται αυξήσεις όπως αυτές τώρα τις μετακυλούν στον καταναλωτή».
Πόσο μπορεί να διαρκέσει η τρελή κούρσα των αυξήσεων;
Ο κος Δεσποτόπουλος εκτιμά ότι αυτή η ανωμαλία των τιμών θα συνεχιστεί ως την Άνοιξη. Όπως σημειώνει ο ίδιος: «Η βενζίνη μπορεί και να φτάσει τα 2.50 ευρώ το λίτρο αν συνεχίσει έτσι η κατάσταση. Αυτή τη στιγμή, δεν μπορεί να προσδιοριστεί το …ταβάνι. Αν μάλιστα οι Αμερικανοί επιβάλλουν να σταματήσει η προμήθεια πετρελαίου από τη Ρωσία, τότε τα 2.50 ευρώ θα μας φαίνονται… και λίγα. Δεν είναι πιθανό όμως αυτό να συμβεί και δεν θέλω να κινδυνολογώ, όμως η πραγματικότητα είναι πως αν δεν περάσει ο χειμώνας και δεν σταματήσουν οι τόσο έντονα ενεργειακές μας ανάγκες, δεν θα εξισορροπήσει και το σύστημα. Θα πρέπει ταυτόχρονα να βρεθεί μια ισορροπία και για τα εποχικά τρόφιμα. Θα χρειαστούν εβδομάδες, ίσως και μήνες για να ισορροπήσει ξανά το τοπίο. Μακάρι να διαψευστώ αλλά πιστεύω ότι και ο Απρίλιος και ο Μάιος θα συνεχίσουν να έχουν μεγάλες αναταράξεις στις τιμές των προϊόντων».
Τι μπορεί να κάνει κάθε κυβέρνηση και ποιο είναι το ειδικότερο πρόβλημα της Ελλάδας
Σύμφωνα με τον κο Δεσποτόπουλο, αυτή τη στιγμή, καμία κυβέρνηση από μόνη της δεν μπορεί να αντιμετωπίσει μια κρίση τέτοιου μεγέθους, γι’ αυτό και η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αποφασίσει να βρει έναν μηχανισμό, που για την ώρα ακόμα τον ψάχνει, για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα. Όπως μας λέει ο κος Δεσποτόπουλος: «Μια λύση που έχει πέσει στο τραπέζι των Ευρωπαίων είναι να παραγγείλουν αέριο και πετρέλαιο όλοι μαζί, όπως έκαναν και με τα εμβόλια. Μια άλλη λύση είναι το Ταμείο Αλληλεγγύης όπως το είδαμε να ενεργοποιείται στον κορονοϊό, ή οι ελαφρλυνσεις που ήδη βλέπουμε να κάνει η κυβέρνησή μας για παράδειγμα με τους λογαριασμούς του ρεύματος.
»Στην Ελλάδα έχουμε και το πρόβλημα του κόστους δανεισμού. Από εκεί που το επιτόκιο του δεκαετές ομόλογου ήταν 0,4 % τώρα είναι στα 2,2%. Πρακτικά μιλώντας, η Κεντρική Τράπεζα τυπώνει λιγότερο χρήμα, για να πέσει ο πληθωρισμός. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να ανεβαίνουν τα επιτόκια και άρα η Ελλάδα να πληρώνει περισσότερο για το χρέος της. Καταλαβαίνετε πόσο σύνθετο είναι το ζήτημα σε όλο το εύρος του».
*Ο Αλέξανδρος Δεσποτόπουλος είναι Διεθνολόγος, ερευνητής Τμήματος Τουρκικών και Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών ΕΚΠΑ
