Νέα σύσταση εξέδωσε η Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής και Τεχνοηθικής (ΕΕΒΤ) στο πλαίσιο της αντιμετώπισης της παραπληροφόρησης στην πανδημία, αναπτύσσοντας έναν ευρύτερο δεοντολογικό προβληματισμό που συμπεριλαμβάνει την ηθική της δημόσιας υγείας, την ηθική του διαδικτύου και την ηθική της δημόσιας πληροφόρησης.

Μετά από ενδελεχή μελέτη της υφιστάμενης κατάστασης και κατόπιν διαδικασίας ακροάσεων στις αρχές Φεβρουαρίου με αρμόδιους φορείς (μεταξύ των οποίων το ΑΠΕ-ΜΠΕ, η ΕΡΤ, το ΕΣΡ, τα ΑΕΙ κ.α.), η ΕΕΒΤ κατέληξε σε μια συνοπτική ταξινόμηση των προτεινόμενων πολιτικών γύρω από τρεις βασικούς άξονες: α) την ανάπτυξη υπηρεσιών επαλήθευσης ισχυρισμών και ειδήσεων, β) τη βελτίωση των δεξιοτήτων, του γραμματισμού και της παιδείας στα Μέσα Ενημέρωσης και την ενδυνάμωση των εμπλεκομένων μερών (πολίτες, δημοσιογράφοι, ιδιωτικοί και δημόσιοι φορείς), καθώς και γ) τη βελτίωση της διαφάνειας και την προώθηση ενός σχετικού κώδικα ηθικής και δεοντολογίας.

Δύσπιστοι απέναντι στα Μέσα Ενημερώσης οι Έλληνες

Η Επιτροπή είχε ήδη επισημάνει το πρόβλημα της παραπληροφόρησης (disinformation), της εσφαλμένης πληροφόρησης (misinformation), των παραποιημένων ειδήσεων (fake news) και της κακόβουλης πληροφόρησης (malinformation) ως εμποδίων για την εξέλιξη του εμβολιασμού του πληθυσμού κατά της Covid-19.

Όπως επισημαίνει «στρεβλές αντιλήψεις και παρερμηνείες, σε συνδυασμό με το πολύπλοκο και μεταβαλλόμενο πληροφοριακό περιβάλλον στο διαδίκτυο, συνεχίζουν να “κατασκευάζουν εχθρούς” και να τροφοδοτούν τη ρητορική μίσους και τη δυσπιστία προς την επιστήμη και το σύστημα υγείας, δημιουργώντας ένα τοξικό κλίμα ανασφάλειας, ιδίως ως προς το ζήτημα του εμβολιασμού».

Η υγειονομική κρίση της Covid-19 ανέδειξε τη σημασία της ορθής ενημέρωσης, της ευαισθητοποίησης και της εκπαίδευσης των πολιτών στα θέματα της παραπληροφόρησης και της εσφαλμένης πληροφόρησης. Παράλληλα, σύμφωνα με την Επιτροπή, εμπειρικές έρευνες έχουν δείξει ότι η Ελλάδα είναι μία από τις χώρες με τα χαμηλότερα ποσοστά εμπιστοσύνης των πολιτών προς τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης (κυρίως τους τηλεοπτικούς σταθμούς), γεγονός που ενισχύει τις τάσεις δυσπιστίας και αρνητικής στάσης προς τις πληροφορίες και τα προτεινόμενα από επίσημες πηγές υγειονομικά μέτρα. Επίσης η Ελλάδα παρουσιάζει υψηλό βαθμό ευαλωτότητας στην ψηφιακή παραπληροφόρηση.

Οι προτάσεις της ΕΕΒΤ

Η ΕΕΒΤ στη νέα σύσταση της, μεταξύ άλλων, προτείνει τη σύσταση ενός ανεξάρτητου Εθνικού Παρατηρητηρίου Παραπληροφόρησης, που θα πρέπει να είναι η κορυφή μιας πυραμίδας ενός ευρύτερου, ευέλικτου οργάνου (οικοσυστήματος) διεπιστημονικής δικτύωσης, με ειδικούς που θα προσφέρουν τις υπηρεσίες τους, ο καθένας από τον δικό του χώρο, όταν αυτό χρειαστεί.

Ένας τέτοιος πολυμερής φορέας θα διασυνδέει ερευνητές δημοσιογράφους, επιστήμονες από διαφορετικούς κλάδους (τεχνολογία, φυσικές, ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες), πολιτικούς εκπροσώπους, ακόμα και εκπροσώπους της κοινωνίας πολιτών και των πλατφορμών κοινωνικής δικτύωσης. Αποστολή του θα είναι να γνωμοδοτεί και να φροντίζει για τη δημοσιοποίηση των στοιχείων και τη διαχείριση των κατευθύνσεων που εκπονούνται, αλλά και να υποστηρίζει επιμέρους πρωτοβουλίες κατά της παραπληροφόρησης.

Παράλληλα, κρίνεται σημαντικό να αναπτυχθούν συντονισμένες, στοχευμένες και πολυεπίπεδες εκπαιδευτικές εκστρατείες για τη χρήση των ψηφιακών πολυμέσων και εργαλείων, τόσο σε σχολεία και πανεπιστήμια, όσο και σε εφαρμογές δια βίου μάθησης (δεξιότητες και γραμματισμός στην πληροφορία, τα δεδομένα και τους αλγόριθμους). Γενικότερα, θεωρείται απαραίτητο να προαχθεί μια κουλτούρα αναζήτησης της αλήθειας και η ανάπτυξη κριτικής σκέψης μεταξύ των ψηφιακών χρηστών. Ιδιαίτερη σημασίας θεωρείται η εκπαίδευση στον εντοπισμό της πηγής της πληροφορίας και της αξιοπιστίας της, στον έλεγχο της εγκυρότητάς της και στη διασταύρωση διαφορετικών πηγών για το ίδιο θέμα, ειδικά εν μέσω υγειονομικής κρίσης αναφέρει το ΑΠΕ-ΜΠΕ.

Ακόμη επισημαίνεται η ανάγκη για ενίσχυση της διαφάνειας και της λογοδοσίας του συνολικού οικοσυστήματος των ΜΜΕ, ψηφιακών ή παραδοσιακών, με στόχο την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης και την ενίσχυση της εμπιστοσύνης των πολιτών στον Τύπο και τις ηλεκτρονικές πύλες/πλατφόρμες ειδησεογραφικής ενημέρωσης. Προς αυτή την κατεύθυνση, όπως αναφέρεται, η Πολιτεία, οι ψηφιακές πλατφόρμες, τα Μέσα Ενημέρωσης και οι οργανισμοί διασταύρωσης ειδήσεων οφείλουν να συνεργαστούν. Τούτο, μεταξύ άλλων, μπορεί να υλοποιηθεί εφαρμόζοντας έναν κοινό συμφωνημένο κανονισμό/κώδικα ηθικής και δεοντολογίας σε Μέσα Ενημέρωσης και πλατφόρμες.