Ο ΟΗΕ καθόρισε άλλοτε τη 12η Οκτωβρίου 1999 ως τη μέρα στην οποία ο ανθρώπινος πληθυσμός θα άγγιζε κατά προσέγγιση τα 6 δισεκατομμύρια μέλη.

Τεράστιος αριθμός για την εποχή, αν και σύντομα η ανθρωπότητα θα αριθμούσε 7 δισ. ανθρώπους στα μήκη και τα πλάτη της Γης ανατρέποντας κάθε πρόβλεψη!

Με τόσες απειλές όμως που τίθενται πια στον πλανήτη από την ανθρώπινη δράση, οι πανηγυρισμοί ίσως περιττεύουν. Και βέβαια δεν είναι καθόλου εύκολο να ιεραρχήσεις τους περιβαλλοντικούς κινδύνους, ένα όμως είναι σίγουρο: ότι το πράγμα γίνεται ολοένα και χειρότερο.

Τι τα προκαλεί όλα αυτά; Για να το πούμε απλά: ο άνθρωπος. Οι περισσότερες οικολογικές απειλές συνδέονται εξάλλου μεταξύ τους έχοντας κοινό παρονομαστή τα ανθρώπινα καταναλωτικά ήθη.

Είναι λοιπόν επιτακτική ανάγκη όχι μόνο να γνωρίσουμε και να ευαισθητοποιηθούμε για τα προβλήματα που θα αφανίσουν σιγά-σιγά τη ζωή στη Γη, αλλά και να αναλάβουμε άμεσα δράση. Αυτά άλλωστε δεν αφορούν κάποιους κάπου μακριά από δω, αλλά όλους μας εδώ και τώρα…

Υπεραλίευση

Υπεραλιεία σημαίνει απλά-απλά υφαρπαγή της θαλάσσιας ζωής σε ρυθμούς που δεν μπορούν να αναπληρωθούν από τα είδη των νερών. Και βέβαια δεν είναι νέο φαινόμενο, καθώς οι πρώτες αναφορές για υπεραλίευση των ωκεανών χρονολογούνται ήδη από τις αρχές του 19ου αιώνα! Τα τελευταία χρόνια είναι που μπήκε βέβαια για τα καλά στην οικολογική ατζέντα, καθώς το πρόβλημα επιδεινώθηκε άρδην: ήταν το 1989, όταν η παγκόσμια ψαριά άγγιξε το πρωτοφανές νούμερο των 90 εκατομμυρίων τόνων, που άρχισε η βιομηχανία να διαμαρτύρεται για έλλειψη θαλάσσιας ζωής. Κι έτσι αρχίσαμε να συνειδητοποιούμε ότι οι τεράστιοι ωκεανοί δεν περιείχαν ανεξάντλητα ιχθυοαποθέματα, αλλά είναι στην ουσία ευαίσθητα οικοσυστήματα τρωτά στην ανθρώπινη υπερδραστηριότητα. Σήμερα μάλιστα, καθώς στην παράνομη αλίευση και την υπεραλίευση προστίθενται η μόλυνση του περιβάλλοντος και η κλιματική αλλαγή, τα πράγματα έχουν φτάσει στο απροχώρητο και οι φυσικοί υδροβιότοποι καταστρέφονται με καταιγιστικό ρυθμό, εγκυμονώντας ανυπολόγιστο περιβαλλοντικό κόστος…

Ο κύκλος του αζώτου

Είναι και πάλι η ανθρώπινη δράση που έχει αυξήσει δραματικά τη συγκέντρωση του αζώτου στο χώμα, το νερό και την ατμόσφαιρα. Η ποσότητα μάλιστα του ατμοσφαιρικού αζώτου που εισβάλει στον κύκλο του χερσαίου αζώτου έχει διπλασιαστεί μέχρι στιγμής, με τον ρυθμό να μη δείχνει σημάδια αναστολής. Τι σημαίνει πρακτικά αυτό; Υψηλότερες παγκόσμιες συγκεντρώσεις υποξειδίων του αζώτου που οδηγούν σε δημιουργία φωτοχημικής αιθαλομίχλης. Απώλεια των θρεπτικών συστατικών του χώματος, κυρίως του ασβεστίου και του καλίου, ουσιών απαραίτητων για την ευφορία του εδάφους. Και βέβαια σημαντική αύξηση της οξύτητας του εδάφους και των νερών σε πάρα πολλές γωνιές του πλανήτη. Όσο για την επίδραση στη βιοποικιλότητα, είναι πλέον στα κόκκινα…

Αποψίλωση των δασών



Η υπερυλοτομία σε μαζική κλίμακα καταλήγει να καταστρέφει το έδαφος, καθώς η γη δεν συγκρατείται πια στη θέση της από τις ρίζες των δέντρων. Θέλουμε επειγόντως περισσότερο ξύλο και χαρτί και δεν σκεφτόμαστε τις συνέπειες, την ίδια ώρα που δάση εξαφανίζονται για να μετατραπούν σε αγροτικές καλλιέργειες και κτηνοτροφικές μονάδες, καθώς χρειαζόμαστε ολοένα και περισσότερη τροφή. Οι φυσικές καταστροφές των δασών είναι μάλιστα ένα μικρό ποσοστό της ανθρώπινης δράσης, η οποία είναι και η μόνη που δεν μπορεί να αναπληρώσει η Φύση. Και είναι πάλι ο άνθρωπος και η μόλυνση που επιφέρει στο περιβάλλον που δεν αφήνει νέα δέντρα να μεγαλώσουν, όπου υπάρχει φυσικά μέριμνα για δεντροφύτευση. Βάλτε πλάι σε αυτά και την απώλεια του φυσικού habitat για χιλιάδες φυτά και ζώα, διαταράσσοντας τη βιοποικιλότητα και κάνοντας πολλά είδη να εξαφανιστούν από προσώπου γης, και έχετε μπροστά σας όλη τη ζοφερή εικόνα…

Οξίνιση των ωκεανών



Άμεσο απότοκο της περίσσειας συγκέντρωσης διοξειδίου του άνθρακα στο περιβάλλον, άλλης μιας ευγενικής χορηγίας του ανθρώπου στον πλανήτη, οι ωκεανοί απορροφούν το 25% περίπου όλων των ανθρώπινων εκπομπών CO2, μειώνοντας έτσι το PH των νερών και αυξάνοντας την οξύτητα του νερού. Από τα χρόνια της βιομηχανικής επανάστασης μέχρι και σήμερα, η οξίνιση της επιφάνειας των ωκεανών αυξήθηκε κατά 30%, ενώ μέχρι το 2100 η οξίνιση θα αγγίξει το 150%. Τα όξινα διαλύματα που σχηματίζονται, όπως το καρβολικό οξύ, διαλύουν τους σκελετούς οστρακοειδών και πλαγκτόν, απειλώντας καθοριστικά πια όλα τη θαλάσσια βιοποικιλότητα. Η δραστική αλλαγή της χημικής σύστασης των θαλασσών, του 90% της βιομάζας του πλανήτη μας δηλαδή, επηρεάζει ευθέως κάθε είδος ζωής πάνω στη Γη…

Τρύπα του όζοντος

Άλλοτε Νο 1 στις ατζέντες του παγκόσμιου περιβαλλοντικού φόρουμ, σήμερα πολύ λίγοι συνεχίζουν να ασχολούνται μαζί της. Μήπως απαλείφθηκε το πρόβλημα; Όχι βέβαια, απλά τα οικολογικά θέματα πέρασαν σε δεύτερη πια μοίρα εξαιτίας της γενικευμένης παγκόσμιας ύφεσης. Κι όμως το στρώμα του ατμοσφαιρικού όζοντος, που μας προστατεύει από τη βλαβερή υπεριώδη ακτινοβολία του ήλιου, συνεχίζει να φθίνει, με τη μόλυνση να εξακολουθεί το καταστρεπτικό της έργο. Τα χημικά χλώριο και βρώμιο αλλά και οι χλωροφθοράνθρακες που συναντάμε στα σπρέι αεροζόλ παραμένουν οι Νο 1 απειλές για το όζον, έχοντας μάλιστα χρησιμοποιηθεί ευρέως από τη βιομηχανία στα τελευταία 50 χρόνια. Ως αποτέλεσμα της περίφημης τρύπας του όζοντος, γενναίες δόσεις υπεριωδών ακτινοβολιών φτάνουν πια στο γήινο έδαφος, διεκδικώντας ανθρώπινο και ζωικό φόρο. Ελπίδα υπάρχει αλλά θέλει βούληση: αν πάψουμε να χρησιμοποιούμε τα εν λόγω χημικά τώρα, σε 50 περίπου χρόνια το στρώμα του όζοντος θα επιστρέψει στην πρότερη κατάστασή του…

Απώλεια της βιοποικιλότητας

Ο άνθρωπος έχει μεταμορφώσει τα οικοσυστήματα της Γης πιο μαζικά και δραστικά στα τελευταία 50 αυτά χρόνια από κάθε άλλη περίοδο της ανθρώπινης ιστορίας. Κι έτσι η βιοποικιλότητα έχει μειωθεί κατά 1/4 στα τελευταία 35 χρόνια! Ο Δείκτης Ζωντανού Πλανήτη, ο οποίος παρακολουθεί κάπου 4.000 πληθυσμούς άγριας ζωής, έχει δείξει ότι μεταξύ 1970-2005 ένα 27% αυτών είναι πια στα κόκκινα. Τι προκαλεί την τρομακτική αυτή απώλεια; Τόσο η αύξηση του ανθρώπινου πληθυσμού όσο και τα καταναλωτικά ήθη του Δυτικού, με την αποψίλωση των δασών και την ατμοσφαιρική ρύπανση να λειτουργούν εδώ καταλυτικά. Το 2009, ο άνθρωπος χρησιμοποίησε 40% περισσότερους φυσικούς πόρους απ’ όσους μπορεί το οικοσύστημα να αναπληρώσει σε έναν χρόνο! Το οικολογικό έμφραγμα που προκαλούμε στην οικουμένη, καταναλώνοντας πηγές που δεν μπορούν να αναπληρωθούν στους ρυθμούς αυτούς και μολύνοντας φυσικά γρηγορότερα από όσο μπορεί να απορροφήσει το περιβάλλον, έχει αγγίξει πρωτοφανή επίπεδα…

Ατμοσφαιρική ρύπανση

Το νέφος που θρονιάζεται πάνω από τις μεγάλες βιομηχανικές πόλεις είναι η πλέον συνήθης εικόνα ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Βέβαια, ατμοσφαιρική ρύπανση θεωρείται κάθε ουσία που απελευθερώνει ο άνθρωπος στην ατμόσφαιρα και έχει βλαπτική δράση. Την πρωτοκαθεδρία στους ρυπαντές έχει το διοξείδιο του άνθρακα, το οποίο ευθύνεται και για την υπερθέρμανση του πλανήτη. Είναι και πάλι η ασύδοτη ανθρώπινη δραστηριότητα (βιομηχανία, αυτοκίνητα, αεροπλάνα κ.λπ.) που λειτουργεί ως μάστιγα για το μέλλον του πλανήτη, με τα στοιχεία εδώ να είναι δηλωτικά: τα τελευταία 150 χρόνια, η ανθρώπινη δράση έχει απελευθερώσει στην ατμόσφαιρα ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα που αντιστοιχούν σε εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια του παρελθόντος…

Λειψυδρία

Με τα σημερινά δεδομένα, το 1/3 των ανθρώπων του πλανήτη δεν έχει πρόσβαση σε καθαρό και πόσιμο νερό. Ο αριθμός μάλιστα αναμένεται να αυξηθεί στα 2/3 μέχρι το 2050. Η ανεύθυνη κατανάλωση σε συνδυασμό πάντα με τα αυξημένα επίπεδα εξάτμισης των νερών λόγω της κλιματικής αλλαγής λειτουργούν εδώ ως καταλύτες, συνεχίζοντας να εξαφανίζουν τον υδροφόρο ορίζοντα στα επόμενα χρόνια. Ταυτοχρόνως, εμείς οι Δυτικοί ξοδεύουμε αμέριμνοι νερό σε σιντριβάνια, πισίνες, συστήματα ποτίσματος και άλλες πολυτέλειες που ο πλανήτης δεν μπορεί πλέον να υποστηρίζει. Είναι πολύ πιθανό στο μέλλον το νερό να μετατραπεί σε χρυσάφι, όσο τουλάχιστον συνεχίζουμε να το δαπανούμε αλόγιστα λες και δεν έχει τέλος. Αν θα πούμε το νερό νεράκι, από μας εξαρτάται και πάλι…

Κλιματική αλλαγή

Δεν είναι μυστικό ότι η παγκόσμια υπερθέρμανση αποτελεί σήμερα έναν από τους κορυφαίους παράγοντες που απειλούν τη Φύση και την ανθρωπότητα. Αποτέλεσμα της υψηλότατης συγκέντρωσης διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα, με την αποψίλωση των δασών να επιδεινώνει άρδην το τοπίο, οι επιστήμονες εκτιμούν σήμερα ότι η κλιματική αλλαγή θα έχει συνέπειες που δεν μπορούν να προβλεφθούν τόσο στην υδάτινη βιομάζα του πλανήτη όσο και στον καιρό, μετρώντας πλημμύρες αλλά και περιόδους ξηρασίας που δεν έχει ξαναγνωρίσει η Γη στα πρόσφατα χρόνια της…

Ανθρώπινος υπερπληθυσμός



Φτάσαμε έτσι στον παράγοντα που ευθύνεται για πολλά από τα περιβαλλοντικά ζητήματα που συζητάμε: τον ανθρώπινο υπερπληθυσμό. Είναι αλήθεια ότι η ανθρωπότητα έχει τριπλασιαστεί στα τελευταία 60 χρόνια και οι αναφορές κάνουν λόγο για 9 δισεκατομμύρια μέχρι το 2050, κάτι που θα επιδεινώσει δραστικά τον φόρο στο περιβάλλον. Τόσο η παγκόσμια φτώχεια όσο και η έλλειψη σε αποθέματα τροφής θα αυξηθούν αναμφίβολα, σε μια ζοφερή κατάσταση που θα χειροτερεύσει κι άλλο από την εξάντληση των φυσικών πόρων και την υπερεκμετάλλευση των αγαθών της γης. Οι επιστήμονες βλέπουν ως κατάληξη του ανθρώπινου υπερπληθυσμού την οριστική απώλεια της χλωρίδας και της πανίδας (αποτέλεσμα της αλόγιστης εκμετάλλευσης και των άλλων ανθρώπινων περιβαλλοντικών κινδύνων), κάτι που δεν θα αφήσει φυσικά ανεπηρέαστο τον ίδιο τον άνθρωπο: θα τραβήξουμε κι εμείς στην ίδια μοίρα που επιφυλάξαμε για το πλανητικό μας σπίτι…