Πότισμα και λίπανση καλλιεργειών μέσω πληροφοριών… δορυφόρου; Ίσως να ακούγεται ακόμη εξωπραγματικό στους μη «μυημένους», αλλά δεν είναι. Η διαδικασία της ορθολογικής χρήσης νερού άρδευσης και λιπάσματος στα χωράφια μπορεί να ξεκινήσει δεκάδες χιλιάδες χιλιόμετρα πάνω από την επιφάνεια της γης, χάρη στις δορυφορικές καταγραφές.
Πώς; Μέσω -μεταξύ άλλων- των εφαρμογών τηλεπισκόπησης, που ήδη χρησιμοποιούνται ευρέως σε αρκετές χώρες, με πρωτοπόρους τις Ηνωμένες Πολιτείες (η NASA παρακολουθεί αγροτικές εκτάσεις στις ΗΠΑ ήδη από τη δεκαετία του ’90).
Μάλιστα, την επόμενη διετία, αντίστοιχες εφαρμογές δεν αποκλείεται να χρησιμοποιούνται σε ευρεία κλίμακα και στην Ελλάδα. Κι αυτό, παρά το γεγονός ότι ο κατακερματισμένος κλήρος στη χώρα μας δυσχεραίνει την παροχή τέτοιων υπηρεσιών, καθώς απαιτεί συναίνεση και συνεργασία πολλών διαφορετικών ιδιοκτητών γης/αγροτών, οι οποίοι θα πρέπει να εφαρμόσουν από κοινού τις σχετικές οδηγίες λίπανσης και άρδευσης, όπως εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο καθηγητής της Γεωπονικής Σχολής του ΑΠΘ (Εργαστήριο Τηλεπισκόπησης και Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών), Γεώργιος Ζαλίδης.
Αναγκαία η δημιουργία ομάδων παραγωγών
«Στην Ελλάδα δεν έχουμε φάρμες 5.000 στρεμμάτων, όπως για παράδειγμα στις ΗΠΑ, αλλά κατακερματισμένους αγρούς και αυτό αποτελεί πρόβλημα για τέτοιες εφαρμογές», σημειώνει ο κ. Ζαλίδης, που το ερχόμενο Σάββατο θα πραγματοποιήσει ομιλία για το θέμα -μαζί με τον δρα Θ. Αλεξανδρίδη- στο 4ο Πανελλήνιο Συνέδριο της διεθνούς έκθεσης AGROTICA, στη Θεσσαλονίκη.
Υπάρχει λύση; «Λύση θα ήταν η συγκρότηση ομάδων παραγωγών. Δεν μιλάω για συνεταιριστικές ενώσεις και οργανώσεις, αλλά για ομάδες παραγωγών με κοινές επιδιώξεις και συμφέροντα, που έχουν διάθεση να συνεργαστούν μεταξύ τους, ώστε να μη σπαταλιέται νερό και να μη χρησιμοποιούνται ‘’ένα κάρο’’ αχρείαστα νιτρικά. Ήδη υπάρχουν κάποιες τέτοιες ομάδες και πιστεύω ότι μέσα στα επόμενα χρόνια, οι υπηρεσίες αυτές θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε ευρεία κλίμακα», προσθέτει χαρακτηριστικά ο καθηγητής.
Σε κάθε περίπτωση, σημειώνει, δεν μιλάμε πλέον μόνο για έρευνα, αλλά για επιχειρησιακές εφαρμογές, που πέραν των όσων αναφέρθηκαν παραπάνω μπορεί να περιλαμβάνουν -μεταξύ άλλων- την καταγραφή ζημιών σε καλλιέργειες από φυσικές καταστροφές, αλλά και τη χαρτογράφηση μυδοκαλλιεργειών και την εκτίμηση βιομάζας μακροφυκών.
Aπό την Ελλάδα στους ορυζώνες της Κίνας
Τα οφέλη είναι πολλά και διαφορετικά, τόσο για το περιβάλλον, όσο και για την τσέπη των παραγωγών, αφού μειώνονται οι λογαριασμοί του νερού. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα λεκάνης ορυζώνων, στη μακρινή Κίνα, όπου οι δορυφόροι «έκαναν το θαύμα τους».
Χάρη στα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν μέσω και της τηλεπισκόπησης των καλλιεργειών, επετεύχθη εξοικονόμηση νερού άρδευσης που φτάνει στο 50%, σύμφωνα με τον κ. Ζαλίδη, καθώς οι αγρότες τείνουν να «ρίχνουν» σχεδόν διπλάσια ποσότητα νερού από αυτή που χρειάζεται!
Διαφορετικές ανάγκες άρδευσης ακόμη και μέσα στο ίδιο χωράφι!
Πώς λειτουργεί, όμως, η τηλεπισκόπηση και πόσο κοντά στην επιφάνεια της γης μπορεί να «φτάσει» ο δορυφόρος; «Έχουμε φτάσει σε κλίμακες κάτω από το μέτρο, σε λογικά κόστη. Το πιο σημαντικό είναι, όμως, ότι με βάση την υψηλή ανάλυση, που πλέον διαθέτουμε, μπορούμε να δίνουμε σύσταση σε πραγματικό χρόνο στους αγρότες. Σκεφτείτε το χωράφι σαν εργοστάσιο που φωτοσυνθέτει και παράγει χλωροφύλλη.
Η χλωροφύλλη αντανακλά σε συγκεκριμένο μήκος κύματος και αυτό το βλέπει ο δορυφόρος. Παράλληλα, χάρη και στις θερμικές κάμερες, μπορούμε να δούμε πολλές εδαφικές ιδιότητες και να διαπιστώσουμε, για παράδειγμα, τί νερό καταναλώνουν πραγματικά οι καλλιέργειες, υποδεικνύοντας τις πραγματικές αρδευτικές ανάγκες. Φανταστείτε ότι ακόμη και μέσα στο ίδιο χωράφι, μπορούμε να διακρίνουμε διαφορές, π.χ., ανάμεσα στο κάτω και το πάνω τμήμα του και να ορίσουμε διαφορετική άρδευση!», υπογραμμίζει ο καθηγητής.
Η τηλεπισκόπηση δεν έχει, όμως, εφαρμογή μόνο στη γεωργία. «Πριν λίγα χρόνια, προσπαθήσαμε μέσω δορυφορικής καταγραφής, τηλεπισκοπικών δεδομένων και θερμικών καμερών να υπολογίσουμε την κατανάλωση νερού για άρδευση και τις πιέσεις στα υγροτοπικά συστήματα σε ένα κομμάτι της υπολεκάνης της Κορώνειας. Αυτό εφαρμόστηκε πιλοτικά, για έναν χρόνο περίπου.
Αν το πρόγραμμα προχωρούσε και επιτυγχανόταν μια μεγάλη εξοικονόμηση νερού, τότε -σε συνδυασμό και με άλλες δράσεις- η Κορώνεια θα μπορούσε να επανέλθει σε επιθυμητά όρια μέσα σε λίγα χρόνια», διευκρινίζει ο κ.Ζαλίδης (σ.σ. υπενθυμίζεται ότι την Κορώνεια παρακολουθούσαν οι δορυφόροι Lansat και Aster, οι οποίοι αποτελούν το σημαντικότερο μέσο παρακολούθησης και συλλογής στοιχείων ενός μεγάλου διεθνούς προγράμματος για την παρακολούθηση 50 υγροβιοτόπων παγκοσμίως).
