Τα νεράντζια στις πορείες ξηλώνονται. Τα συνεργία του δήμου Αθηναίων δρέπουν την καρποφορία των γενναιόδωρων δέντρων, και ταυτόχρονα ανατρέπουν τη διάθεση ορισμένων διαδηλωτών να τα εκτοξεύουν κατά βούληση.
Γράφει ο Γιώργος Λαμπίρης
Φωτογραφίες: Γιάννης Κέμμος
Οι νεραντζιές είναι ένα από τα πιο τυπικά δείγματα της αθηναϊκής αστικής χλωρίδας.
Κάποιοι ίσως θα θυμάστε ότι η αντικατάσταση των συγκεκριμένων δέντρων με βραχυκίτωνες στην οδό Κανάρη στο Κολωνάκι -επί δημαρχίας Κακλαμάνη- είχε φέρει αντιμέτωπους τη δημοτική αρχή και τους κατοίκους της περιοχής.
Το πόσο σημαντική όμως μπορεί να είναι η αστική βλάστηση αποδεικνύεται όχι μόνο από την αντιπαράθεση στην αρένα της οδού Κανάρη, προς υπεράσπιση των χαμένων εσπεριδοειδών. Αλλά και από το γεγονός ότι μία από τις μεγαλύτερες πράσινες εκτάσεις, είναι αυτή στην οποία η Αθήνα… ανθίζει.
Η έκταση αυτή είναι το φυτώριο του δήμου Αθηναίων. Καθώς κατεβαίνετε την Παναγιώτη Κανελλόπουλου, κατά κόσμον Κατεχάκη, από το βουνό (Υμηττό), ίσως δεν έχετε προσέξει πως αμέσως πριν το Νοσοκομείο της Αεροπορίας υπάρχει μία αρκετά ευρύχωρη πράσινη έκταση.
Αν δεν την έχετε προσέξει δεν θα μπορούσε κανείς να μην σας δικαιολογήσει. Βρίσκεται καμουφλαρισμένη πίσω από συστάδες δέντρων και θάμνων, μοιάζει με φυσική προέκταση του νοσοκομείου.
Αν περάσετε την είσοδο και μπείτε στο φυτώριο θα δείτε το πυκνοφυτεμένο αλσύλλιο. Εκεί βρίσκονται οι εγκαταστάσεις του φυτωρίου του δήμου Αθηναίων.
Χιλιάδες δέντρα, θάμνοι, ανθόφυτα συνυπάρχουν στο ίδιο οικόπεδο.
Τακτοποιημένα με κανόνες απόλυτης πειθαρχίας σε σειρές, ενωμένα το ένα με το άλλο με πλαστικούς σωλήνες αυτόματου ποτίσματος.
Προσεχώς μάλιστα αναμένεται ο εκσυγχρονισμός του θερμοκηπίου για να γίνει πιο παραγωγικό και σύγχρονο και η Αθήνα λίγο πιο… πράσινη. Γι’ αυτό το σκοπό, ο δήμος προχωράει σε μελέτη, η οποία θα εντάσσεται στο τεχνικό του πρόγραμμα.
Ο πλέον κατάλληλος για να μας ανοίξει την πόρτα στο φυτώριο του δήμου ήταν ο αντιδήμαρχος πρασίνου και περιβάλλοντος, Γιώργος Αποστολόπουλος…
– Κύριε Αποστολόπουλε, ποιες περιοχές τροφοδοτεί το φυτώριο του δήμου Αθηναίων;
«Το πιο σωστό θα ήταν να λέγαμε ποιες περιοχές δεν τροφοδοτεί. Στην πραγματικότητα τα φυτά που παράγονται και μεγαλώνουν εδώ, ταξιδεύουν σε όλες τις γειτονιές του δήμου Αθηναίων. Πλατείες, άλση, λόφοι τροφοδοτούνται από το φυτώριο, το οποίο διαθέτει οργανωμένη παραγωγή».
– Επομένως βρισκόμαστε στο σημείο που ανθίζει η Αθήνα…
«Αυτή είναι μια αλήθεια. Ακόμα κι εγώ την πρώτη φορά που ήρθα στο φυτώριο έμεινα έκπληκτος. Ο χώρος είναι εντυπωσιακός. Υπάρχουν φυτά τα οποία βρίσκονται -ιδίως την άνοιξη- σε ιδιαίτερη ανθοφορία. Μάλιστα κυκλοφορούν ακόμα και άγρια ζώα, τα οποία κατεβαίνουν από τον Υμηττό. Παλαιότερα φιλοξενούσαμε μία αλεπού με αλεπουδάκια, η οποία είχε βρει καταφύγιο εδώ».
– Καλλιεργούνται όλα εδώ ή αγοράζετε και ποικιλίες από εξωτερικούς προμηθευτές;
«Υπάρχουν όντως κάποιες ποικιλίες, οι οποίες δεν μπορούν να αναπτυχθούν στο φυτώριο. Παλαιότερα λόγω οικονομικής ευμάρειας οι αγορές αυτές ήταν συχνότερες. Σταδιακά όμως περιορίστηκαν. Πάντως, το μεγαλύτερο μέρος των φυτών που κοσμούν την πόλη προέρχονται από τη δική μας παραγωγή.
Μην ξεχνάτε ότι τα είδη λουλουδιών και φυτών που βρίσκονται στην Αθήνα είναι πάρα πολλά. Έτσι, κάποιες φορές καλούμαστε να καλύψουμε την έλλειψη ενός σπάνιου φυτού, το οποίο μπορεί να μην υπάρχει στο φυτώριο και γι’ αυτό πρέπει να το αγοράσουμε».
– Κάποιες υπεραιωνόβιες ελιές που βλέπουμε στο Χίλτον, το Πανεπιστήμιο ή αλλού, πώς έφτασαν στα χέρια σας;
«Είναι μία πρωτοβουλία της ΕΡΓΟΣΕ, η οποία έκανε τη δωρεά των δέντρων, σε συνεργασία με την αντιδημαρχία Πρασίνου και το υπουργείο Άμυνας χωρίς τη συμβολή του οποίου δεν θα είχε ολοκληρωθεί αυτό το έργο, ενώ συμμετείχαν και άλλοι φορείς.
Θα πρέπει να σας πω ότι η μία από όλες τις ελιές είναι ηλικίας 1.500 ετών. Πρόκειται γι’ αυτή που συναντάμε μπροστά στο Χίλτον, στο πάρκο του Δρομέα. Επίσης υπάρχουν οι “Διόσκουροι” που αναφέρατε, στα προπύλαια του Πανεπιστημίου, άλλη μία στην είσοδο του Μακρυγιάννη, καθώς και η “Ειρήνη”, η οποία φυτεύτηκε στο προαύλιο του υπουργείου Εθνικής Άμυνας.
Τα πρώτα δείγματα ανάπτυξης και προσαρμογής των δέντρων στο περιβάλλον τους είναι θετικά. Πετάνε φύλλα, αλλά δεν μπορούμε να πούμε ακόμα εάν η εξέλιξή τους θα είναι θετική. Ειδικά όμως η σούπερ-γιαγιά των 1.500 ετών, τα πηγαίνει καλύτερα απ’ όλες τις υπόλοιπες. Δείχνει έτσι και τη δύναμη της ζωής καθώς και τη δύναμη που πρέπει να διαθέτει ο άνθρωπος, βλέποντας μία… γιαγιά 1.500 ετών να τα βγάζει πέρα μετά από μία δύσκολη μεταφύτευση στις συνθήκες της Αθήνας.
Ως προς το πώς βρέθηκαν στα χέρια μας, συνέβη στη διάρκεια της απαλλοτρίωσης για τη δημιουργία της σιδηροδρομικής γραμμής προς την Κόρινθο. Προκειμένου να τις αφαιρέσει και να τις διαθέσει κάπου αλλού χωρίς να καταστραφούν, η ΕΡΓΟΣΕ σκέφτηκε να τις διαθέσει στην πόλη της ελιάς, την Αθήνα».
– Σε ποια σημεία έχετε φυτέψει πρόσφατα τα λουλούδια και τα φυτά σας;
«Θα αναφέρω παραδείγματα όπως η πλατεία Παπαδιαμάντη και η πλατεία Χαλεπά στα Άνω Πατήσια, η πλατεία Βικτωρίας, όπου φυτέψαμε τριανταφυλλιές κι άλλα φυτά. Πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα όμως είναι η πλατεία Εξαρχείων. Λόγω της ιδιομορφίας που παρουσιάζει, εκεί φυτέψαμε πυράκανθους, οι οποίοι φέρουν αγκάθια και αποτρέπουν τους βανδαλισμούς. Όσο και αν ακούγεται αστείο, ήταν μία καλή ιδέα. Επίσης φυτέψαμε στην πλατεία του Αγίου Παύλου, καθώς και στη Φωκίωνος Νέγρη όπου συμμετείχαν και σχολεία. Σε όλες αυτές τις ενέργειες συμμετείχαν και πολίτες, οι οποίοι βοήθησαν ο καθένας με τον τρόπο του».
– Ποια είναι η σχέση σας με την Αθήνα; Μεγαλώσατε στην Αθήνα…
«Οι παππούδες μου ήρθαν στην Αθήνα τη δεκαετία του 1920. Αγόρασαν ένα σπίτι στην πλατεία Εξαρχείων και από τότε εγώ και η οικογένειά μου μένουμε στη… δύσκολη περιοχή των Εξαρχείων.
Ως προς τα δημοτικά πήρα το βάπτισμα από τον πρώην δήμαρχο, Δημήτρη Μπέη. Ήταν ο δήμαρχος της καθημερινότητας. Τον είχα γνωρίσει και με παρέσυρε με τον τρόπο που οραματιζόταν κάποια πράγματα. Στη συνέχεια βρήκα και το δικό μου δρόμο σε σύγκρουση με νοοτροπίες και φιλοσοφίες, οι οποίες είναι οι επικρατούσες στις μέρες μας, με σκοπό να συμβάλλω και να φτιάξουμε μία καλύτερη και πιο όμορφη Αθήνα. Θα σας πω ότι μου αρέσει αυτό που κάνω, διαφορετικά μπορεί και να τα είχα εγκαταλείψει όλα με όσα βλέπω να συμβαίνουν γύρω μου».
– Ποια είναι τα καλά που ακούτε από τον κόσμο και ποια τα άσχημα;
«Ακόμα και ένα δέντρο να φυτέψουμε, ο κόσμος το αγκαλιάζει. Δεν περιμένει θαύματα από εμάς, με βάση τις δύσκολες συνθήκες στις οποίες ζει. Έτσι, ακόμα και μία μικρή κίνηση μετράει.
Από τα περίεργα που συναντάω συχνά είναι κάποιοι δημότες, οι οποίοι θεωρούν το σπίτι τους δημόσια περιουσία. Το πιο χαρακτηριστικό είναι ότι μου έχουν ζητήσει κατά καιρούς να τους φτιάξω τον κήπο.
Επίσης, όταν προ καιρού είχε γίνει μία έκρηξη σε κάποια συνοικία θυμάμαι μία δημότισσα, η οποία μας είχε πάρει τηλέφωνο και ζητούσε να αλλάξουμε τα τζάμια της πολυκατοικίας που είχαν σπάσει. Όπως φαίνεται, κάποιοι πιστεύουν ότι ο δήμος πρέπει να είναι υπεύθυνος για όλα. Καλό θα ήταν όμως να καθίσουν και να σκεφτούν λογικά. Η πραγματική αποστολή του δήμου είναι να βοηθάει για το δημόσιο συμφέρον. Θέλουμε να βοηθάμε, καθότι είμαστε πολύ καλοπροαίρετοι και ευαισθητοποιημένοι. Σε κάθε περίπτωση όμως μέσα στα όρια της νομιμότητας και της λογικής».
Από την πλευρά της, η Μάρθα Χρονοπούλου, γεωπόνος και υπεύθυνη του γραφείου φυτικής παραγωγής, γνωρίζει και περιγράφει με λεπτομέρεια τις αρμοδιότητες του φυτωρίου, ενώ μιλάει και για την ιστορία τη διαδρομή του αθηναϊκού φυτωρίου από το 1927 έως και σήμερα…
– Πότε φτιάχτηκε και πώς το συγκεκριμένο φυτώριο;
«Δεν ήμαστε εμείς εδώ όταν φτιάχτηκε το φυτώριο. Ήρθαμε λίγο αργότερα. Ωστόσο δημιουργήθηκε το 1980 και το 1982 ξεκίνησε να λειτουργεί. Προϋπήρξαν όμως δύο ακόμα φυτώρια, ένα στον Προμπονά, το οποίο ήταν κληροδότημα κι ένα ακόμα γύρω στο 1930 με 1932 στην Κολοκυνθού.
Η υπηρεσία πρασίνου του δήμου Αθηναίων δημιουργήθηκε το 1927 και από τότε έχει φτιάξει όλες αυτές τις πλατείες που βλέπετε καθημερινά γύρω σας».
– Ποιες είναι οι αρμοδιότητες του φυτωρίου;
«Αναλαμβάνει εκτός από την καλλιέργεια και ανάπτυξη ή συντήρηση των φυτών και υποστηρικτικές εργασίες. Διαθέτουμε συνεργείο ξυλουργών και σιδεράδων, οι οποίοι αναλαμβάνουν να επισκευάσουν ό,τι σχετίζεται με τα παγκάκια, τις πινακίδες και όποια ξύλινη κατασκευή χρειαστεί να επισκευάσουμε και φυσικά να δημιουργήσουν παρτέρια.
Διαθέτουμε επίσης φορτηγά μεταφοράς των φυτών. Έχουμε εν ολίγοις όλα τα συνεργεία που υποστηρίζουν τις εργασίες μας στο αστικό πράσινο».
– Από ποιες διαδικασίες περνάει ένα φυτό για να καταλήξει στο πάρκο, στο παρτέρι έξω από το σπίτι μας ή αλλού;
«Ξεκινάει από σπόρο ή μόσχευμα. Αναπτύσσεται στο φυτώριό μας, στη συνέχεια γίνεται το γλαστράρισμα, και μπαίνει σε ειδικούς χώρους οι οποίοι προστατεύουν τα φυτά από τις καιρικές συνθήκες. Τα δέντρα τοποθετούνται σε άλλες εκτάσεις και όταν είναι έτοιμα, βγαίνουν από την παραγωγή, φυτεύονται σε μεγάλες γλάστρες για περίπου ένα μήνα έως ότου ριζώσουν. Αμέσως μετά διατίθενται στα δημοτικά διαμερίσματα.
– Ακόμα και τα πλατάνια ή τα κυπαρίσσια που είναι αρκετά μεγάλα δέντρα ξεκινούν από ένα σπόρο ή από μόσχευμα;
«Ναι συνήθως έτσι ξεκινάει η διαδικασία παραγωγής τους».
– Ποια είναι τα δέντρα που δεν ανήκουν στη συλλογή σας και τα παραγγέλνετε;
«Οι νεραντζιές είναι δέντρα, τα οποία δεν καλλιεργούμε εδώ λόγω του παγετού που αναπτύσσεται το χειμώνα στην περιοχή. Τις παραγγέλνουμε από εξωτερικούς συνεργάτες σε άλλες περιοχές της Ελλάδας.
Επίσης μπορεί να παραγγείλουμε κάποιες σοφόρες, οι οποίες έχουν μεγάλη ζήτηση καθότι έχουμε περίπου 30.000 φυτεμένες και χρειάζονται συχνά αντικατάσταση, καθώς και ορισμένα κωνοφόρα.
Το αστικό πράσινο είναι πολύ δύσκολο στη διαχείρισή του καθότι είναι πολύ συχνές οι καταστροφές. Ο κόσμος δεν έχει καταλάβει ότι πρέπει να το προστατεύουμε, διαφορετικά δεν θα μπορούμε να αναπνεύσουμε. Συνήθως το χρησιμοποιούμε ως μέσο που θα μας προσφέρει πρόσκαιρη ευχαρίστηση χωρίς να μας ενδιαφέρει ό,τι και αν αφήσουμε πίσω μας στη συνέχεια. Δεν το σεβόμαστε με αποτέλεσμα να στερούμε τη χαρά του πρασίνου από το διπλανό μας.
Η άποψή μου είναι ότι πρέπει να φερόμαστε στο αστικό πράσινο, όπως θα φερόμαστε στο παιδί μας».
– Παράγετε σπάνιες ποικιλίες;
«Σπάνιες δεν θα το έλεγα. Ωστόσο υπάρχουν δέντρα όπως η γρεβιλέα, που ο κόσμος δεν τη γνωρίζει. Ή τη γιακαράντα. Έχει αυτό το μωβ λουλούδι, το οποίο είναι εξαιρετικό».
Το φυτώριο σε αριθμούς
- Έκταση: 90 στρέμματα
- Δωρεά υπουργείου Εθνικής Άμυνας
- Θερμοκήπιο: 1 στρέμμα
- Στεγασμένοι χώροι για φυτά και εργαλεία: 1 στρέμμα
- Παραγωγή 30.000 δέντρα
- 50.000 θάμνοι
- 20.000- 30.000 ανθόφυτα
- 30 διαφορετικά είδη δένδρων
- 93 διαφορετικά είδη θάμνων
- 16 διαφορετικά είδη αναρριχώμενων και αρωματικών φυτών
