Στον σύγχρονο κόσμο των αντιφάσεων, των αμφισβητήσεων και της διαρκούς προσπάθειας του ανθρώπου για την, κάθε είδους, επιβίωσή του το «Υπόγειο» (1864) του Φ.Μ. Ντοστογιέφσκι παραμένει μια αστείρευτη πηγή αναζήτησης και ανατροπής.
Η παράσταση «Παντβάλ* – Μια λοξή ματιά στο Υπόγειο» (*Υπόγειο στα ρωσικά) μέσω της αιχμηρής διασκευής της Ηλέκτρας Θεολόγη και της δυναμικής σκηνοθεσίας της Λίλλυς Μελεμέ έρχεται να αναδείξει τη σκοτεινή και αβυσσαλέα πλευρά της ψυχής του ανθρώπου, με τρόπο που δεν περιορίζεται στο παρελθόν, αλλά αγγίζει με δύναμη το σήμερα.
Ο ηθοποιός Γιώργος Μπανταδάκης, λίγες ημέρες πριν από την επίσημη πρεμιέρα στις 10 Φεβρουαρίου, μιλάει στο Newsbeast για την παράσταση.
– Τι πρόκειται να δούμε στην παράσταση;
Στην παράσταση που ετοιμάζουμε θα δείτε το γνωστό μυθιστόρημα του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, το εμβληματικό αυτό έργο που αγαπήθηκε παντού και στιγμάτισε την παγκόσμια λογοτεχνία σε ένα διαφορετικό ανέβασμα, που όμως κρατά πολλά στοιχεία από την εποχή και το άρωμα του τότε, αλλά μέσα σε όλο αυτό έχει και μια σύγχρονη ματιά έτσι ώστε να έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον στα μάτια του θεατή.
– Ο δικός σας ο ρόλος ποιος είναι;
Υποδύομαι τον Σίμονοφ. Έναν παλιό φίλο και συμμαθητή του κεντρικού χαρακτήρα. Ο Σίμονοφ είναι ίσως ο πιο κοντινός άνθρωπος από το παρελθόν του κεντρικού ήρωα. Έκαναν παρέα από το σχολείο αλλά αυτό σιγά σιγά άλλαξε. Κρατούν μια επαφή αλλά είναι αρκετά διαφοροποιημένη μέσα στα χρόνια. Ο Σίμονοφ είναι ένας μπον βιβέρ, πλούσιος, ευγενής και εξισορροπιστής. Δεν θέλει να χαλάει την εικόνα του, έχει μια αστική συμπεριφορά και μπορεί ανά στιγμές να γίνει κι απειλητικός. Σε γενικές γραμμές όμως είναι ο τύπος που ενδιαφέρεται να περνά καλά με ανθρώπους του κύκλου του και να μην οδηγεί τις καταστάσεις στα άκρα. Επίσης, παίζω και κάποιους μικρότερους ρόλους, όπως όλοι μας στο έργο, που συμπληρώνουν το παζλ του κόσμου του Ντοστογιέφσκι.
– Τι είναι αυτό που σας γοήτευσε στην παράσταση;
Βρήκα εξαιρετικά ενδιαφέρουσα τη διασκευή της Ηλέκτρας Θεολόγη. Θεωρώ ότι έχει κάνει μια πολύ ενδιαφέρουσα θεατρική απόδοση. Επίσης, σημαντικό ρόλο έπαιξε και η υπογραφή της Λίλλυς Μελεμέ, που με τη μαεστρία και το ταλέντο της μας έχει σκηνοθετήσει υπέροχα και έχει φωτίσει όλο αυτό το σύμπαν του συγγραφέα. Ξέρετε, η απόδοση ενός βιβλίου στο θέατρο είναι μια δύσκολη υπόθεση κι εδώ γίνεται με σεβασμό και ευρηματικότητα. Να αναφέρω επίσης ότι είμαστε σε μια παραγωγή, την banc, η οποία μας φροντίζει και είναι όλα άψογα.
– Ποιος είναι ο Άνθρωπος του Ντοστογιέφσκι;
Είναι στην πραγματικότητα ένας πολύπλευρος χαρακτήρας. Αν τον δούμε μόνο από μια πλευρά ίσως τον αδικήσουμε. Σίγουρα είναι ένας χαρακτήρας που παλεύει με τα σκοτάδια του, με αγωνίες, ανασφάλειες, απορρίψεις, αδικίες, αλλά ταυτόχρονα έχει πολλά φωτεινά σημεία, που προβάλλουν μέσα από χαραμάδες, βέβαια. Αλλά υπάρχουν. Είναι ένας τρυφερός στη βάση του ήρωας, ρομαντικός, αθώος σαν παιδί. Ένας άνθρωπος που ανθίσταται στην αλλοτρίωση που προστάζει η κοινωνία. Μισεί το ψέμα, την κοινωνική υποκρισία και αυτό τον οδηγεί στην απομόνωση. Όλα πηγάζουν όμως από την ευαισθησία του.
– Στην Ελλάδα του σήμερα ο Άνθρωπος ποιος θα μπορούσε να ήταν;
Είμαστε εμείς οι ίδιοι σε κάποια μας έκφανση. Οι άνθρωποι έχουμε όλοι τέτοιες πτυχές. Άλλες φορές υπακούμε στα κοινωνικά δεδομένα και προχωράμε, είτε το θέλουμε είτε όχι, άλλες όχι. Ο Άνθρωπος είναι σίγουρα ακραίος, αλλά στοιχεία του υπάρχουν μέσα σε καθένα από εμάς.
– Πάντως, διαβάζοντας για την παράσταση μου ήρθαν αρκετοί συνειρμοί για την πραγματικότητα που βιώνουμε. Εσείς διαβάζοντας το κείμενο ποιες ήταν οι πρώτες σκέψεις που κάνατε;
Πόσο βαθιά ανθρώπινο, αληθινό και σπουδαίο παραμένει αυτό το έργο. Όλο αυτό το σύμπαν του Ντοστογιέφσκι μπορεί φαινομενικά να ανήκει σε μια άλλη εποχή, αλλά όσα πραγματεύεται παραμένουν επίκαιρα. Είναι οι διαρκείς προβληματισμοί, οι ανησυχίες, οι ρωγμές κάθε ανθρώπου.
– Αυτός ο κόσμος είναι κατάλληλος για ευαίσθητους και αθεράπευτα ειλικρινείς ανθρώπους;
Αυτός ο κόσμος τους χρειάζεται όλους. Θα ήταν θλιβερό, αν η σκληρότητα του κόσμου, μας αφαιρούσε κάθε συναισθηματισμό. Η αλήθεια είναι πως οι άνθρωποι γινόμαστε συχνά σκληροί, εγωκεντρικοί κι επικίνδυνοι πολλές φορές. Δεν διστάζουμε να τα καταστρατηγήσουμε όλα και να βλάψουμε και τους γύρω μας. Οι σύγχρονες κοινωνίες θέλουν ανθρώπους «θηρία», αλλά θεωρώ πως ο ρομαντισμός και η πίστη σε αξίες και ιδεώδη δεν πρέπει να χαθούν ποτέ. Οι ρομαντικοί άνθρωποι μάς είναι απαραίτητοι.
– Και πότε ένας άνθρωπος επαναστατεί; Και τι μορφή μπορεί να έχει αυτή η επανάσταση;
Μεγάλη συζήτηση. Μακάρι να μπορούσαμε στην πραγματικότητα να επαναστατήσουμε ενάντια σε κάθε ζυγό, σε κάθε τι που προσπαθεί να μας υποδουλώσει. Οι πιο πολλοί άνθρωποι πλέον δεν επαναστατούν, δεν αγωνίζονται, δεν θέλουν να θέσουν σε κίνδυνο τα κεκτημένα τους. Κι η ζωή προχωρά… Προχωρά όμως; Νομίζω λοιπόν πως τα όρια «επανάστασης» του καθενός μας είναι διαφορετικά. Μακάρι να μπορέσουμε να αφυπνιστούμε και να αποτινάξουμε καθετί που μας ταλανίζει.
– Έχει σημασία το αποτέλεσμα ή η επανάσταση ως πράξη;
Όλα έχουν τη σημασία και την αξία τους. Και η πρόθεση και το αποτέλεσμα. Είναι σημαντικά και τα δύο. Σίγουρα όμως η πρόθεση, η πράξη είναι η αρχή, αυτό που μας κινητοποιεί να αγωνιστούμε. Κανείς δεν ξέρει την έκβαση ενός αγώνα.
– Διαβάζω επίσης μία φράση που είναι και μεγάλη αλήθεια. «Και τι ζητάμε; Ούτε οι ίδιοι ξέρουμε. Κι αν όλα όσα θέλαμε τα αποκτούσαμε, πάλι θα υποφέραμε. Δεν έχουμε ιδέα τι θέλουμε». Τι είναι αυτό πιστεύετε που μας κάνει ανικανοποίητους;
Είναι τέτοια η φύση του ανθρώπου. Η διαρκής αναζήτηση φέρνει και το αίσθημα του ανικανοποίητου. Ο άνθρωπος ψάχνει συνεχώς, κατακτά και αυτό τον κάνει να θέλει κι άλλο. Το θέμα δεν είναι η αναζήτηση. Το θέμα είναι η υπέρβαση του μέτρου. Εκεί πάσχουμε.
– Εσείς έχετε πιάσει ποτέ τον εαυτό σας να μην έχει ιδέα τι θέλει;
Γενικά, είμαι ένας αρκετά κατασταλαγμένος άνθρωπος στα θέλω μου. Παρ’ όλα αυτά πολύ συχνά, νομίζω, ναι. Δεν ξέρω τι θέλω. Αλλά κι αυτό μου φαίνεται πολύ φυσιολογικό.
– Φεύγοντας ο θεατής από το θέατρο, τι είναι αυτό που θέλετε να πάρει μαζί του από την παράσταση;
Εύχομαι να κινητοποιηθεί. Να βουτήξει σε αυτό το σύμπαν και να δει λίγο καλύτερα το μέσα του. Τον Άνθρωπο που κρύβει. Να τον αγκαλιάσει, να τον φροντίσει, να γιατρέψει τα «σκοτάδια» και να απολαύσει το «φως». Η ζωή είναι μια παλέτα. Τα έχει όλα.
Λίγα λόγια για το έργο
Ένας Άνθρωπος, ένας ανώνυμος αντιήρωας, αυτοεξόριστος στο Υπόγειό του. Μοναχικός, οργισμένος, σαρκαστικός, βαθιά πληγωμένος, ευαίσθητος, οξυδερκής και ταυτόχρονα αθεράπευτα ειλικρινής, έρχεται σε μετωπική σύγκρουση με την πραγματικότητα και διεκδικεί μια σπίθα ζωής μέσα σε έναν κόσμο που τον συνθλίβει με τους κανόνες του. Προκαλεί με πείσμα την ψυχρή λογική, επαναστατεί ενάντια σε όλες τις συμβάσεις, ουρλιάζει επίμονα την ωμή αλήθεια του. Αμφισβητεί κάθε πλαίσιο που περιορίζει την ανθρώπινη φύση, μετατρέποντας το άτομο σε καλοκουρδισμένο γρανάζι μιας μηχανής που λειτουργεί ερήμην του, στερώντας του το ισχυρότερο όπλο: τη φαντασία.
Ο Άνθρωπος του Ντοστογιέφσκι αναζητώντας την αυθεντικότητα, τολμά και αναποδογυρίζει την πραγματικότητα. Η ρεαλιστική ματιά συγχέεται με την φανταστική. Κόσμοι υπαρκτοί και κόσμοι ανύπαρκτοι ταξιδεύουν παράλληλα, υπό τους ήχους της πρωτότυπης μουσικής και των τραγουδιών της Ηλέκτρας Θεολόγη και του Andrea Libero Cito. Μια πολύχρωμη και πολυφωνική τοιχογραφία χαρακτήρων εισβάλλει ορμητικά στη σκηνή κι ενώνεται με τη μοναχική φωνή του Ανθρώπου, που ψάχνει απεγνωσμένα νόημα στον αέναο υπαρξιακό ερώτημα:
Κείμενο: Φιόντορ Μ. Ντοστογιέφσκι
Διασκευή: Ηλέκτρα Θεολόγη
Σκηνοθεσία: Λίλλυ Μελεμέ
Παίζουν (αλφαβητικά): Κώστας Βασαρδάνης, Χρήστος Δεστούνης, Ηλέκτρα Θεολόγη, Βασιλική Κούλη, Κατερίνα Μίχου, Γιώργος Μπανταδάκης, Βαγγέλης Σαλευρής, Νάσος Φρίγγης
Πρεμιέρα: Δευτέρα 10 Φεβρουαρίου στις 21.00
Παραστάσεις: Δευτέρα, Τρίτη στις 21.00
Προπώληση: more.com
Θέατρο Art 63
3ης Σεπτεμβρίου 63, Αθήνα
