Σπάζοντας τον κώδικα πίσω από τα ονόματα των μοντέλων της αυτοκίνησης

Μπορείτε άραγε να αναγνωρίσετε από το όνομα του μοντέλου και μόνο αν ένα αμάξι είναι ακριβό ή φτηνό, πολυτελές ή στάνταρ, γρήγορο ή αργό; Τι συμπεράσματα συνάγετε μόλις ακούτε λέξεις (ή αλφαριθμητικά σύνολα) όπως «Yaris», «ES350», «C200», «A8» ή «Fiesta»; Οι πιθανότητες λένε πως εκλάβατε τους αλφαριθμητικούς χαρακτήρες ως πολυτελή αυτοκίνητα και τις πραγματικές λέξεις ως προσιτά μοντέλα για τις μεσαίες εισοδηματικές τάξεις. Πώς συμβαίνει όμως αυτό; Γιατί τα αλφαριθμητικά σύνολα λειτουργούν στο μυαλό μας ως συνώνυμα της πολυτέλειας και των επιδόσεων μόλις μονταριστούν στο καπό ενός αυτοκινήτου; Γιατί δηλαδή τα λιγότερο ελκυστικά ονόματα αντικατοπτρίζουν θεωρητικά τα περισσότερο ελκυστικά τετράτροχα; Μα γιατί έτσι μας έμαθαν οι αυτοκινητοβιομηχανίες! Αν και το τοπίο είναι σαφώς πιο πολύπλοκο από την απλοϊκότητα του αφορισμού τούτου…

Οι πρώτες μέρες της αυτοκίνησης

Στις απαρχές της νέας τρέλας του ανθρώπου με τα τετράτροχα, οι κατασκευαστές χρησιμοποιούσαν είτε «εξωτικούς» αλφαριθμητικούς χαρακτήρες είτε εξαιρετικά κυριολεκτικά ονόματα. Τα σύνολα από γράμματα και αριθμούς δεν ήταν ωστόσο σειρές ακατανόητων συμβόλων, όχι τουλάχιστον σε αυτό το σημείο της αυτοκινητιστικής ιστορίας, αν και δεν υπήρχαν πρότυπα για το τι ακριβώς έπρεπε να σημαίνουν. Κοινώς, σήμαιναν τα πάντα! Η Ford, για παράδειγμα, ξεκίνησε την περιπέτειά της με το Model A, μετά ήρθε το Model B και έτσι συνέχισε το πράγμα μέχρι να έρθει η σειρά του περιφημότερου απ’ όλα, του θρυλικού Model T (δεν βγήκαν βέβαια όλα αυτά τα Model στην παραγωγή, καθώς πολλά παρέμειναν σε στάδιο πρωτοτύπου, αυτό ήταν ωστόσο το μοτίβο, η χρονική ακολουθία). Άλλα πάλι έπαιρναν ακόμα πιο απλά ονόματα, το όνομα της μάρκας δηλαδή και μια λεξούλα μετά που έδειχνε τον τύπο του αυτοκινήτου: «Σεντάν», «Κουπέ», «Roadster» κ.λπ. Παρά το γεγονός ότι αυτοί οι περιγραφικοί τίτλοι έμοιαζαν περισσότερο με ονόματα-λέξεις παρά με αλφαριθμητικά ονόματα, ήταν ωστόσο πιο κοντά στον χαρακτήρα των τότε αλφαριθμητικών συνόλων, μιας και μέχρι τη δεκαετία του 1980 οι ακατάληπτες σειρές από γράμματα και αριθμούς υποδείκνυαν κάποια χαρακτηριστικά του μοντέλου. Περιέγραφαν δηλαδή τη σειρά του πρωτοτύπου που αντικατόπτριζε το συγκεκριμένο μοντέλο (Model T), φανέρωναν πόσα άλογα απέδιδε ο κινητήρας του (Flanders 20) ή απεικόνιζαν άλλα χαρακτηριστικά της μηχανικής του καρδιάς (Packard Twin 6). «Στη δεκαετία του 1910, άρχισες να βλέπεις περισσότερα αυτοκίνητα με ονόματα-μάρκες, ιδιαίτερα στην πολυτελή κατηγορία», λέει χαρακτηριστικά ο Andrew Beckman, αρχειοφύλακας στο Studebaker National Museum. Η Studebaker ήταν εμβληματική στη σταδιακή αυτή αλλαγή, μιας και άρχισε να παράγει μια σειρά μοντέλων με το «Six» («Έξι») στο όνομά τους, υποδεικνύοντας τον εξαβάλδιβο κινητήρα τους. Μετά το Big Six, ακολούθησε το Light Six, το Special Six και μερικά ακόμα Six, ώσπου ξέμειναν ουσιαστικά από επίθετα. Γι’ αυτό ίσως και το Big Six μετονομάστηκε το 1928 σε… «President». Όσο κοντοζύγωνε ο Β’ Παγκόσμιος, οι αμερικανοί κατασκευαστές άρχισαν να μετακινούνται σε πραγματικά ονόματα, όχι μόνο για να διαφοροποιήσουν λεκτικά τα μοντέλα τους από τον ανταγωνισμό αλλά και για να μεταδώσουν μια νέα τετράτροχη ηθική. Στις δεκαετίες του 1930 και του 1940, οι αυτοκινητοβιομηχανίες του Ντιτρόιτ υιοθέτησαν κάτι το «βασιλικό» για τα μοντέλα τους. Τώρα έβρισκες στην αγορά των ΗΠΑ μοντέλα με ονόματα όπως «Commander», «President», «Continental» και «Zephyr», αλλά και εκείνο που σύντομα θα αποδεικνυόταν ιστορικά πολύ κακή επιλογή για τη Studebaker: το διαβόητο «Dictator»! Οι αμερικανοί κατασκευαστές φαίνεται πως άφησαν κατά μέρος τα αλφαριθμητικά σύνολα για κανονικά ονόματα, προσαρμοζόμενοι στις απαιτήσεις της αγοράς και του μάρκετινγκ κατόπιν. Αν και αυτό δεν ήταν όλο, καθώς στη δεκαετία του 1960, με τους αεριωθούμενους κινητήρες και την κούρσα για την κατάκτηση του Διαστήματος, τα αμερικανικά μοντέλα κατέφυγαν σε όλων των λογιών τις αστρονομικές εξαλλοσύνες! Τώρα συναντούσες αμάξια με ονόματα όπως «Galaxie», «Comet», «Meteor» και «Satellite». Αμέσως μετά, στα τέλη της δεκαετίας του 1970 και τις αρχές του 1980, ήρθε η έκρηξη των ισπανικών ονομάτων στην αυτοκινητοβιομηχανία των ΗΠΑ: «Eldorado», «El Camino», «Bronco», «Cimarron», «Caballero» και δεν συμμαζεύεται…

Εντωμεταξύ, στην Ευρώπη…

Την ώρα που οι Αμερικανοί προσπαθούσαν να πείσουν το καταναλωτικό κοινό των ΗΠΑ πως ήταν απόλυτα φυσιολογικό να αποκαλείται ένα αμάξι Dodge Dart Swinger(!), οι ευρωπαίοι συνάδελφοί τους επέμειναν στα αλφαριθμητικά. Ένα πλαίσιο εγγραφής εξάλλου που δεν είχε αποτινάξει ποτέ η Γηραιά Ήπειρος. Εξαιρέσεις υπήρχαν φυσικά, η Ευρώπη επέμενε ωστόσο φανατικά στους αλφαριθμητικούς χαρακτήρες, ακολουθώντας το πρεστίζ που είχε καθελκύσει στον αυτοκινητικό στίβο με τα περίεργα αλφαριθμητικά του ένας από τους παλιότερους κατασκευαστές αυτοκινήτων του κόσμου, η Mercedes-Benz. Ο απόλυτος πρωτεργάτης της αυτοκίνησης, Καρλ Μπεντζ, θεωρείται πια πως έφτιαξε το πρώτο τετράτροχο που μπορούσε να κατηγοριοποιηθεί ως αυτοκίνητο με σύγχρονους όρους, κοτσάροντάς του δηλαδή το 1885 τον (βενζινο-)κινητήρα εσωτερικής καύσης που θα άλλαζε το παιχνίδι της μηχανοκίνησης. Έστω κι αν το μνημειώδες μοντέλο του ήταν τρίτροχο! Όπως ξέρουμε, η φίρμα του Μπεντζ συγχωνεύτηκε το 1926 με την ανταγωνιστική του επίσης πιονέρου της αυτοκίνησης Γκότλιμπ Ντάιμλερ, και το νέο επιχειρηματικό σχήμα κατασκεύαζε πια αυτοκίνητα με το σήμα της Mercedes-Benz. Η οποία έγινε αμέσως θρύλος των αγώνων ταχύτητας και αμέσως μετά θρύλος γενικώς. Ο ίδιος ο Χίτλερ κυκλοφορούσε εξάλλου με μια Mercedes-Benz 770K, που είχε πάρει το όνομά της από τον θηριώδη κινητήρα των 7,7 λίτρων. Ήταν ένα πρότυπο ονοματοδοσίας που θα άφηνε γερή παρακαταθήκη στην ευρωπαϊκή αυτοκίνηση, η οποία παρέμενε εν πολλοίς τοπική υπόθεση μέχρι τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, μιας και η πλειονότητα των ευρωπαϊκών μοντέλων δεν περνούσαν τον Ατλαντικό. Όταν αποβιβάστηκαν πάντως στις ΗΠΑ εκεί στα τέλη της δεκαετίας του 1940, άρχισε να δημιουργείται θέμα με τα αλφαριθμητικά τους ονόματα. Πρώτες κατέφτασαν στην αμερικανική αγορά η Jaguar και η Alfa Romeo και ακολούθησαν μετά όλοι λίγο-πολύ, με τους Γερμανούς να καταφτάνουν μαζικά: Mercedes-Benz, BMW και Volkswagen. Και τότε έγινε χαμός! Η Studebaker ανέλαβε την αντιπροσωπεία της Mercedes-Benz στις ΗΠΑ, τα έκανε όμως κυριολεκτικά μαντάρα: τα ευρωπαϊκά αυτοκίνητα δεν ήταν σαν τα αμερικάνικα, είχαν περίεργα και παλαιομοδίτικα αλφαριθμητικά ονόματα και οι πωλητές δεν γνώριζαν πώς να μεταδώσουν στο αμερικανικό κοινό πόσο πραγματικά καλά ήταν τα ξενόφερτα αυτά τετράτροχα. Μόνο ο Κλαρκ Γκέιμπλ φαινόταν να τα γουστάρει, οδηγώντας το κλασικό διαμάντι Mercedes-Benz 300SL Gullwing του 1955. Η Mercedes-Benz αποφάσισε το 1965 πως ο κόμπος είχε φτάσει στο χτένι. Ακύρωσε το συμβόλαιό της με τη Studebaker, έφτιαξε δικές της αντιπροσωπείες, ένα στρατηγείο στο Νιου Τζέρσεϊ, σχολές οδήγησης αλλά και μια νέα προωθητική καμπάνια που έψαχνε να διαφοροποιήσει τα αμάξια της από τα αμερικανικά. Και η διαφημιστική εκστρατεία δούλεψε εξαιρετικά. «Η Mercedes ειδικά και οι ευρωπαϊκές μάρκες γενικά είναι οι πρόγονοι των αλφαριθμητικών ονομάτων», παραδέχεται και ο Beckman. «Όσο το κύρος τους ανέβαινε στην αγορά, οι άλλες εταιρίες προσπαθούσαν να τους μιμηθούν». Κι έτσι μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1970, η Mercedes-Benz οδηγούσε την κούρσα του ανταγωνισμού των ευρωπαϊκών αυτοκινήτων με τα αμερικανικά στις μεγάλες κατηγορίες, εκεί που μέχρι πριν έμοιαζε ακλόνητος θριαμβευτής η Cadillac. Η BMW, η Audi, η Volvo, η Saab, η Jaguar, αλλά και τα supercars της Ευρώπης, μάρκες σαν τη Ferrari και την Porsche δηλαδή, ακολουθούσαν πιστά τη Mercedes στην πρωτόγνωρη αυτή απήχησή της στην αμερικανική αγορά. Και όλες μα όλες τους χρησιμοποιούσαν αλφαριθμητικά ονόματα για τα μοντέλα τους, είτε πρωτίστως είτε και αποκλειστικά, κάτι που γέννησε προοδευτικά τη διασύνδεση των αλφαριθμητικών συνόλων με την πολυτέλεια και τις επιδόσεις. Ήταν πολυτελή, ήταν γρήγορα και είχαν «εξωτικά» ονόματα να τα διαφοροποιούν από τον σωρό…

Και οι Ιάπωνες, τι έκαναν οι Ιάπωνες;

Από τα μέσα ως και τα τέλη της δεκαετίας του 1980, μια τριάδα ιαπώνων κατασκευαστών αποφάσισαν να μπουν δυναμικά στο παιχνίδι της πολυτέλειας για να κατακτήσουν και άλλες αγορές. Honda, Toyota και Nissan είχαν ήδη εισβάλει στην ευρωπαϊκή και αμερικανική αγορά, δεν μπορούσαν ωστόσο να απειλήσουν την πρωτοκαθεδρία των πολυτελών ευρωπαϊκών μοντέλων. Το 1986 λοιπόν η Honda ρίχνει στην αγορά την Acura (η οποία θα χρειαζόταν μερικά χρονάκια για να απαλλαγεί από τα κανονικά ονόματα των μοντέλων της [Legend] και να υιοθετήσει κι αυτή τα αλφαριθμητικά [NSX, MDX, RSX, TSX, ILX, TLX και RLX]), την πολυτελή εκδοχή της δηλαδή, και βλέποντας την επιτυχία της στη Δύση τόσο η Toyota όσο και η Nissan σπεύδουν το 1989 να ιδρύσουν κι αυτές τις δικές τους πολυτελείς φίρμες, Lexus και Infiniti, αντίστοιχα. Κι αν πρέπει να το πούμε, τόσο η Lexus (CT, RX, NX, IS, GS, LS, LC) όσο και η Infiniti (Q30, Q60, Q70, QX60, QX70, QX80 κ.λπ.) έχουν αποκλειστικά αλφαριθμητικά ονόματα στα μοντέλα τους! Όπως έχουν άλλωστε και οι μητρικές εταιρίες σε κείνα τα μοντέλα που είναι υψηλών επιδόσεων και είναι να ανταγωνιστούν τα ευρωπαϊκά φόβητρα της κατηγορίας (Nissan GT-R, Mazda RX-8, Honda S2000)… Αυτή ήταν πράγματι η στρατηγική για τα «βαφτίσια» των πολυτελών και γρήγορων ιαπωνικών μοντέλων, να μιμηθούν τους Ευρωπαίους δηλαδή στα αλφαριθμητικά στοιχεία. Δεν ήταν μόνο οι Γιαπωνέζοι βέβαια που ακολούθησαν τη Γηραιά Ήπειρο, καθώς από το 2000 και μετά και η αμερικανική Cadillac έθαψε τα περισσότερα μοντέλα της και άρχισε να χρησιμοποιεί πλέον αλφαριθμητικά σύνολα στα αμάξια της: ATS, CTS και XTS λέγονται σήμερα τα αμάξια της. Αλλά και η Chrysler, μετά την αποσυναρμολόγησή της και τη βίαιη αναβίωσή της στον απόηχο της οικονομικής κρίσης του 2008, άρχισε να πουλά πολυτελή σεντάν που ακούνε στα ονόματα «200» και «300»…

Τελικά;

Κι έτσι φτάσαμε στο σήμερα, όπου η πλειονότητα των πολυτελών αυτοκινήτων έχει για ονόματα αλληλουχίες γραμμάτων και αριθμών. Γιατί όμως; Όπως μας λέει η Penelope Davis, μεγαλοστέλεχος της Interbrand, μιας συμβουλευτικής φίρμας που είναι πίσω από πολλά ονόματα μοντέλων που θα αναγνωρίζατε αμέσως, είναι γιατί τα αλφαριθμητικά σύμβολα υποδεικνύουν πως είναι ο κατασκευαστής αυτός, και όχι το συγκεκριμένο μοντέλο, που μετράει. Και ένας καλός και αξιόπιστος κατασκευαστής θα κατασκευάζει πάντα καλά και αξιόπιστα μοντέλα. «Είναι Mercedes, αυτό έχει σημασία. Αν είναι η 300 ή η 350, μικρό ρόλο παίζει», λέει η Davis, εννοώντας πως είναι ο γερμανός κατασκευαστής αυτός που μετράει στην όλη εξίσωση. Πρόκειται ουσιαστικά για ένα παιχνίδι υπαινιγμών, ένα επιχειρηματικό ήθος που αναφέρει μόνο μερικά χαρακτηριστικά του μοντέλου στον τίτλο του και δεν προσπαθεί να σε δελεάσει με γλυκερά ονόματα τύπου Smart ForTwo. Η Mercedes-Benz ακολούθησε εξάλλου αυτό το πληροφοριακό μοτίβο ήδη από τις αρχές της. Οι τίτλοι των μοντέλων της μιλούν για τα κυβικά των κινητήρων, τον τύπο του οχήματος, το επίπεδο της πολυτέλειας και -από το 2014 και μετά- για το είδος της ενέργειας που καταναλώνει (βενζίνη, πετρέλαιο, ηλεκτρικό, υβριδικό). Η αλφαριθμητική της Mercedes είναι διαχρονική και δεν παλιώνει. Δεν μένει βέβαια στο μυαλό όπως μια (Ferrari) Enzo ή ένα (Ford) Mustang, καθώς αυτό το 300SL δεν είναι καθόλου αξιομνημόνευτο, ούτε το θυμάσαι ούτε το ξεχνάς όμως, κι εκεί βρίσκεται μάλλον η μαγεία της απήχησής του. Υπάρχουν βέβαια τεράστιες εξαιρέσεις στην πεπατημένη των αλφαριθμητικών αυτοκινήτων. Η Rolls-Royce, για παράδειγμα, αρνήθηκε να παίξει αυτό το παιχνίδι και ονόμαζε πάντα τα μοντέλα της με κανονικές λέξεις (Silver Shadow, Phantom κ.λπ.), όπως και η Bentley φυσικά (Flying Spur, Continental κ.ά.). Αλλά και η Porsche, την ώρα που πουλά την 911, διαθέτει επίσης και την Carrera. Και τι να πουν μάλιστα οι μεγαλύτεροι ιταλοί κατασκευαστές supercars, ονόματα-θρύλοι όπως η Bugatti, η Lamborghini και η Maserati, που δεν κατέφυγαν ποτέ στη λύση των αλφαριθμητικών. Αλλά ακόμα και αυτή η Ferrari, συνεχίζει να χρησιμοποιεί μια μείξη αλφαριθμητικών και κανονικών ονομάτων στα μοντέλα της. Κι έτσι μια Rolls-Royce Phantom είναι για τον συντηρητικό λεφτά με το κλασικό γούστο και την έφεση στην πολυτέλεια, την ίδια ώρα που μια Lamborghini Aventador προορίζεται για τον επιδεικτικό τύπο που αναζητεί κάτι κραυγαλέο αισθητικά. Τι γίνεται όμως με ένα Lexus LS500, ένα Volvo S90 ή μια Mercedes CLS550; Τίποτα το υπερβολικό εδώ, τίποτα εντελώς ακραίο, όλα εντός πλαισίου. Αυτά τα ονόματα υποδεικνύουν άλλωστε την πανάκριβη τευτονική πολυτέλεια. Έστω κι αν ένα μόνο από αυτά είναι γερμανικό!