Τις πρώτες ημέρες της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία, ο πρόεδρος της χώρας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, είχε εκφράσει δημόσια – σε δραματικούς τόνους – την ανησυχία του για το ενδεχόμενο δολοφονίας του από τις ρωσικές δυνάμεις.
Ένα χρόνο αργότερα η κατάσταση έχει διαφοροποιηθεί σημαντικά από το χάος των πρώτων ημερών και ο ίδιος ο Ουκρανός Πρόεδρος δηλώνει πως «δεν έχει την πολυτέλεια να ανησυχεί για κάτι τέτοιο» και «δεν θέλει να το σκέφτεται».
Αυτό βέβαια δεν ισχύει για τους δυτικούς συμμάχους και τους ουκρανούς αξιωματούχους, οι οποίοι, από την πλευρά τους, δεν έχουν την πολυτέλεια να αγνοήσουν ένα τέτοιο σενάριο. Εξάλλου, μετά και τις επιθέσεις με drones στο Κρεμλίνο και τη Μόσχα, πολλοί ήταν οι Ρώσοι αξιωματούχοι, αλλά και διαμορφωτές της κοινής γνώμης, που απαιτούσαν την εξόντωση του Ζελένσκι.
O κορυφαίος σύμβουλος του Ουκρανού Προέδρου, Μιχαήλ Ποντόλιακ, έχει ισχυριστεί πως ήδη έχουν γίνει τουλάχιστον δώδεκα σοβαρές απόπειρες δολοφονίας από Ρώσους δολιοφθορείς και πράκτορες, αλλά και τσετσένους στρατιώτες και μαχητές της μισθοφορικής οργάνωσης Wagner.
Σύμφωνα με το Politico, παρά την άρνηση πολλών Ουκρανών αξιωματούχων να συζητήσουν δημόσια για αυτό το μακάβριο σενάριο, είναι γεγονός πως υπάρχει ένα εναλλακτικό σχέδιο σε περίπτωση που ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι πέσει νεκρός.
Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Άντονι Μπλίνκεν, επιβεβαίωσε το «σχέδιο Β». «Οι Ουκρανοί έχουν σχέδια – για τα οποία δεν πρόκειται να μιλήσω ή να μπω σε λεπτομέρειες – για να βεβαιωθούν ότι υπάρχει αυτό που θα ονομάζαμε “συνέχεια της διακυβέρνησης”. Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο», είχε δηλώσει στο CBS News.
Τυπικά, σύμφωνα με το σύνταγμα, η γραμμή της διαδοχής είναι σαφής. «Όταν ο πρόεδρος δεν είναι σε θέση να εκπληρώσει τα καθήκοντά του, ο πρόεδρος του ουκρανικού κοινοβουλίου αναλαμβάνει τις ευθύνες του», δήλωσε ο Mykola Knyazhytsky, βουλευτής από τη δυτική πόλη Lviv. «Ως εκ τούτου, δεν θα υπήρχε κενό ηγεσίας».
Όμως η πραγματικότητα είναι πως ο πρόεδρος του κοινοβουλίου Ruslan Stefanchuk, μέλος του κόμματος του Ζελένσκι, δεν είναι ιδιαίτερα δημοφιλής στην ουκρανική κοινωνία, κινούμενος στο μισό από το ποσοστό δημοφιλίας του Ζελένσκι. Και επιπλέον εκφράζονται σοβαρές αμφιβολίες για το πρόσωπό του και από τους βουλευτές της αντιπολίτευσης.
«Δεν νομίζω πως έχει σημασία το πρόσωπο. Υπάρχει πλέον μια ισχυρή ηγετική ομάδα και νομίζω πως θα υπήρχε μια συλλογική κυβέρνηση (σ.σ. σε περίπτωση που ο Ζελένσκι σκοτωθεί)», εκτίμησε ο Adrian Karatnycky ανώτερος συνεργάτης στο Eurasia Center του Atlantic Council.
Το διοικητικό συμβούλιο πιθανότατα θα αποτελείται από τον Stefanchuk ως το νόμιμο επικεφαλής, μαζί με τον Andrii Yermak, επικεφαλής του γραφείου του προέδρου, τον υπουργού Εξωτερικών Dmytro Kuleba και τον υπουργό Άμυνας Oleksii Reznikov. Ο δε Valery Zaluzhny θα παρέμενε ως ο κορυφαίος στρατηγός της χώρας.
«Η χώρα έχει φτάσει σε ένα σημείο πολύ ουσιαστικής αλληλεγγύης και εθνικής ενότητας, οπότε αν συνέβαινε κάτι τρομερό στον Ζελένσκι, δεν θα ήταν τόσο αποφασιστικό όσο νομίζουμε», εκτίμησε ο Adrian Karatnycky, συγγραφέας του «Battleground Ukraine: From Independence to the Russian War». ”
Σημείωσε ακόμη ότι η Ουκρανία έχει δημιουργήσει μια καλή διοικητική, στρατιωτική και διπλωματική μηχανή. «Δεν θέλω να πω ότι ο Ζελένσκι δεν έχει καμία σχέση με αυτό, αλλά νομίζω ότι η ενότητα της χώρας είναι το απαραίτητο κλειδί».
Συνεχίζοντας ο Karatnycky υπογραμμίζει πως αν και ο θάνατος του Ζελένσκι θα αποτελούσε ένα σημαντικό ψυχολογικό σοκ, για να αντιληφθούμε τον πιθανό αντίκτυπο της θα πρέπει να κατανοήσουμε το πόσο έχει αλλάξει η Ουκρανία από την εισβολή της Ρωσίας. «Επί της ουσίας η επίθεση του Πούτιν, κατά λάθος, βοήθησε στη σφυρηλάτηση ενός νέου ισχυρού εθνικού αισθήματος και στη διαμόρφωση θεσμών σεβαστών από την κοινωνία, που είναι ενωμένη στους κοινούς στόχους.
«Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι οι βασικοί παράγοντες στον αγώνα της Ουκρανίας ενάντια στη ρωσική επιθετικότητα είναι η ανθεκτικότητα των ενόπλων δυνάμεων, η ικανότητα της διοίκησης και οι νίκες στο μέτωπο», ανέφερε ο Mykola Knyazhytsky, βουλευτής της αντιπολίτευσης. «Αυτό είναι που έχει μεγαλύτερη σημασία όσον αφορά την πολιτική σταθερότητα της Ουκρανίας».
Ο «αδύναμος κρίκος» στη Δύση
Ενδεχομένως, εάν υπάρχει ένας αδύναμος κρίκος στο σενάριο δολοφονίας του Ζελένσκι, αυτός δεν βρίσκεται στην Ουκρανία, αλλά μεταξύ των συμμάχων της. Οι Ουκρανοί φαίνεται πως έχουν μια ισορροπημένη άποψη για τον πρόεδρο της χώρας, αναγνωρίζοντας τα δυνατά σημεία του, αλλά και τις αδυναμίες. Τον αποδέχονται με επαίνους για την ηγεσία του κατά τη διάρκεια τους πολέμου, αλλά και με έντονη κριτική για τα λάθη του, ιδιαίτερα επειδή εμφανίστηκε απροετοίμαστος για την εισβολή, που παρά τις προειδοποιήσεις τη θεωρούσε απίθανη.
Αντίθετα – επικοινωνιακά – τα διεθνή μέσα ενημέρωσης έχουν προβάλει σε υπερβολικό βαθμό τον Ζελένσκι ως μια χαρισματική προσωπικότητα. Με αυτόν τον τρόπο κατάφεραν να μεταμορφώσουν τον Ουκρανό Πρόεδρο από ένα πρόσωπο περιορισμένων δυνατοτήτων – εν καιρώ ειρήνης – σε έναν «εκπληκτικό και σπουδαίο πολιτικό» που ηγείται της μάχης του «ελεύθερου κόσμου».
Μια ενδεχόμενη εξόντωσή του θα άφηνε πολλούς στη Δύση στο «κενό», προκαλώντας τεράστιες αμφιβολίες και αβεβαιότητα για τη συνέχιση του πολέμου. Ως εξέλιξη θα μπορούσε να αυξήσει την πίεση από τη Δύση για διαπραγματεύσεις και συμβιβασμούς.
