Ο Χένρι Κίσινγκερ συμπληρώνει το 100 έτος της ηλικίας (27 Μαΐου 1923) και αποτελεί μέχρι σήμερα ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα πολιτικά πρόσωπα στον 20ο αιώνα. Εκ των πρωταγωνιστών της διαμόρφωσης της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ, έχει ταυτιστεί με σημαντικές διπλωματικές επιτυχίες, αλλά και τις πιο σκοτεινές και αιματοβαμμένες σελίδες της μεταπολεμικής εποχής.
Για τους υποστηρικτές του, ως σύμβουλος εθνικής ασφάλειας από το 1969 και υπουργός εξωτερικών επί προεδρίας Ρ. Νίξον και Τζ. Φόρντ (από το 1973 έως το 1977), αποτελεί τον υπεύθυνο για την ομαλοποίηση των σχέσεων μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, αλλά και για την ύφεση της επιθετικής ρητορικής και της έντασης με τη Σοβιετική Ένωση. Τιμήθηκε μάλιστα με το βραβείο «Νόμπελ Ειρήνης» για την κατάπαυση του πυρός στο Βιετνάμ και την απόσυρση των αμερικανικών δυνάμεων.
Μια στιγμή που χαρακτηρίστηκε ως η «απόλυτη πολιτική σάτιρα» για πολλούς λόγους.
Ο Χένρι Κίσινγκερ είχε συμβάλει προηγουμένως στη συνέχιση και κλιμάκωση του πολέμου στο Βιετνάμ και επιπλέον εμπλεκόταν σε μια σειρά εγκλημάτων της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής με τεράστιες απώλειες ανθρώπινων ζωών. Πολιτικές που έχουν αφήσει ανοιχτά τραύματα σε χώρες της Ασίας και της Λατινικής Αμερικής.
Εκτός από τις επιχειρήσεις στο Βιετνάμ, ο Κίσινγκερ συνδέεται με την υποστήριξη της χοούντας στη Χιλή και στην Αργεντινή, αλλά και με το «σχέδιο Κόνδορας» για εξάπλωση των δικτατοριών στη Λατινική Αμερική με διώξεις και δολοφονίες Αριστερών και άλλων αντιφρονούντων. Υπήρξε επίσης στενός «συνομιλητής» και της ελληνικής Χούντας ενώ επί υπουργίας του, σημειώθηκε και η τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974.
Συνδέεται ακόμη με την αποδοχή και την απόκρυψη της γενοκτονίας που διαπράχθηκε στο Μπαγκλαντές από το στρατό του Πακιστάν. Με τη «διπλωματία» του πυροδότησε συγκρούσεις στην Αφρική και παράτεινε το Άπαρτχάιντ, ενώ καταστροφική αποδείχθηκε και η παρέμβαση των ΗΠΑ στον εμφύλιο της Καμπότζης. Πρόκειται απλώς για ορισμένα από τα τραγικά γεγονότα της εποχής, στα οποία εμπλέκονταν οι ΗΠΑ, πυροδοτώντας ένα διεθνές αντιαμερικανικό κίνημα που απέδωσε στον Κίσινγκερ και τον χαρακτηρισμό του «διαβολικού».
«Όταν χρησιμοποιείς βία, είναι προτιμότερο να χρησιμοποιείς 30% παραπάνω παρά 5% λιγότερο από όση χρειάζεται. Όποτε χρησιμοποιούμε βία πρέπει να το κάνουμε ελαφρώς υστερικά» (Κίσινγκερ προς τον Ισραηλινό ηγέτη Γιτζάκ Ραμπιν, το 1973)
Πώς αξιολογούν οι ειδικοί την επίδραση του
Ανεξάρτητα από την αντιπαράθεση για το ρόλο του στις πιο μαύρες σελίδες της σύγχρονης ιστορίες, οι υποστηρικτές του Χένρι Κίσινγκερ επιμένουν πως πρόκειται για έναν καινοτόμο και σπουδαίο πολιτικό, που γνώριζε πως να ελίσσεται με ρεαλισμό για την εξυπηρέτηση των εθνικών συμφερόντων μέσω της σταθερότητας και της ισορροπίας δυνάμεων στη διεθνή πολιτική σκηνή. Αυτό εξάλλου ήταν το δόγμα που πρόβαλλε και ο ίδιος.
To Politico Magazine είχε παρουσιάσει στο παρελθόν ένα πολύ ενδιαφέρον αφιέρωμα, ζητώντας από κορυφαίους ιστορικούς και ανθρώπους που έχουν εντρυφήσει στον Χένρι Κίσινγκερ, να αξιολογήσουν την επίδραση και την κληρονομιά του. Οι περισσότεροι συμφώνησαν πως απλά πρόκειται για έναν υπερεκτιμημένο διπλωμάτη.
«Ίσως το καλύτερο που θα μπορούσε να ειπωθεί για αυτόν ήταν ότι ήταν δημιουργικός στη διπλωματία του […] Γενικά, ήταν και είναι πολύ υπερεκτιμημένος ως πολιτικός», ανέφερε ο Τζέιμς Μαν, συγγραφέας του «About Face: A History of America’s Curious Relationship With China» και μόνιμος μελετητής στο Johns Hopkins School of Advanced International Studies.
«Δεδομένου ότι η πολυπλοκότητα δυσχεραίνει την ευελιξία, οι αρχικές επιλογές είναι ιδιαίτερα κρίσιμες» Χένρι Κίσινγκερ
Τη θέση αυτή υπερασπίζεται και ο Μάριο Ντελ Πέρο, καθηγητής της διεθνούς ιστορίας και συγγραφέας του «The Eccentric Realist: Henry Kissinger and the Shaping of American Foreign Policy». Στην πραγματικότητα «δεν ήταν ιδιαίτερα πρωτότυπος και τολμηρός». «Εσκεμμένα χρησιμοποιούσε συχνά περίπλοκους όρους και μια ασάφεια, επιχειρώντας να παρουσιάσει συμβατικές σκέψεις ως πρωτότυπους στοχασμούς […] Δεν είχε βάθος στη σκέψη του, σπάνια αμφισβήτησε την πνευματική μόδα της εποχής, ακόμα και επειδή θα σήμαινε να αμφισβητήσει αυτούς που ήταν στην εξουσία, κάτι που πάντα ήταν -και εξακολουθεί να είναι απρόθυμος να κάνει».».
«Ήταν εγκληματίας πολέμου;», διερωτάται συνεχίζοντας ο καθηγητής για να σημειώσει: «Με τις κατηγορίες που του αποδίδουν οι επικριτές τους, πολλοί πολιτικοί των ΗΠΑ μετά το 1945 θα μπορούσαν να κατηγορηθούν για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και αυτό ισχύει ενδεχομένως για τη συντριπτική πλειοψηφία των σύγχρονων ηγετών των μεγάλων δυνάμεων».
«Αν και δεν πρέπει ποτέ να προδίδουμε τις αρχές μας, θα πρέπει επίσης να κατανοήσουμε ότι δεν θα είμαστε σε θέση να τηρούμε τις αρχές μας παρά μόνο αν επιβιώσουμε» Χένρι Κίσινγκερ
«Ο Χένρι Κίσινγκερ ενδεχομένως είναι το πιο υπερεκτιμημένο δημόσιο πρόσωπο της εποχής μας», ανέφερε από την πλευρά του Ντέιβιντ Γκρίνμπεργκ, καθηγητής ιστορίας, δημοσιογραφίας και μέσων ενημέρωσης στο Πανεπιστήμιο Rutgers και συγγραφέας του «Nixon’s Shadow: The History of an Image».
Και εξηγεί: «Πρώτον κακώς του πιστώνουν ότι ήταν ο εγκέφαλος πίσω από τα επιτεύγματα της εξωτερικής πολιτικής του Νίξον. Στην πραγματικότητα, ο Νίξον οδήγησε τη δική του εξωτερική πολιτική και ήθελε πολύ να ανοίξει σχέσεις με την Κίνα και να επιτύχει ύφεση με τη Σοβιετική Ένωση. Δεύτερον, οι περισσότερες από τις ιδέες του ήταν αρκετά συμβατικές. Οι ιδέες του δεν άσκησαν ποτέ μεγάλη επιρροή στον ακαδημαϊκό κόσμο, και στην εξωτερική πολιτική συχνά ακολουθεί το ρεύμα των Ρεπουμπλικανών».
Τέλος υπερεκτιμάται και από τους εχθρούς του στην Αριστερά που του αποδίδουν τον χαρακτηρισμό του “εγκληματία πολέμου”. Ο Νίξον και ο Κίσινγκερ αξίζουν αυστηρή καταδίκη για πολλά τμήματα της εξωτερικής τους πολιτικής, αλλά δεν μπορείς να τους κατατάξεις στην ίδια κατηγορία με τον Χίτλερ. Το χειρότερο έγκλημα του Κίσινγκερ ήταν προφανώς η ψευδής μαρτυρία στην Επιτροπή Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας σχετικά με τη συμμετοχή του στο Γουότεργκεϊτ. Το Γουότεργκεϊτ ήταν το σκάνδαλο του αιώνα και ο βασικός ρόλος του Κίσινγκερ σε αυτό θα πρέπει να είναι ο βασικός λόγος για τον οποίο θα πρέπει να γραφτεί στην ιστορία».
«Η μετριοπάθεια είναι προσόν μόνο όταν οι άλλοι αντιλαμβάνονται ότι έχεις και άλλες επιλογές» Χένρι Κίσινγκερ
Την υπερεκτίμηση του Χένρι Κίσινγκερ επισήμανε και ο Φρέντρικ Λογκβαλ, καθηγητής διεθνών σχέσεων στο Harvard Kennedy School και συγγραφέας του «Embers of War: The Fall of an Empire and the Making of America’s Vietnam». Υπογραμμίζοντας πως το χαλί για τις διπλωματικές επιτυχίες με την Κίνα και τη Ρωσία είχε στρωθεί από τις προηγούμενες κυβερνήσεις του Κένεντι και του Τζόνσον, επισήμανε πως ο Κίσινγκερ ενδιαφερόταν πρωτίστως για τις εγχώριες επιπτώσεις των «πολιτικών συνταγών» του στην εξωτερική πολιτική και αποδείχθηκε ιδιαίτερα ικανός στην επικοινωνία και στην προβολή στα ΜΜΕ.
«Από τα εσωτερικά αρχεία έχει καταστεί πλέον σαφές ότι ο Κίσινγκερ και ο Νίξον έβλεπαν πάντα τις επιλογές εξωτερικής πολιτικής μέσα από το φακό της εσωτερικής πολιτικής. Το “Μεγάλο Σχέδιο” στην εξωτερική πολιτική που εφάρμοσαν ο Νίξον και ο Κίσινγκερ δεν ήταν ούτε τόσο μεγαλειώδες ούτε τόσο πρωτότυπο όσο εκείνοι και οι θαυμαστές τους —τόσο τότε όσο και αργότερα— ισχυρίστηκαν ότι ήταν».
«Δεν είναι δυνατό να προκύψει κρίση την επόμενη εβδομάδα. Το πρόγραμμά μου είναι πλήρες» Χένρι Κίσινγκερ
