Πρόκειται για μία από τις πέντε πιο σημαντικές συλλογές χρυσών τεχνουργημάτων σε όλον τον κόσμο, άρρηκτα ταυτισμένη με το πέρασμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου από την σημερινή Μέση Ανατολή και την Ασία
Και όμως, το πού βρίσκεται σήμερα ο «Θησαυρός της Βακτριανής», εξακολουθεί να αποτελεί μυστήριο. Και αυτό γιατί με την επιστροφή των Ταλιμπάν στην εξουσία στο Αφγανιστάν, πλέον όλοι οι αρχαιολογικοί θησαυροί της χώρας απειλούνται με καταστροφή, όπως αναφέρει το LiveScience.
«Δεν μπορώ να σας πω πού βρίσκεται ούτε να κάνω κανένα σχόλιο. Πρόκειται για ένα ευαίσθητο θέμα» είπε προ ημερών ο Μοχάμεντ Φαχίμ Ραχίμι, διευθυντής του Εθνικού Μουσείου του Αφγανιστάν, εκεί που θεωρητικά φυλάσσεται ο «Θησαυρός της Βακτριανής, ο οποίος αποτελείται από σχεδόν 21.000 χρυσά κυρίως αντικείμενα.
Η απάντησή του πάντως κάθε άλλο παρά ξεκαθαρίζει το τοπίο και θολώνει περισσότερο το μυστήριο σχετικά με την τύχη του πολύτιμου αρχαιολογικού συνόλου, την ώρα που αρχαιολογικές φήμες θέλουν να έχει φυγαδευτεί για λόγους ασφαλείας εκτός αφγανικών συνόρων και άλλες να εκτιμούν πως έχει επιβεβαιωθεί το πιο ζοφερό σενάριο: βρίσκεται ήδη στα χέρια των Ταλιμπάν.
«Στις 15 Αυγούστου, όταν οι Ταλιμπάν μπήκαν στην Καμπούλ, πέρασα τη χειρότερη νύχτα της ζωής μου» λέει ο Ραχίμι, προσθέτοντας ότι «φοβόμουν ότι όλα θα χαθούν, όπως συνέβη τη δεκαετία του ’90, όταν το 70% των συλλογών του μουσείου λεηλατήθηκε κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου και στη συνέχεια εμφανίστηκε σε δημοπρασίες, μουσεία, ιδιωτικές συλλογές ανά τον κόσμο».
Πάντως οι ίδιοι οι Ταλιμπάν διαψεύδουν οιαδήποτε… κακομεταχείριση του εν λόγω θησαυρού: «Ο θησαυρός είναι ασφαλής» διαβεβαιώνει ο Αμπντουλάχ Ουασίκ, αναπληρωτής επικεφαλής της Επιτροπής Πολιτισμού της κυβέρνησης των Ταλιμπάν.
«Το μουσείο παραμένει κλειστό για τη δική του ασφάλεια. Δεν ξέρουμε πότε ακόμη, αλλά θα ανοίξει ξανά. Ο θησαυρός βρίσκεται στην Καμπούλ, ασφαλής σε μέρος που μόνο η κυβέρνηση γνωρίζει» συνεχίζει και αρνείται να αποκαλύψει περισσότερα με τη φράση «Δεν είναι δική σας υπόθεση», διαβεβαιώνοντας ότι δεν πρόκειται να γίνουν καταστροφές πολιτιστικών θησαυρών.
Ποιος είναι ο «Χρυσός του Μεγαλέξανδρου»
Ο θησαυρός της Βακτριανής ή «Χρυσός του Μεγαλέξανδρου» εντοπίστηκε σε τάφους επιφανών προσωπικοτήτων στη νεκρόπολη της Τιλιά Τεπέ το 1978, από σοβιετική – αφγανική ομάδα υπό τον ποντιακής καταγωγής αρχαιολόγο Βίκτωρα Σαριγιαννίδη από την Τασκένδη.
Ο Βίκτορας Σαριγιαννίδης έφερε στο φως επτά συνολικά βασιλικούς τάφους και πρόλαβε να ανασκάψει τους έξι (ένας ανδρικός και πέντε γυναικείοι), οι οποίοι περιείχαν αυτά τα 21.000 χρυσά αντικείμενα. Τα ευρήματα στον «χρυσό τύμβο» μαρτυρούσαν πολιτισμικές επιδράσεις από διάφορες περιοχές (Ελλάδα, Περσία, Ινδία, Αίγυπτο, Κίνα και Σιβηρία), ευρήματα όπως η Αφροδίτη με φτερά και βούλα στο μέτωπο, στοιχεία που αποκάλυπταν τη συνάντηση τριών διαφορετικών πολιτισμών: του ελληνικού, του ντόπιου, που λάτρευε τις φτερωτές θεότητες, και του ινδικού.
Οι ανασκαφές άρχισαν τον Νοέμβριο του 1978 και σύντομα, αν και ήταν σκληρές οι συνθήκες, αποκαλύφθηκαν τα ερείπια ενός ναού που ανεγέρθηκε τη 2η προς 1η χιλιετία π.Χ. και η βασιλική νεκρόπολη του Τιλιά Τεπέ της σκυθικής φυλής Κουσάν.
Συνολικά, ο θησαυρός, χρονολογείται από τον 1ο αιώνα π.Χ. έως τον 1ο αι. μ.Χ. και αποτελείται από κοσμήματα, νομίσματα και άλλα αντικείμενα (όπως στεφάνια, εγχειρίδια, σκήπτρα κ.ά.) που κατά κύριο λόγο φέρουν επιδράσεις από τα ελληνιστικά βασίλεια που ακολούθησαν την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Μετά την απόσυρση των Σοβιετικών (1988-1989) και την κατάρρευση της αφγανικής κοινωνίας, ο θησαυρός κρύφτηκε, ωστόσο μετά την αμερικανική εισβολή στο Αφγανιστάν το 2001 και την πτώση του καθεστώτος των Ταλιμπάν, ο θησαυρός εντοπίστηκε το 2003 στο θησαυροφυλάκιο της Κεντρικής Τράπεζας του Αφγανιστάν. Ο τότε πρόεδρος της χώρας Χαμίντ Καρζάι χρειάστηκε να προβεί στην έκδοση προεδρικού διατάγματος, ούτως ώστε να παραβιαστεί το θησαυροφυλάκιο και να έρθει στο φως ο θησαυρός των 21.000 αντικειμένων.
Έκτοτε, ένα μέρος του «Θησαυρού της Βακτριανής» άρχισε να περιοδεύει ανά τον κόσμο και να εκτίθεται, αρχικά στο Παρίσι και στη συνέχεια σε Ουάσινγκτον, Νέα Υόρκη, Οτάβα, Λονδίνο, Τορίνο, Άμστερνταμ, Πεκίνο και άλλες πόλεις ανά την υφήλιο.
Η τελευταία φορά που εθεάθη ήταν πριν από δυο χρόνια όταν εκτέθηκε στο Χονγκ Κονγκ από τον Νοέμβριο του 2019 έως τον Φεβρουάριο του 2020. Η περιοδεύουσα έκθεση απέφερε στο Αφγανιστάν 4,5 εκατομμύρια δολάρια. Από τότε όμως, αγνοείται η τύχη του.
«Αυτό το μέρος, ό,τι αντιπροσωπεύει, είναι σημαντικό, όχι μόνο για το Αφγανιστάν, αλλά για την Ιστορία του κόσμου. Υπήρξαμε ένα σταυροδρόμι, υπάρχουν ευρήματα από την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ακόμη και βουδιστικά μοναστήρια, υπάρχουν 5.000 αρχαιολογικοί χώροι που δεν έχουν ανασκαφεί», καταλήγει εμφατικά και με νόημα ο Ραχίμι.
