Έχετε παρατηρήσει ποτέ ότι το φεγγάρι δείχνει μεγαλύτερο όταν βρίσκεται στον ορίζοντα; Το ερώτημα αυτό απασχολούσε τους ειδικούς για πολλές χιλιάδες χρόνια.
Σύμφωνα με ένα διάσημο μύθο, που χρονολογείται πίσω στον 4 αιώνα π.Χ. και «αντέχει» μέχρι τις μέρες μας, το «μεγεθυντικό αυτό φαινόμενο» προκαλείται από την ατμόσφαιρα της Γης.
Όπως αναφέρει δημοσίευμα της ιστοσελίδας Today I Found Out, στην πραγματικότητα πρόκειται περισσότερο για ένα φαινόμενο «συμπίεσης».
Η ατμοσφαιρική διάθλαση κάνει τη Σελήνη να φαίνεται πολύ λίγο μικρότερη από τον κατακόρυφο άξονα, όταν είναι κοντά στον ορίζοντα σε αντίθεση με αυτό που συμβαίνει ότι «ανεβαίνει» ψηλά στον ουρανό. Αυτή η διάθλαση, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι η Σελήνη βρίσκεται σε απόσταση περίπου 4000 χιλιομέτρων όταν είναι στον ορίζοντα, την κάνει να φαίνεται κατά 1,5% μικρότερη, αν μετρούσε κανείς με ακρίβεια το φαινομενικό μέγεθος της στον ορίζοντα σε σχέση με αυτό όταν είναι ψηλότερα στον ουρανό.
Αν λοιπόν δεν ευθύνεται η ατμόσφαιρα της Γης για τη μεγέθυνση αυτή, τι συμβαίνει;
Σύμφωνα με τον αρθρογράφο το γεγονός ότι το φεγγάρι φαίνεται μεγαλύτερο πιο κοντά στον ορίζοντα δεν είναι κάτι άλλο από μια αυταπάτη, μια ψευδαίσθηση.
Κανείς μπορεί να το διαπιστώσει αυτό απλά παίρνοντας ένα χάρακα για να μετρήσει «με το μάτι» τη διάμετρο της Σελήνης, μία φορά όταν βρίσκεται στον ορίζοντα και μία όταν είναι ψηλά στον ουρανό. (Φροντίστε μόνο να τηρήσετε τις ίδιες αποστάσεις από τα μάτια σας και το εργαλείο μέτρησης κάθε φορά, για να έχετε πιο «ακριβή» αποτελέσματα).
Αν κάνετε σωστά το «πείραμα» αυτό, θα διαπιστώσετε ότι το φεγγάρι και τις δύο φορές έχει περίπου το ίδιο μέγεθος, παρότι την πρώτη φορά (όταν βρισκόταν στον ορίζοντα) φαινόταν να έχει σχεδόν διπλάσιο μέγεθος.
Όταν βλέπουμε κάποιον από πολύ μακριά, το κεφάλι του μας φαίνεται πάρα πολύ μικρό. Ο εγκέφαλός μας όμως δεν μπερδεύεται με το οπτικό ερέθισμα που λαμβάνει και δεν αμφισβητεί την αντίληψή μας, ως προς το πόσο μεγάλο (ή μικρό) μπορεί να είναι το κεφάλι κάποιου.
Στην περίπτωση του φεγγαριού συμβαίνει κάτι ανάλογο, μόνο που αυτή τη φορά ο εγκέφαλος μας ξεγελιέται και πιστεύει ότι το φεγγάρι είναι μεγαλύτερο όταν βρίσκεται στον ορίζοντα.
Το φαινόμενο αυτό είναι γνωστό ως η «ψευδαίσθηση Ponzo», που πήρε το όνομά της από τον ιταλό ψυχολόγο Mario Ponzo.
«Ψευδαίσθηση Ponzo» (Ponzo Illusion)
Ο Mario Ponzo απέδειξε για πρώτη φορά την ψευδαίσθηση αυτή το 1913.
Για τις ανάγκες του πειράματός του ζωγράφισε δύο συγκλίνουσες κάθετες γραμμές σε ένα κομμάτι χαρτί. Στη συνέχεια ζωγράφισε δύο οριζόντιες γραμμές που έτεμναν τις πρώτες. Μία στην κορυφή και μία στη βάση.
Αυτές οι δύο οριζόντιες γραμμές είχαν το ίδιο μήκος, όμως στη ζωγραφιά η πρώτη φαίνεται να είναι μακρύτερη.
Αυτό συμβαίνει γιατί ο εγκέφαλός μας ερμηνεύει τις δύο συγκλίνουσες γραμμές ως παράλληλες γραμμές, οι οποίες φαίνεται να συγκλίνουν επειδή πηγαίνουν πιο μακριά.
Έτσι, παρότι οι δύο οριζόντιες γραμμές έχουν το ίδιο μήκος για τα μάτια μας, αυτή που είναι πιο μακριά φαίνεται να είναι πολύ μεγαλύτερη, με αποτέλεσμα ο εγκέφαλός μας να την αντιλαμβάνεται ως μεγαλύτερη από ό,τι είναι στην πραγματικότητα.
