Για κάθε γονιό που έχει χάσει ένα παιδί, υπάρχει κάτι που είναι πολύ μεγάλης αξίας. Ο μοναδικός γενετικός κώδικας που είναι αποτυπωμένος σε κάθε κύτταρο του ανθρώπινου σώματος.

Τέσσερα γράμματα A, T, G, C.

Ή αλλιώς όπως τα θυμόμαστε από το μάθημα τη βιολογίας στο σχολείο: αδενίνη, θυμίνη, γουανίνη, κυτοσίνη.

Αυτά μπορούν να αποκαλύψουν αν αγαπημένο μας πρόσωπο, που αγνοείται, βρίσκεται ανάμεσα στους «ανώνυμους νεκρούς».

Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι εξαφανίζονται κάθε χρόνο στον κόσμο, εξαιτίας φυσικών καταστροφών, πολέμων, εγκλημάτων και επικίνδυνων ταξιδιών σε άλλες χώρες, αφήνοντας πίσω τους συγγενείς, οι οποίοι στη συνέχεια απευθύνονται σε διεθνείς οργανισμούς, που εξειδικεύονται στην αποκωδικοποίηση των ταυτοτήτων των νεκρών.

Η Διεθνής Επιτροπή για τους Αγνοούμενους (ICMP), που έχει έδρα στη Βοσνία, ιδρύθηκε το 1996, ύστερα από πρόταση του πρώην προέδρου των ΗΠΑ, Μπιλ Κλίντον, με σκοπό την ταυτοποίηση των χιλιάδων ανθρώπων που εξαφανίστηκαν κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων στη Βοσνία, Κροατία και την πρώην Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας.

Πολλά από τα πτώματα που εντοπίστηκαν εκείνη την περίοδο είχαν παραμορφωθεί σε τέτοιο βαθμό, που ήταν δύσκολη η αναγνώρισή του. Έτσι, η ICMP καθιέρωσε ένα σύστημα για την εξαγωγή DNA από τα οστά και την ταυτοποίησή του με το DNA που είχαν παραχωρήσει οικειοθελώς οι άνθρωποι από την περιοχή, οι οποίοι που έψαχναν τους δικούς τους.

Η Διεθνής Επιτροπή έχει ταυτοποιήσει περίπου 17.000 αγνοούμενους.

Από το DNA θυμάτων του τσουνάμι του 2004 στη Νότια Ασία, τον τυφώνα Κατρίνα το 2005, τον ανεμοστρόβιλο Φρανκ στις Φιλιππίνες το 2008 και τους αγνοούμενους της δικτατορίας του Πινοτσέτ στη Χιλή.

Οι Christian Jennings και Amy Maxmen, μίλησαν με το διευθυντή του εγκληματολογικού τμήματος της ICMP, Thomas Parsons, και κατέγραψαν τη διαδικασία που ακολουθείται σε ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο στο nautil.us.

Πώς μπορεί να ταυτοποιήσει κανείς έναν άνθρωπο από το DNA του;
Ένας τρόπος είναι να συγκρίνει το DNA από ένα πτώμα που εντοπίζεται, με το DNA που ενδεχομένως να υπάρχει σε άλλα αντικείμενα που βρίσκονται επάνω του, για παράδειγμα ένα ξυραφάκι, μια οδοντόβουρτσα ή κάτι παρόμοιο.

Αυτό συνήθως δίνει το πιο αξιόπιστο αποτέλεσμα, γιατί ψάχνουμε την «απόλυτη ταύτιση». Όμως, υπάρχει πάντα ο κίνδυνος εσφαλμένης ταυτοποίησης, αν έχει χρησιμοποιήσει και κάποιος άλλος τα αντικείμενα.

Για το λόγο αυτό, συγκρίνουμε δείγματα DNA με αυτά που μας έχουν «δωρίσει» οι συγγενείς αγνοουμένων (γονείς και αδέρφια). Η βάση δεδομένων μας αποτελείται από 90.000 προφίλ αναφοράς, με τα οποία συγκρίνουμε κάθε δείγμα DNA που εξετάζουμε.

Κάνουμε τις συγκρίσεις και μόνο όταν είμαστε τουλάχιστον 99,5% σίγουροι για το αποτέλεσμα λέμε ότι έχουμε ένα «ταιριαστό αποτέλεσμα». Αν μια μητέρα έχει χάσει αρκετά παιδιά, η ανάλυση είναι δύσκολη. Μπορούμε να πούμε αν κάποιος έχει την ίδια μητέρα με κάποιον άλλο, όμως το DNA μόνο του δε μπορεί διακρίνει έναν αδερφό από τον άλλο.

Γνωρίζετε περιπτώσεις που θα μπορούσαν να προκαλέσουνν έκπληξη στην οικογένεια ενός αγνοούμενου;
Έχουμε πρόσβαση σε πληροφορίες για το πώς συνδέονται οικογένειες μεταξύ τους, όμως αντιλαμβανόμαστε ότι αυτό είναι πολύ ευαίσθητο θέμα. Τηρούμε αυστηρούς κανόνες εμπιστευτικότητας και τείχους προστασίας στις βάσεις δεδομένων μας, ακριβώς γιατί είναι πολύ σημαντικό να μη βλέπουν το φως τέτοιου είδους τυχαία ευρήματα.

Σε ορισμένα μέρη του κόσμου, μια γυναίκα μπορεί να δολοφονηθεί για απιστία. Αν βρούμε, λοιπόν, ότι ένα άτομο που αγνοείται ότι σχετίζεται με τη μητέρα του, αλλά όχι και με τον άνθρωπο που θεωρείται πατέρας του, δεν πρόκειται ποτέ να το αποκαλύψουμε. Είναι εντελώς ανήθικο να πούμε ότι «αυτός δεν είναι ο πραγματικός πατέρας».

Οι άνθρωποι διστάζουν να δώσουν δείγμα από το DNA τους;
Μερικές φορές, όμως τις περισσότερες φορές είναι οι ίδιες οι οικογένειες που απευθύνονται σε εμάς. Είναι εκείνες που δικτυώνονται μεταξύ τους και απευθύνονται στην κυβέρνηση της χώρας τους, ζητώντας να μεσολαβήσουμε για να βρεθούν οι αγνοούμενοί τους.

Για παράδειγμα, ακριβώς επειδή ένας σημαντικός αριθμός προσφύγων από την πρώην Γιουγκοσλαβία ζει στο St. Louis του Μιζούρι, στις ΗΠΑ, έχουμε στείλει εκεί μια ομάδα ερευνητών. Διαφημίσαμε τις υπηρεσίες μας σε εφημερίδες και μετά αυτό κυκλοφόρησε από στόμα σε στόμα.



Υπάρχουν λείψανα σε τόσο κακή κατάσταση που να είναι δύσκολη η ανάλυση DNA;
Ναι. Σε πολλές περιπτώσεις το μόνο πράγμα που έχουμε στη διάθεσή μας είναι… υπολείμματα σκελετών.
Σε γενικές γραμμές, το DNA από απανθρακωμένα πτώματα ή από ανθρώπους που έχουν θαφτεί σε ζεστά και υγρά περιβάλλοντα με πολλούς μικροβιακούς παράγοντες είναι σε χειρότερη κατάσταση, απ’ ό,τι αν είχαν εντοπιστεί σε κρύα και ξηρά μέρη.

Ωστόσο, αξίζει πάντα να προσπαθήσεις να δεις τι θα μπορέσεις να βρεις.

Κάθε χρόνο βελτιώνουμε τις τεχνικές που χρησιμοποιούμε για την ανεύρεση δειγμάτων DNA.

Οι μέθοδοι που χρησιμοποιούν οι επιστήμονες για να ανακτήσουν DNA από ανθρώπους που ζούσαν πριν από χιλιάδες χρόνια, είναι παρόμοιες με τις τεχνικές που χρησιμοποιούμε εμείς για την αξιολόγηση του DNA από πτώματα σε κακή κατάσταση, που είτε ήταν παραμορφωμένα είτε δεν είχαν ταφεί σωστά.

Πρόσφατα καταφέραμε να ανακτήσουμε το προφίλ του DNA από σοβαρά απανθρακωμένα πτώματα από την έκρηξη του τρένου στην περιοχή Lac-Megantic του Κεμπέκ.

Είμαστε ακόμη εξαιρετικά προσεκτικοί σε ό,τι αφορά τις μολύνσεις, επειδή οι τεχνικές που χρησιμοποιούμε για να ανιχνεύσουμε DNA, απαιτούν απειροελάχιστες ποσότητες γενετικού υλικού. Αν ένας ερευνητής ακουμπήσει κατά λάθος το δάχτυλό του σε κάποιον σωλήνα εξέτασης, τότε θα «περάσει» το δικό του DNA στο δείγμα.

Για το λόγο αυτό, εκτός του ότι χρησιμοποιούμε γάντια και παίρνουμε πάντα τις απαραίτητες προφυλάξεις, έχουμε περάσει στη βάση δεδομένων μας και το γενετικό προφίλ όσων εργάζονται εδώ.

Έτσι, αν κάποιο δείγμα ταιριάζει με αυτούς, θα ξέρουμε ότι έχει «μολυνθεί». Αν συμβεί κάτι τέτοιο (εξαιρετικά σπάνιο) γίνεται έρευνα για να διαπιστώσουμε τι έφταιξε, προκειμένου να μη συμβεί ξανά στο μέλλον.

Υπάρχουν άνθρωποι που θα προτιμούσαν να μην υπάρχετε;
Ναι. Οι πολιτικές προεκτάσεις είναι τεράστιες. Υπήρχαν περιπτώσεις κάποιων εθνικιστικών συγκρούσεων, που αφορούσαν την ποινική δίωξη εγκληματιών πολέμου, και σαφώς ορισμένοι θα προτιμούσαν να έχουν πει τη δική τους εκδοχή της ιστορίας.

Έχουμε στοιχεία που δείχνουν ότι υπήρξαν μαζικές δολοφονίες περίπου 8.000 ανδρών και αγοριών στη Σρεμπρένιτσα το 1995. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν στο δικαστήριο κατά του Ράντοβαν Κάρατζιτς, πρώην προέδρου της Σερβικής Δημοκρατίας, και του Ράτκο Μλάντιτς, ο οποίος ήταν πρώην στρατιωτικός ηγέτης. Οι πιστοί ακόλουθοί τους ισχυρίζονται ότι υπήρξαν μερικές εκατοντάδες ή και χιλιάδες νεκροί, κυρίως πολεμιστές.

Για το λόγο αυτό υπάρχουν πολλοί στο Διαδίκτυο που δυσφημίζουν τη δουλειά μας.

Ένα ένα πρόβλημα έχει να κάνει με το γεγονός ότι ορισμένοι θέλουν να γίνονται γνωστοί οι θάνατοι συγκεκριμένων ομάδων. Για παράδειγμα, στη Λιβύη ορισμένα κόμματα δείχνουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον για την ταυτοποίηση αγνοουμένων που μάχονταν κατά του καθεστώτος Καντάφι, παρά των πιστών οπαδών του, οι οποίοι όμως επίσης αγνοούνται.

Εν τω μεταξύ, οι οικογένειες των θυμάτων θρηνούν και θέλουν απαντήσεις για τους αγαπημένους τους.