Τον δρόμο για νέες ανακαλύψεις έχει ανοίξει η υψηλή τεχνολογία και στον χώρο της ιστορίας της τέχνης, αποκαλύπτοντας κρυφές διαστάσεις στη δημιουργία των μεγάλων αριστουργημάτων αλλά και φέρνοντας στο φως νέους πίνακες, που βρίσκονταν για αιώνες κρυμμένοι κάτω από την επιφάνεια κάποιου γνωστού έργου.
Μια τέτοια ανακάλυψη έγινε και στον πίνακα που αναπαριστά την «Αγία Αικατερίνη των Μεδίκων» της ζωγράφου Αρτεμισίας Τζεντιλέσκι. Χάρη στις ακτίνες Χ, όπως αναφέρει η ιταλική εφημερίδα La Repubblica και αναμεταδίδει το AΜΠΕ, αποκαλύφθηκε πως κάτω από το πορτραίτο κρύβονται άλλα δύο: μία προηγούμενη εκδοχή του θέματος και μία αυτοπροσωπογραφία της καλλιτέχνιδος.
Η ανακοίνωση έγινε από τους συντηρητές που ανέλαβαν το έργο για λογαριασμό της Πινακοθήκης του Μουσείου Ουφίτσι στη Φλωρεντία. Κάτω από την κανονική προσωπογραφία στον καμβά, υπάρχει μία προϋπάρχουσα παραλλαγή της ίδιας Αγίας, χωρίς όμως την κορώνα, αλλά με τουρμπάνι και με το πρόσωπο να στρέφεται περισσότερο προς τον θεατή, σχεδόν σε 3/4, και το βλέμμα στοχαστικά στραμμένο προς τα ουράνια, όπως και στην τελειωμένη απεικόνιση.
Οι διαφορές που αποκαλύπτει η σάρωση με τις ακτίνες αφορούν και άλλες λεπτομέρειες, όπως η διαφορετική θέση του αριστερού χεριού της Αγίας, που στον τελικό πίνακα η Τζεντιλέσκι επέλεξε να αλλάξει, ένα σάλι πάνω στο ντεκολτέ του φορέματος και ένα μυστηριώδες μικρό πρόσωπο, που αχνοφαίνεται στ’ αριστερά της αναπαράστασης της Αγίας Αικατερίνης, που μοιάζει εκτός του πνεύματος και των δύο παραστάσεων του θέματος του πίνακα. Το πρόσωπο αυτό, όπως εκτιμούν οι συντηρητές, φαίνεται πως αντιστοιχεί στο αρχικό προσχέδιο της σύνθεσης, που εγκαταλείφθηκε ως ιδέα.
Σύμφωνα με το δημοσίευμα, είναι πιθανό η ζωγράφος να μην χρησιμοποίησε ένα νέο τελάρο για το έργο της, όπως συνήθιζαν πολλοί παλιοί καλλιτέχνες για να κάνουν οικονομία στα υλικά τους. Όπως τονίζουν από τα Ουφίτσι, «από την ανάλυση των συντηρητών προκύπτουν ορισμένες υποθέσεις. Πρώτον, πως σύμφωνα με τις συγκρίσεις που έγιναν με χρήση της εικονικής πραγματικότητας, η παραλλαγή με τουρμπάνι είναι σχεδόν ταυτόσημη με τον πίνακα της Τζεντιλέσκι που προ ολίγων μηνών απέκτησε η Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου. Δεύτερον, με σημείο αναφοράς την πρώτη υπόθεση, προκύπτει πως και τα δύο έργα -στο Ουφίτσι και το Λονδίνο- εκτελέστηκαν με βάση το ίδιο σχέδιο. Οι εργασίες σύγκρισης των συντηρητών και με άλλα έργα της Τζεντιλέσκι απέδειξαν πως η Αρτεμισία συνήθιζε να χρησιμοποιεί τη δική της εικόνα ως μοντέλο για να ζωγραφίσει γυναικείες φιγούρες».
Η καλλιτέχνης, όπως εκτιμούν οι ειδικοί, πήρε το βασικό σχέδιο και το παράλλαξε, προσθέτοντας την κορώνα με τα σύμβολα των Μεδίκων και μετέτρεψε πολλά από τα χαρακτηριστικά του προσώπου ώστε να μοιάζει περισσότερο με την κόρη του Φερδινάνδου των Μεδίκων, που έφερε άλλωστε και το ίδιο όνομα με την Αγία.
«Η Αικατερίνη των Μεδίκων, κόρη του Φερδινάνδου και αδελφή του Κόζιμο Β’ βρισκόταν την εποχή εκείνη στο επίκεντρο της άσκησης πολιτικής μέσω των γάμων στον Οίκο των Μεδίκων. Αρχικά την είχαν τάξει στον πρίγκιπα της Ουαλίας και στη συνέχεια δόθηκε ως σύζυγος στον Φερδινάνδο Γκοντζάγκα της Μάντοβας. Το πορτραίτο ενδέχεται να είναι προς τιμήν της, ή απλώς να εμπνεύστηκε από την ιστορική προσωπικότητα, μιας και η μάρτυρας από την Αλεξάνδρεια αναπαρίσταται με πολύ διαφορετικό τρόπο από τις προηγούμενες εκδοχές, με την προσθήκη πολλών στοιχείων των Μεδίκων» εξηγεί η ιστορικός Τέχνης Τσετσίλια Φροζινίνι.
Μόλις επιστρέψει στο Ουφίτσι, η Αγία Αικατερίνη θα εκτεθεί σε νέα αίθουσα, σε εκείνην που φιλοξενεί τη Μέδουσα του Καραβάτζιο. «Φέτος, ενδέχεται να τιμήσουμε τη Γιορτή της Γυναίκας μέσω αυτών των φανταστικών ανακαλύψεων, που αλλάζουν ριζικά την εικόνα που είχαμε για την Αρτεμισία, μία από τις πιο σημαντικές γυναίκες ζωγράφους στην Ιστορία της Τέχνης» τονίζει ο διευθυντής του Μουσείου Άικε Σμιντ. «Η δεξιότητα των συντηρητών επέτρεψε να ανακαλύψουμε τα μυστικά της υπέροχης Αγίας Αικατερίνης μας. Και τώρα, χάρις στην εργασία τους, είμαστε ευτυχείς να επιβεβαιώσουμε πως πέρα από τα πέντε αριστουργήματα της δημιουργού που ανήκουν στην Πινακοθήκη, στα Ουφίτσι θα υπάρχει ακόμη ένα, που έως σήμερα ήταν κρυμμένο κάτω από την εμφανή προσωπογραφία της μάρτυρος της Αλεξάνδρειας».
