Ένα από τα πιο εντυπωσιακά ευρήματα των τελευταίων ετών στη μάχη κατά της άνοιας προέρχεται από ένα γνωστό εμβόλιο: το εμβόλιο για τον έρπητα ζωστήρα. Σύμφωνα με μεγάλη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature, όσοι εμβολιάζονται κατά του έρπητα ζωστήρα εμφανίζουν κατά 20% μειωμένο κίνδυνο εμφάνισης άνοιας, συγκριτικά με όσους δεν έχουν εμβολιαστεί.
Τα ευρήματα ενισχύουν την επιστημονική άποψη ότι ορισμένες ιογενείς λοιμώξεις μπορούν να επηρεάσουν τη λειτουργία του εγκεφάλου ακόμη και χρόνια μετά την αρχική μόλυνση.
Επίσης, δείχνει ότι η πρόληψη αυτών των λοιμώξεων μπορεί να συμβάλει στην καθυστέρηση της γνωστικής έκπτωσης. Με δεδομένο ότι οι θεραπείες για την άνοια είναι ελάχιστα αποτελεσματικές, η πρόληψη μέσω εμβολιασμού αποκτά ακόμα μεγαλύτερη σημασία.
Τα στοιχεία της μελέτης
Για τη μελέτη τους οι ερευνητές αξιοποίησαν την ευκαιρία που προσέφερε μια εκστρατεία εμβολιασμού που πραγματοποιήθηκε στην Ουαλία το 2013. Στο πλαίσιο της πολιτικής για τη δημόσια υγεία, εκείνη τη χρονιά είχαν δικαίωμα εμβολιασμού μόνο όσοι ήταν 79 ετών.
Έτσι, οι ερευνητές μπόρεσαν να συγκρίνουν ομάδες με ελάχιστη διαφορά ηλικίας, αλλά με μια μεγάλη διαφορά: Εάν έκαναν ή όχι το εμβόλιο. Οι επιστήμονες ανέλυσαν τα ιατρικά αρχεία περίπου 280.000 ατόμων, παρακολουθώντας την πορεία τους για επτά χρόνια, και διαπίστωσαν πως είχαν 20% μικρότερη πιθανότητα να διαγνωστούν με άνοια τα επόμενα επτά χρόνια, σε σύγκριση με όσους δεν το έλαβαν.
Η έρευνα χρησιμοποίησε κυρίως το παλιό εμβόλιο Zostavax, το οποίο βασιζόταν σε ζωντανό εξασθενημένο ιό, αλλά έχει ήδη αντικατασταθεί από το πιο αποτελεσματικό Shingrix, που περιέχει ανενεργό τμήμα του ιού και για το οποίο έχει διαπιστωθεί πως συνδέεται με προστασία έναντι της άνοιας.
Η τελευταία έρευνα από την Ουαλία δεν είναι η πρώτη που υποδηλώνει ότι τα εμβόλια για τον έρπητα ζωστήρα ίσως προσφέρουν προστασία από την άνοια. Όταν το Zostavax κυκλοφόρησε στις ΗΠΑ το 2006, διάφορες μελέτες διαπίστωσαν χαμηλότερα ποσοστά άνοιας σε όσους το είχαν λάβει. Πέρυσι, ερευνητές της Οξφόρδης ανέφεραν ακόμη ισχυρότερη προστασία (23% με 27%) με το νεότερο εμβόλιο Shingrix.
Το εμβόλιο Shingrix έχει αντικαταστήσει το εμβόλιο Zostavax, καθώς αποδείχτηκε αποτελεσματικότερο για τον έρπητα ζωστήρα. Σε αντίθεση με το Zostavax, που βασίζεται σε έναν ζωντανό εξασθενημένο ιό, το Shingrix περιέχει ανενεργό τμήμα του ιού.
Πώς βοηθάει το εμβόλιο για τον έρπητα ζωστήρα
Οι επιστήμονες εξετάζουν δύο κύριες θεωρίες για το πώς το εμβόλιο βοηθά. Πρώτον, ότι προλαμβάνοντας την επανενεργοποίηση του ιού μειώνεται η φλεγμονή στο νευρικό σύστημα, κάτι που σχετίζεται με την εξέλιξη της άνοιας. Δεύτερον, ότι το εμβόλιο ενισχύει γενικά το ανοσοποιητικό σύστημα, κάτι που φαίνεται να προσφέρει ευρύτερη νευροπροστασία, ειδικά σε άτομα με αλλεργίες ή αυτοάνοσα νοσήματα.
Παρότι η μελέτη δεν έκανε διάκριση μεταξύ διαφορετικών μορφών άνοιας, άλλες έρευνες δείχνουν ότι το όφελος είναι μεγαλύτερο έναντι της νόσου Αλτσχάιμερ. Επιπλέον, οι γυναίκες – οι οποίες έχουν συνήθως πιο ισχυρή ανοσολογική απόκριση – φαίνεται να ωφελούνται περισσότερο από τον εμβολιασμό.
«Για πρώτη φορά μπορούμε να πούμε με πολύ μεγαλύτερη σιγουριά ότι το εμβόλιο για τον έρπητα ζωστήρα προκαλεί μείωση του κινδύνου για άνοια. Αν πρόκειται όντως για αιτιακή σχέση, τότε έχουμε μια ανακάλυψη τεράστιας σημασίας», σημείωσε, σύμφωνα με τον Guardian, ο Pascal Geldsetzer, από το Πανεπιστήμιο Stanford.
Τη σημαντικότητα των ευρημάτων επισημαίνει και ο Anupam Jena, καθηγητής πολιτικής υγείας στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ. «Παρόλο που παραμένει ασαφές πώς ακριβώς το εμβόλιο κατά του έρπητα ζωστήρα μειώνει τον κίνδυνο άνοιας, οι επιπτώσεις της μελέτης είναι σημαντικές. Το εμβόλιο ίσως αποτελεί μια οικονομικά αποδοτική παρέμβαση, με οφέλη για τη δημόσια υγεία πολύ ευρύτερα από τον αρχικό του σκοπό», σημείωσε.
«Ενώ προηγούμενες μελέτες υπέδειξαν μια συσχέτιση, αυτή η έρευνα προσφέρει πιο ισχυρά στοιχεία για άμεση σύνδεση», ανέφερε από την πλευρά της Julia Dudley, επικεφαλής ερευνών της Alzheimer’s Research UK, και πρόσθεσε: «Η καλύτερη κατανόηση αυτής της σύνδεσης θα μπορούσε να ανοίξει νέους δρόμους».
Με δεδομένη την απουσία ουσιαστικών θεραπειών, ο εμβολιασμός κατά του έρπητα ζωστήρα αναδεικνύεται σε ένα πολλά υποσχόμενο εργαλείο για την πρόληψη της γνωστικής έκπτωσης.
