Δύο δεκαετίες από την υπογραφή της συμφωνίας του Ντέιτον και τον τερματισμό του πολέμου στη Βοσνία – Ερζεγοβίνη, ο πρώην ύπατος εκπρόσωπος της διεθνούς κοινότητας στη Βοσνία – Ερζεγοβίνη, σουηδός διπλωμάτης Καρλ Μπιλντ εκτιμά ότι οι ελπίδες πως η Βοσνία θα προσεγγίσει την Ευρωπαϊκή Ένωση διαλύονται και ταυτόχρονα η πολιτική είναι ακόμη διαιρεμένη κατά μήκος των εθνοτικών γραμμών και η κεντρική κυβέρνηση παραμένει αδύναμη.

Σε άρθρο του, που απευθύνεται στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Διεθνών Σχέσεων, με αφορμή τη συμπλήρωση 20 χρόνων από την υπογραφή της ειρηνευτικής συμφωνίας του Ντέιτον, ο κ. Μπιλντ αναφέρει ότι αυτή επέφερε σημαντικά επιτεύγματα, μεγάλος αριθμός προσφύγων επέστρεψε στη χώρα, οι περιουσιακές διαφορές επιλύθηκαν και η γραμμή που χωρίζει τις οντότητες της Βοσνίας δεν έχει συνοριακούς ελέγχους.

Οι επικριτές επιτέθηκαν στη συμφωνία, επειδή βάσει Συντάγματος νομιμοποίησε εθνικές και εθνοτικές διαιρέσεις, αλλά αυτή ήταν η μοναδική βιώσιμη επιλογή, η οποία εμπόδισε τη διχοτόμηση της χώρας, τονίζει ο κ. Μπιλντ.

Ελπίδα των δημιουργών της συμφωνίας ήταν ότι η μεταπολεμική πολιτική της Βοσνίας σε συνδυασμό με την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση βαθμιαία θα απομάκρυναν το Σύνταγμα της Βοσνίας από το μοντέλο της Κύπρου και ότι θα προσέγγιζε το βελγικό μοντέλο.

Αλλά, όπως υπογραμμίζει ο πρώην πρωθυπουργός και πρώην υπουργός Εξωτερικών της Σουηδίας, η Βοσνία δεν πλησίασε την Ευρώπη, ούτε η κεντρική εξουσία της ενισχύθηκε σημαντικά.

Για πολλούς, διαπιστώνει ο κ. Μπιλντ μετά λύπης, η ειρήνη ήταν συνέχεια του πολέμου με άλλα μέσα.

Είκοσι χρόνια μετά το Ντέιτον, η κατάσταση στην περιοχή είναι καλύτερη, αλλά όχι τόσο καλή όσο έπρεπε να είναι, θεωρεί ο Σουηδός διπλωμάτης.

Οι συνέπειες της τωρινής προσφυγικής κρίσης δείχνουν πως εντάσεις στην περιοχή μπορούν να ξεσπάσουν ξανά.

Η πρόοδος στην προσέγγιση της Ε.Ε., δηλαδή η διεύρυνση και η ενσωμάτωση τα χρόνια μετά τις συγκρούσεις θα μπορούσαν να βοηθήσουν τη Βοσνία – Ερζεγοβίνη να επιτύχει πολιτική και οικονομική σταθερότητα, εκτιμά.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση επιθυμεί και πρέπει να αναλάβει ηγετικό ρόλο στη Βοσνία – Ερζεγοβίνη και στις γύρω περιοχές, αναφέρει ο Καρλ Μπιλντ, σημειώνοντας ότι και οι άλλοι βασικοί πρωταγωνιστές, όπως οι ΗΠΑ πρέπει να ενεργούν στην ίδια γραμμή.

Η Ευρώπη αγνοεί τα Βαλκάνια με δικό της κίνδυνο και η πολιτική της πρέπει να είναι η αποτροπή επανάληψης της ιστορίας, κυρίως με δεδομένη την επιβάρυνση της περιοχής λόγω της τρέχουσας προσφυγικής κρίσης, αναφέρει ο κ. Μπιλντ, ο οποίος έχει διατελέσει ειδικός απεσταλμένος της ΕΕ στην πρώην Γιουγκοσλαβία και ειδικός απεσταλμένος του ΓΓ του ΟΗΕ για τα Βαλκάνια.

Ο σουηδός διπλωμάτης εκτιμά ότι ο πόλεμος στη Βοσνία μπορούσε να είχε αποφευχθεί, αν είχε εφαρμοστεί η συμφωνία Κάρινγκτον – Κουτιλέιρο που είχε υπογραφεί νωρίτερα.

Το ειρηνευτικό σχέδιο (1992), που φέρει τα ονόματα των δημιουργών του, του Λόρδου Κάρινγκτον και του Πορτογάλου πρέσβη Ζοζέ Κουτιλέιρο, ήταν συμφωνία της ΕΕ για την οργάνωση του κράτους, την οποία αποδέχθηκαν αρχικά οι εκπρόσωποι των τριών λαών, των Μουσουλμάνων, των Κροατών και των Σέρβων της Βοσνίας, αλλά αργότερα απέσυρε τη στήριξή του ο εκπρόσωπος των Μουσουλμάνων υπό την πίεση των Αμερικανών, υπενθύμισε ο κ. Μπιλντ.

Ο Καρλ Μπιλντ, ο οποίος συμπροήδρευσε στην Ειρηνευτική Διάσκεψη του Ντέιτον, τονίζει ότι η βασική δομή του σχεδίου Κάρινγκτον – Κουτιλέιρο ήταν παρόμοια με της συμφωνίας του Ντέιτον που επιτεύχθηκε τέσσερα χρόνια αργότερα, αφού εγκατέλειψαν τις εστίες τους δύο εκατομμύρια κάτοικοι της χώρας και σκοτώθηκαν 100.000 άνθρωποι.

«Αν ρωτούσατε τον Λόρδο Κάρινγκτον, τον πρώτο διαπραγματευτή της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εκείνος σίγουρα θα έλεγε ότι οι ΗΠΑ ενθάρρυναν τον ηγέτη των Μουσουλμάνων της Βοσνίας, Αλίγια Ιζετμπέγκοβιτς να παραιτηθεί από τη συμφωνία. Αλλά, φυσικά, είναι αδύνατον να γνωρίζουμε αν η συμφωνία θα λειτουργούσε τότε. Σε ολόκληρη την περιοχή, οι δυνάμεις διάλυσης ενισχύονταν από μέρα σε μέρα», υπογραμμίζει ο σουηδός διπλωμάτης.

Ενώ η Βοσνία – Ερζεγοβίνη βυθιζόταν στον πόλεμο, υπενθυμίζει, το 1992 συγκροτήθηκε κοινή δομή της ΕΕ και του ΟΗΕ στην προσπάθεια να επιτευχθεί ειρήνη στην περιοχή. Στη Διεθνή Διάσκεψη για την πρώην Γιουγκοσλαβία προήδρευαν ο πρώην υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Σάιρους Βανς και ο πρώην υπουργός Εξωτερικών της Βρετανίας, Ντέιβιντ Όουεν.

Ωστόσο, όπως αναφέρει ο κ. Μπιλντ, όταν η συγκεκριμένη ομάδα κατόρθωσε να καταρτίσει το φιλόδοξο ειρηνευτικό σχέδιο γνωστότερο ως σχέδιο «Βανς – Όουεν» το 1993 οι άνεμοι στην Ουάσινγκτον άλλαξαν διεύθυνση και τη διοίκηση του Τζορτζ Μπους άλλαξε εκείνη του Μπιλ Κλίντον.

Η ιστορία της κατάρρευσης του σχεδίου Βανς – Όουεν εξακολουθεί να παραμένει αντικείμενο διαφωνιών. Ο κ. Μπλιντ τονίζει ότι ο λόρδος Όουεν δεν κρύβει πως η νέα διοίκηση στην Ουάσινγκτον υπονόμευε τις προσπάθειες.

Στο βιβλίο του «Βαλκανική Οδύσσεια» ο λόρδος Ντέιβιντ Όουεν έγραψε ότι αν ο Τζορτζ Μπους επανεκλεγόταν τον Νοέμβριο του 1992, τον Φεβρουάριο του 1993 θα είχε επιτευχθεί αποτέλεσμα στη Βοσνία.

«Από την άνοιξη του 1993 έως το καλοκαίρι του 1995 τα αποτελέσματα της πολιτικής των ΗΠΑ ήταν παράταση του πολέμου των Σερβοβόσνιων στη Βοσνία. Αυτές είναι σκληρές λέξεις και τα αρχεία του Σάιρους Βανς που προφανώς αισθάνθηκε εγκαταλειμμένος από την Ουάσινγκτον παραμένουν κλειστά εδώ και πολλά χρόνια», σύμφωνα με τον Καρλ Μπιλντ.