Όλοι μας έχουμε κοιτάξει στον καθρέφτη και έχουμε παραπονεθεί για τις επιπτώσεις της βαρύτητας στις χαλαρές περιοχές του σώματός μας. Όμως, φαίνεται ότι εννέα μήνες χωρίς τη βαρύτητα οι αλλαγές που προκαλούνται στην εμφάνισή μας είναι καταστροφικές.
Όταν η αστροναύτισσα της NASA, Σουνίτα «Σούνι» Γουίλιαμς, 59 ετών, επέστρεψε στη Γη αυτή την εβδομάδα, μετά από 288 ημέρες στο διάστημα, οι αλλαγές στην εμφάνισή της ήταν σοκαριστικές.
Φαινόταν να έχει γεράσει δέκα χρόνια σε χρονικό διάστημα λιγότερο του ενός έτους. Και βιολογικά, μπορεί να το έχει κάνει.
Διότι αποδείχθηκε ότι η παραμονή για μήνες σε τροχιά έχει σοκαριστικές επιπτώσεις τόσο στο σώμα, όσο και στον εγκέφαλο, παρόμοιες με την υπερβολική γήρανση.
Η παρατεταμένη παραμονή της Γουίλιαμς στο διάστημα, που βάσει προγράμματος θα διαρκούσε μόλις οκτώ ημέρες, δίνει μόνο μια γεύση του τι θα συνέβαινε σε όλους μας, αν έπρεπε να περάσουμε εννέα μήνες πάνω από τη Γη.
Αρκετό άγχος για να γίνουν τα μαλλιά γκρι
Όταν η Γουίλιαμς άφησε τη Γη τον Ιούνιο, ήταν ευρέως γνωστή για τα μακριά, καστανά μαλλιά της. Ο Ντόναλντ Τραμπ την είχε αποκαλέσει «η γυναίκα με τα άγρια μαλλιά» όταν ανακοίνωσε τις προσπάθειες να τη φέρουν πίσω στη Γη μαζί με τον συνάδελφό της αστροναύτη, Μπουτς Ουίλμορ.
Αλλά όταν προσγειώθηκε στην ακτή της Φλόριντα αυτή την εβδομάδα μέσα σε μια κάψουλα SpaceX Dragon, τα μαλλιά της, που διακρίνονταν μέσα από το κράνος της, ήταν τελείως λευκά.
Το 2020, μια μελέτη έδειξε ότι το άγχος μπορεί να κάνει τα μαλλιά να ασπρίσουν, καθώς η αδρεναλίνη και η κορτιζόλη επιταχύνουν την εξάντληση των βλαστικών κυττάρων που παράγουν μελανίνη στους θύλακες των τριχών.
Σε φωτογραφίες και βίντεο από την παραμονή της στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS), η Γουίλιαμς πάντα είχε τα μαλλιά της χαλαρά ή δεμένα χαλαρά.
Σύμφωνα με την Daily Mail, αυτό συμβαίνει επειδή η μικροβαρύτητα προκαλεί την ανύψωση των υγρών του σώματος προς τα πάνω, με αποτέλεσμα να αυξάνεται η πίεση στο τριχωτό της κεφαλής.
Οι αστροναύτες έχουν επίσης περιορισμένη πρόσβαση σε νερό, γι’ αυτό και πλένουν τα μαλλιά τους σε σακουλάκια νερού από αλουμινόχαρτο και πλαστικό, χρησιμοποιώντας σαμπουάν χωρίς ξέβγαλμα. Το χαλαρό πιάσιμο των μαλλιών επιτρέπει καλύτερο αερισμό, μειώνοντας τις πιθανότητες φραγμένων θυλάκων, πιτυρίδας ή βακτηριακής ανάπτυξης.
Αδυναμία από την έλλειψη ήλιου και βαρύτητας
Το 2007, η Γουίλιαμς έγινε ο πρώτος άνθρωπος που έτρεξε μαραθώνιο στο διάστημα, όταν ολοκλήρωσε τον Μαραθώνιο της Βοστόνης πάνω σε διάδρομο του ISS.
Παρά την ικανότητα –και αναγκαιότητα– της άσκησης στο διάστημα, η Γουίλιαμς φαινόταν αισθητά πιο αδύνατη όταν επέστρεψε στη Γη. Οι αστροναύτες χάνουν μυϊκή μάζα γρήγορα, επειδή δεν χρησιμοποιούν τα πόδια, τους γοφούς και τη σπονδυλική στήλη για να στηρίξουν το βάρος τους.
Τα οστά τους γίνονται εύθραυστα και χάνουν το 1% της οστικής τους μάζας κάθε μήνα, κάτι που ισοδυναμεί με έναν ολόκληρο χρόνο γήρανσης στη Γη.
Τα οστά πλήττονται, επίσης, επειδή οι αστροναύτες δεν παίρνουν βιταμίνη D από τον ήλιο. Ο ISS πετά άλλωστε πάνω από το στρώμα του όζοντος, το οποίο προστατεύει από κάθε είδους υπεριώδη ακτινοβολία.
Αν και οι αστροναύτες παίρνουν συμπληρώματα βιταμίνης D, τα σώματά τους δεν προτεραιοποιούν τη συντήρηση των οστών.
Η NASA συστήνει στους αστροναύτες να ασκούνται 2,5 ώρες κάθε μέρα, για να αντισταθμίσουν αυτή την ατροφία των οστών και των μυών, που μοιάζει με τα αποτελέσματα του να είναι κάποιος κλινήρης. Ωστόσο, έρευνες έχουν δείξει ότι ένας αστροναύτης ηλικίας 30 έως 50 ετών που περνά έξι μήνες στο διάστημα χάνει περίπου το μισό της δύναμής του.
Το φαινόμενο «πόδια κοτόπουλου»
Η παραμονή στο διάστημα κάνει επίσης την καρδιά πιο αδύναμη, καθώς δεν χρειάζεται να αντλεί αίμα ενάντια στη βαρύτητα, οπότε δεν δουλεύει σκληρά.
Οι καρδιακές αρρυθμίες είναι επομένως αρκετά συχνές μεταξύ των αστροναυτών. Στο διάστημα, ο όγκος του αίματος μειώνεται και η ροή του αίματος αλλάζει, επιβραδύνεται σε ορισμένες περιοχές, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε θρόμβωση.
Ορισμένοι αστροναύτες παρουσιάζουν μια κατάσταση γνωστή ως Φλεβική Θρόμβωση του Διαστήματος.
Τα υγρά δεν κατεβαίνουν ούτε αποστραγγίζονται εύκολα, γεγονός που μπορεί να κάνει το πρόσωπο πρησμένο.
Εντωμεταξύ, τα πόδια χάνουν μάζα και φαίνονται πιο λεπτά, ένα φαινόμενο γνωστό ως «πόδια κοτόπουλου».
Η Γουίλιαμς και ο Ουίλμορ μεταφέρθηκαν από τις κάψουλες με φορείο, καθώς οι περισσότεροι αστροναύτες δυσκολεύονται να περπατήσουν κατά την επιστροφή τους στη Γη.
Ο σκελετός και οι μύες τους είναι πιο αδύναμοι από πριν, και οι αλλαγές στη ροή του αίματος μπορεί να τους κάνουν να αισθάνονται ζαλάδα, χωρίς αίσθηση ισορροπίας.
Αδυνάτισμα λόγω της δίαιτας μηδενικής βαρύτητας
Η Γουίλιαμς φαίνεται εμφανώς πιο αδύνατη από ό,τι ήταν πριν αναχωρήσει για την τροχιά. Οι αστροναύτες τείνουν να τρώνε λιγότερο στο διάστημα λόγω ναυτίας ή έλλειψης όρεξης.
Σίγουρα, το «Φαγητό του Διαστήματος», κυρίως συσκευασμένες σούπες, δεν είναι ιδιαίτερα ελκυστικό. Οι περισσότεροι αστροναύτες χάνουν περίπου 5% του σωματικού τους λίπους όταν επιστρέφουν στη Γη, και κανένας από αυτούς δεν κάνει αποστολές τόσο μεγάλες όσο η Γουίλιαμς.
Κόπωση από 16 ανατολές την ημέρα
Στον ISS, οι αστροναύτες κοιμούνται σε χώρο μεγέθους τηλεφωνικού θαλάμου, σε υπνόσακο δεμένο στον τοίχο.
Φοράνε ωτοασπίδες για να καταπολεμήσουν τον θόρυβο από τις αντλίες και τους ανεμιστήρες που ελέγχουν συνεχώς την υγρασία, τη θερμοκρασία και τα επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα στον ISS.
Οι αστροναύτες φορούν επίσης μάσκες προσώπου, για να αντιμετωπίσουν τα έντονα φώτα από τις 16 ανατολές την ημέρα.
Δεν είναι περίεργο που πολλοί αστροναύτες υποφέρουν από έλλειψη ύπνου και έπειτα από εννέα μήνες κακού ύπνου, η Γουίλιαμς θα έχει βιώσει τις καταστρεπτικές συνέπειες που έχει η σωρευτική κόπωση στην ανοσοποιητική της λειτουργία, τη μνήμη, την αρτηριακή πίεση και την εμφάνιση.
Βλάβη στο DNA παρόμοια με το κάπνισμα
Ίσως η πιο επικίνδυνη επίπτωση των παρατεταμένων παραμονών στο διάστημα είναι η έκθεση στην ακτινοβολία, η οποία αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης καταστάσεων όπως διάφοροι καρκίνοι και Αλτσχάιμερ.
Η ατμόσφαιρα και το μαγνητικό πεδίο της Γης μάς προστατεύουν από υψηλά επίπεδα ακτινοβολίας – αλλά στο διάστημα, οι αστροναύτες δεν έχουν αυτή την προστασία.
Ένας αστροναύτης σε αποστολή διάρκειας έξι μηνών ή περισσότερο θα λάβει περισσότερη από δέκα φορές την ακτινοβολία που υπάρχει στη Γη.
Μελέτες που έγιναν σε αστροναύτες μετά την επιστροφή τους στη Γη έδειξαν ότι τα συστήματα επιδιόρθωσης του DNA τους δούλευαν υπερωρίες.
«Το επίπεδο αλλαγής που βλέπουμε είναι το ίδιο που θα βλέπαμε σε κάποιον που καπνίζει ένα πακέτο τσιγάρα την ημέρα», εξηγεί ο Σκοτ Μ. Σμιθ, επιστήμονας διατροφής στο Κέντρο Διαστημικών Ερευνών Λίντον Μπ. Τζόνσον της NASA στο Χιούστον.
Πώς επηρεάζει το δέρμα σας η τροχιακή παραμονή
Φυσικά, η Γουίλιαμς μάλλον δεν είχε πάρει μαζί της κάποιο σύστημα ενυδάτωσης για τη σύντομη αποστολή της που ξαφνικά μετατράπηκε σε διαστημική οδύσσεια.
Και η παραμονή σε τροχιά για τόσο καιρό είχε σίγουρα αισθητή επίδραση στο δέρμα της.
Ομάδα ερευνητών διαπίστωσε ότι η επιδερμίδα ενός αστροναύτη γίνεται σχεδόν 20% πιο λεπτή στο διάστημα, ίσως λόγω της χαμηλής βαρύτητας, η οποία μπορεί να βλάψει την ικανότητα του δέρματος να αναπτύσσεται και να επιδιορθώνεται. Επειδή είναι τόσο λεπτό, το δέρμα είναι πιο επιρρεπές σε κοψίματα, τα οποία χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να επουλωθούν.
Τα δερματικά εξανθήματα είναι επίσης συχνά σε αποστολές διάρκειας έξι μηνών στον ISS, πιθανόν λόγω ερεθιστικών ή αλλεργιογόνων στον διαστημικό σταθμό, ή λόγω της αποδυναμωτικής επίδρασης της χαμηλής βαρύτητας στο ανοσοποιητικό σύστημα.
Αλλά αν και το δέρμα της Γουίλιαμς είναι πιο λεπτό και πιο κατεστραμμένο, τουλάχιστον είναι εξαιρετικά απαλό. Αυτό γίνεται καθώς τα ρούχα των αστροναυτών επιπλέουν πάνω από το δέρμα τους και η υφή του γίνεται σχεδόν σαν μωρού.
Υψηλός κίνδυνος απώλειας όρασης λόγω διαστημικής πτήσης
Για πολλούς από εμάς, η ανάγκη για γυαλιά είναι ένα σαφές σημάδι ότι μπαίνουμε στη μέση ηλικία.
Ένα ταξίδι στο διάστημα το επιταχύνει, καθώς η συγκέντρωση υγρών στο σώμα μπορεί να αλλάξει το σχήμα των βολβών των ματιών και να αποδυναμώσει την όραση, ενδεχομένως μόνιμα.
Καθώς η πίεση αυξάνεται στο κεφάλι, ασκείται πίεση στα μάτια και στα οπτικά νεύρα, προκαλώντας ένα φαινόμενο που ονομάζεται Διαστημικό Σύνδρομο Σχετιζόμενο Με Όραση.
Όσο περισσότερο παραμένει ο αστροναύτης στο διάστημα, τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος βλάβης στην όραση – κάτι που θα έχει ιδιαίτερη σημασία για τη Γουίλιαμς.
Η ακτινοβολία αυξάνει επίσης τον κίνδυνο καταρράκτη. Οι αστροναύτες επίσης αναφέρουν αίσθημα συμφόρησης και μειωμένη αίσθηση της όσφρησης, αν και αυτό μπορεί να είναι και ευλογία, καθώς οι διαστημικοί σταθμοί λέγεται ότι μυρίζουν απαίσια.
Γιατί η αφυδάτωση είναι ένα τεράστιο πρόβλημα
Ξέρουμε όλοι πόσο διψασμένοι νιώθουμε μετά από μια μακρινή πτήση, οπότε φανταστείτε τι κάνει στους δείκτες ενυδάτωσης η παραμονή εννέα μηνών στο διάστημα. Οι περισσότεροι αστροναύτες χάνουν περίπου το 20% των σωματικών τους υγρών στο διάστημα.
Επειδή τα υγρά στο σώμα μετακινούνται προς το κεφάλι λόγω της μικροβαρύτητας, τα σώματα των αστροναυτών νομίζουν ότι έχουν πάρα πολλά υγρά και προσπαθούν να απαλλαγούν από το υπερβολικό νερό. Γι’ αυτό τους συμβουλεύουν να πίνουν περισσότερο νερό στο διάστημα, παρόλο που το νερό που πίνουν ανακυκλώνεται από τον ιδρώτα και την αναπνοή τους, συλλεγμένο ως συμπύκνωση στους τοίχους του ISS.
Η περίοδος ανάρρωσης και η κανονική ζωή
Η Γουίλιαμς και ο Ουίλμορ θα περάσουν τώρα από ένα πρόγραμμα αποκατάστασης 45 ημερών που απαιτεί να ασκούνται δύο ώρες κάθε μέρα, επτά ημέρες την εβδομάδα.
Ακόμα και το περπάτημα θα χρειαστεί εξάσκηση, καθώς ξαναπροσαρμόζονται στη βαρύτητα.
Ενώ δεν μπορούν να αντιστραφούν όλα τα αποτελέσματα γήρανσης, καθώς η πυκνότητα των οστών κατά τη διάρκεια της διαστημικής πτήσης σημαίνει μεγαλύτερο κίνδυνο οστικών προβλημάτων για όλη τη ζωή, η Γουίλιαμς θα βρίσκεται σε μόνιμο κίνδυνο, καθώς οι γυναίκες χάνουν πυκνότητα οστών με την ηλικία. Μετά από έξι μήνες, οι περισσότερες από τις αλλαγές που υπέστη θα έχουν αντιστραφεί και θα μπορεί να επανέλθει στην κανονική της ζωή.
