«Δεν θα ησυχάσουμε μέχρι να έχουμε δικαιοσύνη, μέχρι όλοι οι άνθρωποι, Ισραηλινοί και Παλαιστίνιοι, μεταξύ του ποταμού και της θάλασσας να μπορούν να ζήσουν ειρηνικά και ελεύθερα», δήλωσε ο Andy McDonald, βουλευτής των Εργατικών, σε μια διαμαρτυρία στο Λονδίνο που διοργανώθηκε από την Εκστρατεία Αλληλεγγύης στην Παλαιστίνη το προ-προηγούμενο Σαββατοκύριακο.
Τρεις ημέρες αργότερα, τέθηκε σε διαθεσιμότητα από το κόμμα εν αναμονή έρευνας. Ορισμένοι θεωρούν ότι η απόφαση ήταν σκληρή, ενώ άλλοι τη βλέπουν ως ένδειξη ισχυρής ηγεσίας από τον Κίρ Στάρμερ, καθώς ο ηγέτης των Εργατικών προσπαθεί να τραβήξει μια σαφή γραμμή μεταξύ του ίδιου και του προκατόχου του, Τζέρεμι Κόρμπιν.
Το κλειδί για την κατανόηση του γιατί το κόμμα αντέδρασε τόσο έντονα είναι λίγες λέξεις από την ομιλία του McDonald – και το πλαίσιο στο οποίο ειπώθηκαν, σύμφωνα με τον βρετανικό Guardian.
«Μεταξύ ποταμού και θάλασσας» είναι ένα απόσπασμα από ένα σύνθημα που χρησιμοποιείται από τη δεκαετία του 1960 από διάφορους ανθρώπους με πολλούς σκοπούς. Και είναι ανοιχτό σε μια σειρά από ερμηνείες, από τη γενοκτονία μέχρι τη δημοκρατία, αναφέρει το δημοσίευμα.
«Από το ποτάμι μέχρι τη θάλασσα, η Παλαιστίνη θα είναι ελεύθερη»
Το πλήρες ρητό έχει ως εξής: «Από το ποτάμι μέχρι τη θάλασσα, η Παλαιστίνη θα είναι ελεύθερη» – μια αναφορά στη γη μεταξύ του ποταμού Ιορδάνη, που συνορεύει με το ανατολικό Ισραήλ, και της Μεσογείου στα δυτικά.
Το ερώτημα λοιπόν είναι τι σημαίνει αυτό για το Ισραήλ και τον εβραϊκό λαό.
Ορισμένοι ισχυρίζονται ότι η ορολογία έχει γενοκτονική πρόθεση. Το 1966, ο ηγέτης της Συρίας Hafez al-Assad, πατέρας του σημερινού δικτάτορα της χώρας, είπε: «Θα δεχτούμε μόνο τον πόλεμο και την αποκατάσταση της σφετερισμένης γης… για να σας εκδιώξουμε, επιτιθέμενοι, και να σας ρίξουμε στη θάλασσα για πάντα».
Η Χαμάς, οι ένοπλοι της οποίας σκότωσαν 1.400 ανθρώπους στις 7 Οκτωβρίου, επικαλείται το σύνθημα, απορρίπτοντας το Ισραήλ. «Η Χαμάς απορρίπτει κάθε εναλλακτική λύση από την πλήρη και ολοκληρωτική απελευθέρωση της Παλαιστίνης, από τον ποταμό μέχρι τη θάλασσα», αναφέρει το καταστατικό της οργάνωσης το 2017.
Η υπουργός Εσωτερικών, Suella Braverman, έγραψε στο Twitter μετά τις πρόσφατες διαδηλώσεις στο Ηνωμένο Βασίλειο -στις οποίες χιλιάδες φώναζαν «από το ποτάμι μέχρι τη θάλασσα, η Παλαιστίνη θα είναι ελεύθερη» – ότι το σύνθημα «εκλαμβάνεται ευρέως ως αίτημα για την καταστροφή του Ισραήλ». «Οι προσπάθειες να προσποιηθεί κανείς το αντίθετο είναι ανειλικρινείς», συμπλήρωσε.
Η άποψή της είναι ευρέως διαδεδομένη, αν και αντικρούεται σθεναρά από εκείνους που θεωρούν τέτοιους χαρακτηρισμούς ως προσπάθεια να κλείσει η συζήτηση. Το 2021, ο Παλαιστίνιος-Αμερικανός συγγραφέας Yousef Munayyer υποστήριξε ότι όσοι είδαν στη φράση αυτή φιλοδοξία γενοκτονίας ή, στην πραγματικότητα, μια ξεκάθαρη επιθυμία για την καταστροφή του Ισραήλ, το έκαναν λόγω της δικής τους ισλαμοφοβίας.
Αντίθετα, υποστήριξε, ήταν απλώς ένας τρόπος να εκφραστεί η επιθυμία για ένα κράτος στο οποίο «οι Παλαιστίνιοι θα μπορούν να ζουν στην πατρίδα τους ως ελεύθεροι και ίσοι πολίτες, χωρίς να κυριαρχούνται από άλλους ούτε να τους εξουσιάζουν».
Το πλαίσιο και η πρόθεση είναι το κλειδί. Το ιδρυτικό καταστατικό του κόμματος Λικούντ του Μπενιαμίν Νετανιάχου τρολάρει: «Μεταξύ της θάλασσας και του Ιορδάνη θα υπάρχει μόνο ισραηλινή κυριαρχία».
Με τη γλώσσα να είναι τόσο φορτισμένη, τόσο αμφιλεγόμενη και να εκστομίζεται σε μια περίοδο τεράστιας αύξησης των αντισημιτικών επιθέσεων, οι Εργατικοί θεώρησαν ότι ο McDonald είχε παρεκτραπεί και είχε περάσει στην επίθεση. Ωστόσο, όπως επισημάνθηκε επίσης, δεν είχε χρησιμοποιήσει ολόκληρο το σύνθημα.
Ο McDonald θα πρέπει να εξηγήσει γιατί το χρησιμοποίησε εβδομάδες μετά τη φρίκη της 7ης Οκτωβρίου και σε μια εποχή νέας απόγνωσης και οργής για τις σκηνές που εκτυλίσσονται στη Γάζα υπό ισραηλινά πυρά. Και πάλι, η πρόθεση και το πλαίσιο θα είναι το κλειδί, καταλήγει ο Guardian.
