Η επίθεση της 7ης Οκτωβρίου 2023 θα μείνει στη μνήμη του Ισραήλ ως η μέρα που η Χαμάς σκότωσε περισσότερους από 1.300 πολίτες του. Μαχητές της ισλαμικής παλαιστινιακής οργάνωση εισέβαλε σε ισραηλινούς οικισμούς και πόλεις, σκοτώνοντας εκατοντάδες πολίτες. Από νομικής άποψης, αυτές οι επιθέσεις αποτελούν εγκλήματα πολέμου και πολλοί ηγέτες σε όλο τον κόσμο τις κατήγγειλαν ως αποτρόπαιες πράξεις βίας.
Το Ισραήλ, στη συνέχεια, διέταξε 1,1 εκατομμύρια Παλαιστίνιους να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους στη Βόρεια Γάζα, ενώ στο μεταξύ επιτίθεται με αεροπορικές επιδρομές σε πολιτικά κτίρια και υποδομές σκοτώνοντας περισσότερα από 2.300 παιδιά, άνδρες και γυναίκες ως αντίποινα για την επίθεση της Χαμάς, διακόπτει την παροχή ηλεκτρικού ρεύματος, νερού, τροφίμων και ανθρωπιστικής βοήθειας στη Λωρίδα της Γάζας, ενέργειες οι οποίες συνιστούν κατάφωρα εγκλήματα πολέμου. Ωστόσο, οι πράξεις αυτές αντιμετωπίζονται με σιωπή από τους ηγέτες του δυτικού κόσμου.
Ο ισραηλινός Neve Gordon, καθηγητής Διεθνούς Δικαίου στο Queen Mary University του Λονδίνου επιχειρεί να εξηγήσει γιατί ο θάνατος Παλαιστινίων αμάχων αποτυγχάνει να προκαλέσει ηθική αγανάκτηση στη δυτική ελίτ, αποδομώντας τις κυρίαρχες ισραηλινές αφηγήσεις, με άρθρο του στο Al Jazeera.
Το 2014, κατά τη διάρκεια της εισβολής του Ισραήλ στη Γάζα, σκοτώθηκαν περισσότεροι από 2.200 Παλαιστίνιοι, 556 εκ των οποίων ήταν παιδιά, ενώ αντιστοίχως, από την πλευρά των ισραηλινών σκοτώθηκαν 64 άτομα. «Πώς γίνεται, λοιπόν, ακόμη και αφού το Ισραήλ εξαπέλυσε μια τέτοια δυσανάλογη και θανατηφόρα επίθεση το 2014, η Δύση να εξακολουθεί να πιστεύει στη συντριπτική πλειοψηφία της ότι ο ισραηλινός στρατός είναι “ο πιο ηθικός στρατός του κόσμου” – όπως ισχυρίζεται το ίδιο το σώμα -, ενώ οι Παλαιστίνιοι χαρακτηρίζονται αμείλικτα ως “βίαιοι επιτιθέμενοι”; Γιατί οι δυτικοί ηγέτες δεν καταγγέλλουν ποτέ δημόσια το Ισραήλ για εγκλήματα πολέμου;» διερωτάται ο καθηγητής Neve Gordon.
Η απάντηση είναι πολύπλοκη και πολυπαραγοντική. Σίγουρα, όμως, ένας από τους βασικούς παράγοντες είναι η έξυπνη χειραγώγηση του δίκαιου του πολέμου από το Ισραήλ που έχει καταφέρει να «ντύσει» την ισραηλινή βία με τον μανδύα της ηθικής. Οι νομικοί χειρισμοί του Ισραήλ βασίζονται σε μια σειρά από ασάφειες και εξαιρέσεις που συνιστούν το διεθνές δίκαιο, αποκαλύπτοντας ότι οι νόμοι του πολέμου ευνοούν τα κράτη έναντι των μη κρατικών παραγόντων και τους ισχυρούς έναντι των αδύναμων.
Οι εντολές, για παράδειγμα, που δόθηκαν στους ισραηλινούς στρατιώτες που εισήλθαν στη Λωρίδα της Γάζας το 2014 ήταν σαφείς: όσοι Παλαιστίνιοι δεν έλαβαν υπόψη τις προειδοποιήσεις του Ισραήλ να εκκενώσουν τα σπίτια τους και να φύγουν προς το νότο έγιναν νόμιμοι στρατιωτικοί στόχοι. Ένας στρατιώτης δήλωσε στην ισραηλινή μη κυβερνητική οργάνωση που ιδρύθηκε το 2004 από βετεράνους των ισραηλινών αμυντικών δυνάμεων «Breaking the Silence» ότι: «Δεν υπήρχαν πραγματικά κανόνες εμπλοκής… Μας είπαν: “Υποτίθεται ότι δεν υπάρχουν πολίτες εκεί. Αν εντοπίσετε κάποιον, πυροβολήστε“. Το αν το άτομο αποτελούσε απειλή ή όχι δεν ήταν καν ζήτημα. Και αυτό είναι λογικό για μένα. Αν πυροβολήσετε κάποιον στη Γάζα, είναι ωραίο, δεν είναι τίποτα σπουδαίο. Πρώτα απ ‘όλα επειδή είναι η Γάζα, και δεύτερον επειδή αυτό είναι πόλεμος. Αυτό, επίσης, μας έγινε σαφές. Μας είπαν “Μην φοβάστε να πυροβολήσετε” και ξεκαθάρισαν ότι δεν υπάρχουν μη εμπλεκόμενοι πολίτες».
Θα μπορούσε κανείς να πει ότι μια στρατιωτική διαταγή που επιτρέπει αδιάκριτους πυροβολισμούς κατά αμάχων θα θεωρούνταν παράνομη σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, ιδίως δεδομένης της αρχής της διάκρισης (το θεμέλιο των νόμων του πολέμου που καλούν τα αντιμαχόμενα μέρη να διακρίνουν ανά πάσα στιγμή μεταξύ αμάχων και μαχητών, και απαγορεύοντας τη σκόπιμη επίθεση κατά αμάχων) – και δεδομένου του γεγονότος ότι περισσότεροι από τους μισούς από τα 2,3 εκατομμύρια Παλαιστίνιους που ζουν αυτή τη στιγμή στη Λωρίδα της Γάζας είναι παιδιά. «Η ειρωνεία είναι ότι το Ισραήλ χρησιμοποιεί στην πραγματικότητα τους νόμους του πολέμου για να εμφανιστεί ως ο ηθικός παράγοντας. Όπως έκανε νωρίτερα αυτή την εβδομάδα, έτσι και το 2014, ο ισραηλινός στρατός έδωσε εντολή σε εκατοντάδες χιλιάδες Παλαιστίνιους να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και να ταξιδέψουν στο νότο γνωρίζοντας πολύ καλά ότι ανάμεσα σε αυτούς που ζουν στην περιοχή είναι χιλιάδες ηλικιωμένοι και άρρωστοι και ότι το περιθώριο που τους έδωσε για να εκκενώσουν την περιοχή δεν επαρκούσε» τονίζει ο Neve Gordon.
«Αλλά το Ισραήλ γνωρίζει επίσης ότι η προειδοποίηση των Παλαιστινίων αμάχων και η εντολή να φύγουν θα του επιτρέψει να αρνηθεί την ίδια την ύπαρξη αμάχων στη βόρεια Γάζα. Αυτό ακριβώς είναι το νόημα της φράσης “δεν υπάρχουν μη εμπλεκόμενοι πολίτες”, καθώς χαρακτηρίζει όλους όσοι έχουν παραμείνει στην περιοχή – ακόμα κι αν οι άμαχοι εξακολουθούν να αποτελούν την πλειονότητα και δεν μπορούν να φύγουν, όπως έχουν υποστηρίξει τα Ηνωμένα Έθνη για την τρέχουσα κατάσταση – ως “συμμετέχοντες σε εχθροπραξίες” ή ως “εθελοντικές ανθρώπινες ασπίδες”. Τέτοιοι όροι δίνουν άλλοθι στο Ισραήλ να τους δολοφονήσουν, σύμφωνα με ορισμένες ερμηνείες των νόμων του πολέμου» προσθέτει ο καθηγητής Διεθνούς Δικαίου.
Δεδομένου ότι ο ισχυρισμός περί ηθικής βασίζεται στη συμμόρφωση με τους νόμους του πολέμου, η θανατηφόρα βία που χρησιμοποιούν οι Ισραηλινοί στρατιώτες εναντίον αμάχων που παραμένουν στα σπίτια τους δικαιολογείται ηθικά.
Με αυτή τη νομική ρητορική, το Ισραήλ κυκλοφορεί επίσης μια εποικιακή αφήγηση που παρουσιάζει τους Παλαιστίνιους ως «ανθρωπόμορφα κτήνη» που δεν κατανοούν τους νόμους του πολέμου. Συνδυάζοντας αυτά τα εποικιακά τροπάρια και το «legalese» (σ.σ. ο όρος αναφέρεται ανεπίσημα σε εξειδικευμένη ορολογία και φράσεις που χρησιμοποιούνται από άτομα στον νομικό τομέα και στα νομικά έγγραφα) χαρακτηρίζει τους Παλαιστίνιους ως ανήθικους βάρβαρους που «αξίζουν να πεθάνουν». Η ίδια ρητορική ερμηνεύει τους Ισραηλινούς στρατιώτες ως το αντίθετο, δηλαδή τους «πολιτισμένους» και ηθικούς «μαχητές».
Επιπλέον, η σύνδεση του διεθνούς δικαίου με τα εποικιακό νομικό λόγο βοηθά στη δικαιολόγηση της μαζικής βίας. Πριν από περίπου ένα μήνα, το πρόγραμμα 60 Minutes του CBS News πήρε συνέντευξη από Ισραηλινούς πιλότους που είχαν συμμετάσχει στις διαδηλώσεις ενάντια στις προσπάθειες της κυβέρνησης Νετανιάχου να αναθεωρήσει το νομοθετικό σώμα του Ισραήλ. «Αν θέλετε οι πιλότοι να μπορούν να πετούν και να εκτοξεύουν βόμβες και πυραύλους σε σπίτια γνωρίζοντας ότι μπορεί να σκοτώνουν παιδιά», είπε, «πρέπει να έχουν τη μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στους [πολιτικούς] που παίρνουν αυτές τις αποφάσεις» είπε μία από αυτούς. Η πιλότος Shira Etting δεν παραδέχεται την πρόθεση να σκοτώσει παιδιά. Ωστόσο, αναγνωρίζει ότι όταν αυτή και οι συνάδελφοί της πιλότοι ξεκινούν για μια αποστολή πάνω από τον ουρανό της Γάζας, καταλαβαίνουν ότι οι πύραυλοι που εκτοξεύουν μπορεί κάλλιστα -και συχνά το κάνουν- να καταλήξουν να σκοτώσουν αμάχους.
Με άλλα λόγια, οι Ισραηλινοί πιλότοι, γνωρίζουν ότι σκοτώνουν παιδιά όταν ρίχνουν βόμβες στα κέντρα των πόλεων, αλλά επειδή δεν «σκόπευαν» να τα σκοτώσουν, το διεθνές δίκαιο καθώς και μέσα ενημέρωσης όπως το CBS News και οι δυτικοί ηγέτες θεωρούν οι πράξεις να είναι ηθικά ορθές. Αυτό συμβαίνει παρά το γεγονός ότι οι ισραηλινοί βομβαρδισμοί σκοτώνουν εκθετικά περισσότερους αμάχους συγκριτικά με την επίθεση της Χαμάς. Τα δυτικά μέσα ενημέρωσης τους παρουσιάζουν ως ήρωες που δεν σκόπευαν να σκοτώσουν αμάχους που κατ’ ευφημισμό αποκαλούν «παράπλευρες απώλειες».
Συν τοις άλλοις, ο επικοιακός νομικός λόγος, δεν είναι μόνο οι δράστες της βίας που χαρακτηρίζονται ηθικοί, αλλά και τα θύματα. Οι ισραηλινοί νεκροί έχουν ονόματα και ιστορίες, και παρουσιάζονται ως θύματα άξια να τα θρηνήσουμε. Αντιθέτως, οι Παλαιστίνιοι παραμένουν ανώνυμοι και παρουσιάζονται ως απλοί αριθμοί και όχι ως ανθρώπινα όντα με σάρκα και οστά, των οποίων οι ζωές διακόπηκαν βάρβαρα.
«Τελικά, λοιπόν, δεν είναι μόνο ότι αυτοί που χρησιμοποιούν τα όπλα των ισχυρών θεωρούνται πιο ηθικοί επειδή σκοτώνουν αθώους ανθρώπους από απόσταση, αλλά και επειδή ο εποικιακός νομικός λόγος παρουσιάζει τους Παλαιστίνιους ως είτε ως “ανθρωπόμορφα κτήνη” και “παράπλευρες απώλειες” είτε απλά ως στατιστική. Όσο οι νεκροί απανθρωποποιούνται κατ’ αυτόν τον τρόπο και παρουσιάζονται ως ανάξιοι να τους θρηνήσουμε, τόσο η ορμή του θανάτου θα συνεχίζεται αμείωτη. Αυτή, φοβάμαι, είναι μια συνταγή για γενοκτονικά αντίποινα» καταλήγει ο καθηγητής Neve Gordon.
