Κι αν μέχρι χθες πιστεύαμε πως όλα είναι θέμα κληρονομικότητας πρόσφατα συμπεράσματα γενετιστών προκαλούν την ανατροπή των μέχρι πρότινος θεωριών που ήθελαν την εξυπνάδα να εναπόκειται κατά κύριο λόγο σε γονιδιακούς παράγοντες. Σύμφωνα σύγχρονες επιστημονικές έρευνες το συμπέρασμα φαίνεται να είναι πιο αισιόδοξο υποστηρίζοντας ότι η ευφυΐα είναι κατά 49% γενετικά κληρονομήσιμη και κατά 51% διεγέρσιμη από τους γονείς και το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνει το παιδί.
Σύμφωνα μάλιστα με τους ισχυρισμούς του διάσημου Αμερικανού γενετιστή, Ντέιβιντ Σενκ στο βιβλίο του «Τhe Genius in all of us» (Η ιδιοφυία μέσα μας), «πολλά από τα παιδιά που γεννιούνται έξυπνα δεν εξελίσσονται όπως θα περίμενες κανείς, ενώ εξίσου συχνά συμβαίνει παιδιά που δεν είναι ιδιαίτερα έξυπνα να επιτυγχάνουν πολλά στην ζωή τους».
Πως μπορούμε λοιπόν να αυξήσουμε τις δυνατότητες εκμάθησης και την ευφυία των μικρών αγαπημένων
«Ένα προικισμένο παιδί, ξεχωρίζει από τα υπόλοιπα για μία ή πολλές ικανότητες, οι οποίες μπορεί να αφορούν τις τέχνες, τα μαθηματικά ή ένα ευρύτερο φάσμα, όπως είναι η δημιουργική σκέψη κ.α. Ωστόσο, στο να ανακαλύψει ένα παιδί και να καλλιεργήσει την όποια “κλίση” του, oι γονείς θα παίξουν καθοριστικό ρόλο, αν του παρέχουν τα κατάλληλα πνευματικά ερεθίσματα» υποστηρίζει ο καθηγητής Γνωστικής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Carnegie Mellon, Robert Siegler. Όπως διευκρίζει, τα παιδιά μπορούν να γίνουν αυθεντίες σε μια ξένη γλώσσα αλλά και σε οτιδήποτε απαιτεί επιδεξιότητα των κινήσεων (αθλήματα, χορός, μουσικά όργανα) αν ξεκινήσουν την εκμάθησή του σε πολύ μικρή ηλικία. Για να επιτευχθούν όλα αυτά σίγουρα συμβάλλουν τα γονίδια, εξίσου όμως σημαντικό είναι και το πόσο σκληρά θα δουλέψει το παιδί για την καλλιέργεια του μυαλού καθώς και κατά πόσο οι εξωγενείς παράγοντες θα το παρακινήσουν και θα το επηρεάσουν.
Για το λόγο αυτό η Αμερικανική Ένωση Χαρισματικών Παιδιών, συνοψίζει και απευθύνει στους γονείς τις παρακάτω 6 «συνταγές επιτυχίας της ευφυΐας»
Τα οφέλη της μουσικής
Η μελωδία είναι ένας ευχάριστος τρόπος για να εξασκήσει το παιδί σωστά τον εγκέφαλό του. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του πανεπιστημίου του Τορόντο μάλιστα η διδασκαλία της μουσικής συμβάλλει στην συγκροτημένη σκέψη και στην απόκτηση πολύ ψηλότερου ΙQ στην ενήλικη ζωή του.
Ο κόσμος του βιβλίου
Η πρόσβαση σε βιβλία δεν διευρύνει μόνο τους πνευματικούς ορίζοντες του παιδιού αλλά όπως επιβεβαιώνουν όλες οι έρευνες ενισχύει και την αντίληψή τους. Το διάβασμα διεγείρει τον εγκέφαλο, ενισχύοντας ταυτόχρονα την συνοχή της σκέψης ενώ διαμορφώνει και τις γενικές γνώσεις για τον κόσμο. Επιπλέον κίνητρο έχουν τα παιδιά που βλέπουν από μικρά τους γονείς τους να διαβάζουν και μεγαλώνουν σε ένα περιβάλλον που υπάρχουν βιβλία.
Νους υγιής εν σώματι υγιεί
Όπως για την σωστή λειτουργία κάθε μηχανής έτσι και γι’ αυτής του εγκεφάλου είναι απαραίτητα τα κατάλληλα «καύσιμα». Για το λόγο αυτό η διατροφή επιβάλλεται να περιλαμβάνει τροφές από όλες τις κατηγορίες (φρούτα, λαχανικά, δημητριακά, γαλακτοκομικά, κρέας, ψάρια και πουλερικά). Εξίσου σημαντικό είναι και το παιδί να μην παραλείπει κανένα από τα γεύματά του, εφόσον ελλείψει ενέργειας, αποδιοργανώνεται το μυαλό.
Η άθληση μπορεί να βοηθήσει
Καθοριστική πέραν από τους προφανείς λόγους, όπως διαπίστωσαν αμερικανοί ερευνητές, είναι και η σωματική άσκηση. Σύμφωνα με τα συμπεράσματα αυτά, η άσκηση αυξάνει την πνευματική διαύγεια και βελτιώνει την εγκεφαλική λειτουργία. Επιστήμονες του Πανεπιστημίου του Ιλινόι μελέτησαν δεκάδες παιδιά ηλικίας 9-10 ετών και διαπίστωσαν ότι τα παιδιά που ασκούνται βελτιώνουν ταυτόχρονα με τη φυσική τους κατάσταση και τον μηχανισμό της μνήμης. Αυτό συμβαίνει γιατί με την σωματική άσκηση αυξάνεται το μέγεθος του ιππόκαμπου, της περιοχής δηλαδή του εγκεφάλου που συνδέεται με τους μηχανισμούς της εκμάθησης. Όσα από τα παιδιά που συμμετείχαν στην έρευνα ασκούνταν σωματικά, είχαν κατά 12% μεγαλύτερο ιππόκαμπο από εκείνα που δεν ασκούνταν ενώ ταυτόχρονα παρουσίασαν και μεγαλύτερη επιτυχία στα τεστ μνήμης.
Ναι στο παιχνίδι
Βασικό και απαραίτητο είναι φυσικά και το παιχνίδι, μέσα από το οποίο το παιδί διαμορφώνει ταυτότητα, αποφορτίζεται, μαθαίνει, ηρεμεί. Η έλλειψη ελεύθερου χρόνου, μάλιστα, δυσχεραίνει την αφομοίωση αυτών που ένα παιδί διδάσκεται με αποτέλεσμα συχνά να αποκτά άγχος, ευερεθιστότητα, αφηρημάδα, έντονη ανυπακοή και δυσκολία στη μάθηση.
Αξιοσημείωτο , σύμφωνα με τον καθηγητή γνωστικής ψυχολογίας ,Robert Siegler, είναι και το γεγονός πως ακόμα και τα ηλεκτρονικά παιχνίδια στρατηγικής ή οργανωτικών ικανοτήτων, μπορούν να οξύνουν την σκέψη. Από την κατηγορία εξαιρούνται φυσικά εκείνα που προάγουν την βία, γιατί αυξάνουν την μοναχικότητα καθώς και την αφηρημάδα. Ιδιαιτέρως ωφέλιμα είναι και παιχνίδια όπως το σκάκι, το sudoku, τα σταυρόλεξα, και όσα περιλαμβάνουν προβλήματα τα οποία καλείται να λύσει το παιδί. Αξίζει να σημειωθεί πως σύμφωνα με έρευνες στο Πανεπιστήμιο Carnegie Mellon ( Η.Π.Α), στα παιδιά που δεν είχαν ιδιαίτερες αριθμητικές γνώσεις, παρατηρήθηκε σημαντική πρόοδος όταν τους δόθηκε η δυνατότητα να παίξουν επιτραπέζια παιχνίδια .
Συναισθηματική υποστήριξη
Φυσικά από την λίστα δεν μπορεί να λείπει και το υγιές σπιτικό ή σχολικό περιβάλλον το οποίο αποτρέπει τα όποια ψυχοσωματικά προβλήματα και κατ’ επέκταση την εξέλιξη του παιδιού. Ενδεικτικό της σημασίας του υγιούς περιβάλλοντος είναι και τα κόλπα που μεταχειρίζονται τα παιδιά, όπως ότι αρρωσταίνουν, προκειμένου να αποφύγουν προβληματικά σχολικά περιβάλλοντα ή να προσελκύσουν το ενδιαφέρον των γονέων.
Με αυτόν τον τρόπο μάλιστα αναλώνονται σε αυτή την προσπάθεια παραμελώντας τα υπόλοιπα ερεθίσματα και την ανάπτυξη επιπρόσθετων δραστηριοτήτων. Η συναισθηματική ασφάλεια σύμφωνα με τους ερευνητές, είναι πιο αποτελεσματική όσον αφορά και την βελτίωση εγκεφαλικών λειτουργιών, περισσότερο κι από το παιχνίδι.
Άξια αναφοράς για την σωστή πνευματική ανάπτυξη του παιδιού αποτελούν και τα παρακάτω συμπεράσματα. Σύμφωνα με αυτά, η αδυναμία συγκέντρωσης σε ένα παιδί, μπορεί να σχετίζεται με έλλειψη ή κακή ποιότητα ύπνου, ενώ η απουσία φίλων και συναναστροφών «κοιμίζουν» τα εγκεφαλικά κύτταρα – αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο η μοναξιά ενός παιδιού θεωρείται από τους χειρότερους εχθρούς του λόγου και της σκέψης του.
Ταυτόχρονα και η κατανάλωση επεξεργασμένων τροφίμων, όπως σνακ και πρόχειρου φαγητού, μειώνει το δείκτη νοημοσύνης των παιδιών. Όπως απέδειξε έρευνα, η οποία επικεντρώθηκε σε παιδιά του δημοτικού και εξέτασε τις συνέπειες της διατροφής στο δείκτη νοημοσύνης τους, η πρόχειρη διατροφή επηρεάζει την ανάπτυξη του εγκεφάλου των παιδιών, επειδή αυτός αναπτύσσεται καθοριστικά στις πολύ τρυφερές ηλικίες.
Τέλος σημαντικός είναι και ο θηλασμός ενός παιδιού για την περαιτέρω ανάπτυξή του. Μεγάλη επιστημονική μελέτη, του Ινστιτούτου Έρευνας Telethon για την Υγεία του Παιδιού, η οποία, δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο περιοδικό Pediatrics της Αμερικανικής Ακαδημίας Παιδιατρικής, κατέληξε πως τα μωρά που έχουν θηλάσει, τα καταφέρνουν καλύτερα από αυτά που δεν θήλασαν καθόλου, στην ανάγνωση, τη γραφή και τα μαθηματικά, αργότερα, στις ηλικίες των 5, 7, 11 και 14 ετών.
