Αν σταθείς σε μια πολυσύχναστη διασταύρωση του Τόκιο και είσαι αρκετά παρατηρητικός, θα δεις κάτι παράξενο στο φανάρι που στέκεται από πάνω σου.
Ότι το πράσινο δεν είναι ακριβώς πράσινο, είναι πράσινο με ευδιάκριτους τόνους του μπλε, πρασιμομπλέ δηλαδή, ενώ άλλοτε μπορεί να είναι και εντελώς μπλε!
Στις απεικονίσεις μάλιστα των φαναριών στα ιαπωνικά εγχειρίδια οδικής ασφάλειας, αυτό το πράσινο μετατρέπεται σε αδιαμφισβήτητο μπλε. Και δεν σε γελούν τα μάτια σου.
Τα φανάρια της Ιαπωνίας είναι βλέπετε ένα περίπλοκο και ακανθώδες ζήτημα, μείγμα γλωσσολογίας, διεθνών νόμων και μιας παράξενης στάσης της κυβέρνησής της.
Κι ενώ πρόκειται για πανανθρώπινη και οικουμενική αλήθεια όταν οδηγείς πως σταματάς στο κόκκινο και περνάς στο πράσινο, καθορισμένη επακριβώς από τη Σύμβαση της Γενεύης για την Οδική Σήμανση και Σηματοδότηση ήδη από το 1950, η Ιαπωνία δεν είναι μια από τις 74 χώρες που την έχουν υπογράψει. Θέλει ωστόσο να εναρμονιστεί με τα παγκόσμια δεδομένα, αν και όχι με απόλυτο τρόπο.
Ιστορικά μιλώντας, η ιαπωνική γλώσσα άφηνε τις έννοιες του μπλε και του πράσινου να επικαλύπτονται ολότελα, αποδίδοντας ως μπλε τα πράγματα που οι άλλες γλώσσες και πολιτισμοί έβλεπαν ως πράσινα. Υπήρχε βέβαια μια λέξη που υποδείκνυε το πρασινομπλέ, το πράσινο δεν ήταν πάντως εντός του παραδοσιακού γλωσσικού corpus της ιαπωνικής. Άρχισε να υπάρχει ως λέξη από την περίοδο 794-1185, κι αυτό ακριβώς το γλωσσικό ζήτημα δείχνει τα δόντια του σε διάφορες καταστάσεις.
Ακόμα και το περίφημο «μπλε μήλο» της Ιαπωνίας που κάθε τουρίστας θα δοκιμάσει, δεν είναι στην ουσία παρά ένα συνηθισμένο πράσινο μήλο. Για «μπλε γκαζόν» και «μπλε φύλλα» μιλούν ακόμα και σήμερα οι Ιάπωνες. Αυτό συμβαίνει και με τα φανάρια. Στα επίσημα έγγραφα του ΚΟΚ, το πράσινο φανάρι αναφέρεται με τη συνηθισμένη λέξη του μπλε (ao), και όχι με τη λέξη που χρησιμοποιούν οι Ιάπωνες για να περιγράψουν το πράσινο (midori). Αυτό επικρατεί ήδη από το 1930, όταν πρωτοκαθιερώθηκαν τα φανάρια στη Χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου, όταν μιλούσαν για το μπλε (πράσινο), το κίτρινο και το κόκκινο της φωτεινής σήμανσης.
Ακόμα και σήμερα ο υποψήφιος οδηγός θα περάσει από εξετάσεις που θα ελέγξουν, μεταξύ άλλων, αν μπορεί να διακρίνει τα τρία βασικά χρώματα των φαναριών, το κόκκινο, το κίτρινο και το μπλε!
Στα χρόνια που μεσολάβησαν ωστόσο η Ιαπωνία δεχόταν πιέσεις να εναρμονιστεί με το σχεδόν παγκόσμιο νόμο (και σίγουρα δυτικό), κι έτσι το 1973 κατέληξε σε μια συμβιβαστική λύση. Με κυβερνητικό φιρμάνι διατάχθηκε το πράσινο χρώμα των φαναριών να «βασίζεται στην πιο μπλε απόχρωσή του»! Πράσινο δηλαδή με το γράμμα του νόμου, πολύ κοντά στο μπλε όμως για να συνεχίζει να έχει νόημα η λέξη που χρησιμοποιούν οι Ιάπωνες για το χρώμα που σου επιτρέπει να περνάς. Το μπλε ή έστω το πρασινομπλέ.
Κι ενώ σήμερα η ιαπωνική γλώσσα διακρίνει κανονικά και ξεκάθαρα μεταξύ πράσινου και μπλε, η παραδοσιακή ιδέα πως το μπλε περιλαμβάνει εντός του δυσανάλογα πολλούς τόνους του πράσινου συνεχίζει να υφίσταται τόσο στη γλώσσα όσο και την κουλτούρα.
Ακόμα και τα καινούρια φανάρια της χώρας που είναι εφοδιασμένα με καταπράσινα LED, συνεχίζουν να αποκαλούνται από τους Ιάπωνες μπλε! Και βέβαια χωρίς δυσκολία θα αναγνωρίσει ο τουρίστας τα παλιότερα πρασινομπλέ φανάρια να υφίστανται σε πάμπολλες γωνιές της χώρας.
Πράγματι, η οδική σήμανση παραμένει ιδιαιτέρως μπλεγμένη στην Ιαπωνία και κάποια φανάρια της είναι κάπως πιο… τιρκουάζ από αλλού.
