Ο πρόσφατος σεισμός στην Κρήτη με επίκεντρο το Αρκαλοχώρι, μετά από τέσσερις μήνες ασταμάτητης σεισμικής δραστηριότητας στη συγκεκριμένη περιοχή αλλά και η παράλληλη εξίσου… ακάματη σεισμική δραστηριότητα στη Θήβα, έχει στρέψει τα βλέμματα όλων στο κεφάλαιο: «σεισμοί στην Ελλάδα».
Η έντονη μιντιακή κάλυψη σε ένα θέμα με το οποίο μέχρι πριν τρία χρόνια ούτε οι μισοί δεν παρακολουθούσαμε με τέτοιο αυξημένο ενδιαφέρον κάνει τα ερωτηματικά να πολλαπλασιάζονται: είχαμε πάντα περιοχές στην Ελλάδα με πολύμηνη σεισμική δραστηριότητα; είναι φυσιολογικό να έχουμε 1.700 μικροσεισμούς σε μια περιοχή μέσα σε δύο μόλις μήνες; είναι σωστή η θεωρία του «τριγώνου της ζωής»; πρέπει τελικά να μπαίνουμε κάτω από το τραπέζι την ώρα του σεισμού και τι κάνουν λάθος κοινό και Πολιτεία στο κομμάτι της πρόληψης;
«Περιοχές που έδιναν σεισμούς για μήνες είχαμε και στο παρελθόν στη χώρα μας» μας λέει κατ ’αρχάς ο πρόεδρος του ΟΑΣΠ, Ευθύμης Λέκκας και σπεύδει να συμπληρώσει: «Αυτό που αλλάζει σε σχέση με τις δεκαετίες 1950 και 1960, για παράδειγμα, είναι ότι τότε δεν υπήρχε τόσο μεγάλη διάχυση της πληροφορίας όσο σήμερα. Τώρα, τον παραμικρό σεισμό να κάνει, το μαθαίνουν όλοι μέσα σε ελάχιστα λεπτά».
«Εδώ και 2 εκατομμύρια χρόνια, το σεισμικό τοπίο δεν έχει αλλάξει»
Όπως όμως τονίζει ο Καθηγητής Δυναμικής Τεκτονικής & Εφαρμοσμένης Γεωλογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών: «το σεισμικό καθεστώς δεν είναι αυτό που βλέπουμε τα τελευταία 100 και 200 χρόνια. Δεν είναι δηλαδή αυτό για το οποίο έχουμε στοιχεία και μνήμη. Υπάρχουν διαφοροποιήσεις ανά περιόδους, αλλά στην ουσία, τα τελευταία 2 εκατομμύρια χρόνια το σεισμικό τοπίο δεν έχει αλλάξει».
Με την παραπάνω άποψη συμφωνεί και ο καθηγητής Σεισμολογίας και Εφ. Γεωφυσικής, Κωνσταντίνος Παπαζάχος. Όπως εξηγεί και ο ίδιος: «Για εκατομμύρια χρόνια δεν έχει υπάρξει καμία αλλαγή στο σεισμικό τοπίο. Παροδικές μικροεξάρσεις σεισμικών περιόδων πάντα συνέβαιναν αλλά αυτό δεν έχει να κάνει με την κλίμακα της ανθρώπινης ζωής αλλά μόνο της γεωλογίας. Αυτές οι εξάρσεις είναι απόλυτα συνηθισμένες. Υπάρχουν δεκαετίες πιο δύσκολες και δεκαετίες πιο εύκολες. Οι εναλλαγές είναι τυχαίες».
Ο εφησυχασμός μετά από ένα μεγάλο σεισμό
Η επόμενη εύλογη ερώτηση είναι: Μήπως είμαστε πιο χαλαροί απ’ ο, τι πρέπει απέναντι στους σεισμούς; Σύμφωνα με τον κο Παπαζάχο η χαλάρωση πάντα έρχεται ανάμεσα στα κύρια σεισμικά γεγονότα. «Την τελευταία χρονιά είχαμε τρία μεγάλα σεισμικά γεγονότα- Σάμος, Τύρναβος και Κρήτη. Παρ’ όλα αυτά ο κόσμος χαλάρωσε σε όλες τις περιπτώσεις και αυτό είναι φυσιολογικό» μας λέει ο ίδιος και συμπληρώνει: «ο κόσμος…χαλαρώνει ακόμα και αν βρίσκεται στον ίδιο νομό όπου χτύπησε δυνατά ο Εγκέλαδος».
Την ίδια στιγμή όμως, σύμφωνα με τον κο Παπαζάχο ο εφησυχασμός τόσο από τους πολίτες όσο και από την Πολιτεία έχει και τις επικίνδυνες πλευρές του.
Όπως το θέτει ο ίδιος: «ο εφησυχασμός έχει οδυνηρές συνέπειες κατ’ αρχάς σε επίπεδο προσωπικής ασφάλειας. Υπάρχουν πολλοί πολίτες που δεν παίρνουν στο σπίτι τους τα στοιχειώδη μέτρα ασφάλειας όπως για παράδειγμα η σωστή στερέωση αντικειμένων. Πόσες ντουλάπες υπάρχουν σε σπίτια πρόχειρα στερεωμένες δίπλα ή πάνω από παιδικά κρεβάτια; Και αφού μιλάμε για την πρόληψη μέσα στην οικογένεια, πόσοι γονείς έχουν συνεννοηθεί με τα παιδιά τους τι θα κάνουν σε περίπτωση σεισμού, από που θα εξέλθουν ή που θα συναντηθούν αν χαθούν;»
Και όπως φαίνεται, οι πολίτες έχουμε και άλλες ευθύνες. Σύμφωνα με τον κο Παπαζάχο, όσο… ευπώλητοι κι αν είναι οι σεισμοί ως είδηση, δεν δείχνουμε το ίδιο ενδιαφέρον για το πόσο θωρακισμένα είναι τα σπίτια μας απέναντι στους σεισμούς. Όπως το περιγράφει γλαφυρά ο κος Παπαζάχος: «πόσοι ενδιαφέρονται πραγματικά και ασχολούνται σε βάθος για την ποιότητα του σπιτιού που θα αγοράσουν; Πόσους μηχανικούς θα φωνάξει κάποιος όταν αγοράσει ένα σπίτι που έχει κατοικηθεί; Αν είναι να αγοράσει μεταχειρισμένο αυτοκίνητο θα καλέσει τρεις μηχανικούς για να το δουν. Η ασφάλεια του κτιρίου συνεχίζεται να θεωρείται υποδεέστερη».
Η ευθύνη τοπικής αυτοδιοίκησης και Πολιτείας
Όσον αφορά την οργάνωση της τοπικής αυτοδιοίκησης στο κομμάτι της πρόληψης, το κρίσιμο ερώτημα για τον κο Παπαζάχο είναι το εξής: «εξετάζουν οι δήμοι συστηματικά τι πρέπει να κάνουν πριν και μετά τους σεισμούς; Διαθέτουν όλα τα απαραίτητα μηχανήματα; Τηρούνται τα επιχειρησιακά σχέδια των παραρτημάτων της Πολιτικής Προστασίας στους δήμους; Ξέρουν ανά πάσα ώρα και στιγμή ποιο μηχάνημα θα πάει που την ώρα του σεισμού;»
Απ’ ο, τι φάνηκε μετά από τον σεισμό στην Κρήτη, η επικαιροποίηση των σχεδίων και η ετοιμότητα των δήμων μπήκε στο τραπέζι της συζήτησης των σεισμολόγων με εμφαντικό τρόπο. Όπως δήλωσε ο κος Λέκκας την περασμένη Πέμπτη (30/09/2021), όταν και οι σεισμολόγοι πραγαμτοποίησαν έκτακτη σύσκεψη για την περίπτωση της Θήβας: «Σε αυτή την περιοχή παραμένει η σεισμικότητα εδώ και περίπου τέσσερις μήνες και πρέπει να επικαιροποιήσουμε τα σχέδια μας με βάση και τις ανάγκες που προέκυψαν στην Κρήτη. Στην Επιτροπή Εκτίμησης Σεισμικού Κινδύνου, η οποία συνεδρίασε χθες το βράδυ, επισημάναμε την αναγκαιότητα οι δήμοι της περιοχής να έχουν επικαιροποιημένα όλα όσα προβλέπονται από τα σχέδια. Επίσης, να είναι προετοιμασμένοι όλοι οι εμπλεκόμενοι κρατικοί φορείς για να μην αντιμετωπίσουμε όσα αντιμετωπίσαμε στον πρόσφατο σεισμό της Κρήτης».
Τι αντιμετωπίσαμε όμως στην Κρήτη που δεν θέλουμε να αντιμετωπίσουμε σήμερα; Όπως το εξηγεί ο κος Λέκκας στο Newsbeast: «Αυτό που θέλαμε να δούμε στη Θήβα μετά από την εμπειρία της Κρήτης, είναι πως μπορεί να βελτιωθεί η απόκριση των δήμων και της Περιφέρειας στα σχέδια προετοιμασίας πριν από ένα χτύπημα. Να σας δώσω ένα παράδειγμα: θέλουμε να έχουμε ‘καθαρούς’ χώρους σε μια περιοχή με έντονη δραστηριότητα, να μην υπάρχει ένα απειλητικό κτίσμα σε σημείο από το οποίο περνάει το κοινό. Άλλο παράδειγμα: σε τέτοιες περιοχές, πρέπει να λειτουργεί ένα γραφείο του Δήμου όλο το 24ώρο».
Όπως έλεγε στο Newsbeast και ένας κάτοικος του Αρκαλοχωρίου, μια ημέρα μετά το σεισμό: «Ο κεντρικός δρόμος του χωριού έχει αποκλειστεί μιας και δύο κτίρια, πάνω από 50 ετών, είναι ετοιμόρροπα και υπάρχει επικινδυνότητα στο σημείο».
Ο κος Παπαζάχος από την πλευρά του τονίζει: «θα πρέπει να υπάρχει μια επιμονή του κράτους στα μέτρα προστασίας στις περιοχές με υψηλή σεισμική διέγερση. Να σας δώσω ένα παράδειγμα- στον περσινό σεισμό στην Σάμο, τα δύο παιδιά σκοτώθηκαν εξ αιτίας της κατάρρευσης χαλασμάτων σε ένα πολύ στενό δρόμο. Το να γκρεμίζεις κτίρια και τοίχους στην Ελλάδα δεν είναι καθόλου απλό, υπάρχουν όμως πολλά που μπορούν να γίνονται σε τέτοιες περιπτώσεις. Στα επικίνδυνα σημεία για παράδειγμα μπορεί να αποκλείεται το πεζοδρόμιο. Οι στενοί δρόμοι σε τέτοιες περιοχές πρέπει να έχουν προσβασιμότητα, αν δεν μπορούν να έχουν να μη χρησιμοποιούνται».
Βέβαια, το ζήτημα της ασφάλειας στο δημόσιο χώρο είναι ευρύτερο. Σύμφωνα με τον κο Παπαζάχο δεν υπάρχει σαφής εικόνα για το που βρίσκονται δημόσια κτίρια όπως γήπεδα, νοσοκομεία κι άλλα δημόσια σημεία συγκέντρωσης του κοινού, στον προσεισμικό έλεγχο. «Κάποια στιγμή έτρεχε ένα πρόγραμμα συγκέντρωσης στοιχείων για τα δημόσια κτίρια αλλά βάλτωσε. Δεν γνωρίζουμε που βρισκόμαστε σε αυτό το πεδίο».
Aντισεισμικός κανονισμός ετών 20
Την ίδια στιγμή, όπως μας λέει ο κος Παπαζάχος, είναι προβληματικό το γεγονός ότι ο αντισεισμικός κανονισμός έχει να ανανεωθεί 20 χρόνια. Όπως το περιγράφει ο ίδιος: «Τα σπίτια κατασκευάζονται με κανόνες που είχαν εκδοθεί προ εικοσαετίας. Πολλές περιοχές όμως αλλάζουν προφίλ με το πέρασμα του χρόνου».
Ο ίδιος μας δίνει και ένα συγκεκριμένο παράδειγμα: «Η Σαντορίνη θεωρούνταν λανθασμένα επί σειρά ετών ως περιοχή μη έντονης σεισμικής δραστηριότητας αλλά το 2000 αυτό άλλαξε και η Σαντορίνη ανέβηκε επίπεδο σεισμικού κινδύνου. Έκτοτε, τα κτίρια χτίζονται με πολύ αυστηρές προδιαγραφές. Το παράδειγμά της είναι 100% επιτυχημένο. Μιλάμε για ένα νησί δίπλα στο ρήγμα της Αμοργού, το οποίο έδωσε έναν τεράστιο σεισμό τον περασμένο αιώνα- τον σεισμό των 7, 5 ρίχτερ το 1956. Το επίπεδο των γνώσεων και των πληροφοριών που έχει ο ΟΑΣΠ λοιπόν σε σχέση με πριν από μια 20 ετία έχει αλλάξει».
Τι συμβαίνει τελικά σε Κρήτη και Θήβα
Τα ερωτήματα για τις δύο περιοχές που αυτή την περίοδο βρίσκονται στο…μάτι του Εγκέλαδου παραμένουν. «Στην Κρήτη έγιναν ομιλίες και παρουσιάσεις στους κατοίκους- ο, τι μπορούσαμε να πούμε για να τους προετοιμάσουμε τους προηγούμενους μήνες το είπαμε» μας λέει ο κος Παπαζάχος και συνεχίζει: «Παρ’ όλα αυτά, δεν μπορούμε να κάνουμε τα κτίρια καλύτερα μέσα σε 2 μήνες. Δεν φταίει η Πολιτεία αν ένας πολίτης μένει σε ένα σπίτι πετρόχτιστο 100 ετών. Ούτε φυσικά ο πολίτης φταίει. Στην προκειμένη, αυτό το σπίτι είχε έναν ορίζοντα ζωής και τον εξάντλησε. Κάποια στιγμή ένας σεισμός θα το τσάκιζε.
»Να πούμε όμως και το εξής: οι τεράστιες σεισμικές δονήσεις που δέχθηκε το Αρκαλόχωρι στην Κρήτη θα μπορούσαν να έχουν προκαλέσει πολλαπλάσιες βλάβες. Σκεφτείτε ότι κτίρια και σπίτια στην ευρύτερη περιοχή άντεξαν κίνηση σεισμική πολλαπλάσια από αυτήν που είναι έτοιμα να υποδεχτούν σπίτια και κτίρια που σχεδιάζονται με πολύ αυστηρές προδιαγραφές σε σεισμογενείς περιοχές όπως η Ζάκυνθος και η Κεφαλονιά. Από μια άποψη τα πήγαν εξαιρετικά, για αυτό που δέχθηκαν. Ήταν μια καλή εξέλιξη».
Όσο για την Θήβα, αυτή σύμφωνα με τον κο Παπαζάχο, έχει χτυπηθεί κατ επανάληψη. «Το 1853 ένας σεισμός 6, 5 ρίχτερ την κατέστρεψε πλήρως. Το 1893 νέος σεισμός κατέστρεψε 800 από τα 1200 κτίρια της. Άλλα 100 έγιναν ένα με το χώμα. Το 1914 η πόλη καταστράφηκε εκ νέου. Υπάρχουν πολλά ρήγματα σε αυτή την περιοχή, αυτή είναι η πραγματικότητα. Απλά υπάρχουν περίοδοι που η κατάσταση ησυχάζει».
Και όσον αφορά στο «καυτό» ερώτημα των ημερών το οποίο δεν είναι άλλο από το: «Περιμένουμε έναν πολύ ισχυρό σεισμό στη Θήβα;» η απάντηση του κου Παπαζάχου είναι η εξής: «Συνήθως δεν έρχονται πολύ ισχυροί σεισμοί μετά από μια τέτοια παρατεταμένη δραστηριότητα αλλά αυτό δεν είναι βέβαιο».
Ο κος Λέκκας συμφωνεί με την παραπάνω άποψη και σημειώνει ότι η πιθανότητα για ένα μεγάλο σεισμό στην περιοχή είναι μάλλον μικρή. Κατά τον ίδιο, αν τελικά χτυπήσει ένας μεγάλος σεισμός αυτός δεν θα ξεπεράσει τα 5, 7- 5, 8 ρίχτερ.
Fake News το τρίγωνο της ζωής- «ζόρικοι» οι 1700 σεισμοί μέσα σε 2 μήνες
Ο πρόεδρος του ΟΑΣΠ, σχολίασε και τους 1700 μικροσεισμούς στη Θήβα μέσα σε δύο μόλις μήνες. Ο κος Λέκκας, χαρακτήρισε «ζόρικο» αυτό το γεγονός για αυτό και τα μέλη της επιτροπής εκτίμησης σεισμικού κινδύνου, είναι αυτή τη στιγμή σκυμμένοι πάνω από την περιοχή και την παρατηρούν επισταμένα.
Τέλος, όσον αφορά στην πολυσυζητημένη- κάθε φορά που χτυπάει ένας σεισμός την ακούμε- θεωρία του «τριγώνου της ζωής» αυτή για τον Παπαζάχο δεν έχει καμία επιστημονική βάση, είναι μάλιστα όπως λέει ο ίδιος: «στα όρια των fake news»
Σύντομη παρένθεση: σύμφωνα με την θεωρία του τριγώνου. όταν τα κτίρια καταρρέουν, το βάρος των οροφών που πέφτουν πάνω στα αντικείμενα ή στα έπιπλα, τα συνθλίβει δημιουργώντας ένα κενό δίπλα τους. Αυτός ο χώρος ονομάζεται «τρίγωνο της ζωής» και σύμφωνα με την εν λόγω αμερικανική θεωρία, ο συγκεκριμένος χώρος είναι ο καλύτερος τρόπος για να αυξηθεί η προφύλαξη από έναν σεισμό.
«Η θεωρία αυτή προωθεί μια ιδέα που δεν έχει επαληθευτεί» τονίζει ο κος Παπαζάχος και συμπληρώνει: «Η κάλυψη κάτω από ένα γερό τραπέζι παραμένει μια εξαιρετική μέθοδος προφύλαξη από σεισμό όταν βρισκόμαστε μέσα στο σπίτι μας».
