Μερικοί από τους μεγαλύτερους μύθους και τα μυστήρια της ιστορίας των ελληνικών νησιών, ξεδιπλωμένοι περίτεχνα μέσα από σαγηνευτικές ιστορίες, συνδέονται άρρηκτα με την ύπαρξη και την ιστορία αγαπημένων και δημοφιλών προορισμών στις Κυκλάδες.

Ιστορίες που εξίρουν τη φαντασία γεμάτες με αγάπη, πόνο, θάνατο και ίντριγκες αφήνουν να αιωρείται ένα πέπλο μυστηρίου πάνω από κάθε ένα από τα νησιά που ακολουθούν, δίνοντας την αίσθηση στον επισκέπτη τους ότι περπατάει στα ίδια μονοπάτια, πεζοπορεί στους ίδιους ορεινούς όγκους και γαληνέυει στις ίδιες ακρογιαλιές, όπου άλλοτε κάποιοι από τους πιο χαρακτηριστικούς μυθολογικούς θεούς -ανάμεσά τους ο Δίας, η Αφροδίτη, ο Διόνυσος, ο Ερμής- απολαμβάνανε την ζωή.

Μήλος

Η ιστορία της δημιουργίας της Μήλου, του ηφαιστειογενούς νησιού με τις αμέτρητες και εκπληκτικές παραλίες για όλα τα γούστα με σημείο αναφοράς της το σεληνιακό Σαρακήνικο, είναι λίγο περίπλοκη καθώς σε αυτήν εμπλέκονται η θεά του έρωτα και της ομορφιάς, Αφροδίτη, ο θεός του πολέμου και σύζυγος της Αφροδίτης, Άρης, και ο όμορφος ημίθεος Άδωνης. Ο μύθος λέει, λοιπόν, ότι όταν ο Άρης ανακάλυψε ότι η Αφροδίτη ερωτεύτηκε και είχε σχέση με τον Άδωνη, σκότωσε τον όμορφο ημίθεο κατά την διάρκεια του κυνηγιού ενός γιγάντιου κάπρου (από το αίμα του όμορφου νέου φύτρωσαν τα πρώτα κόκκινα τριαντάφυλλα, ενώ από τα δάκρυα της απαρηγόρητης Αφροδίτης για τον χαμό του οι ανεμώνες).

Τότε, ο Μήλος, επιστήθιος φίλος του Άδωνη μην μπορώντας να αντέξει τον χαμό του φίλου του κρεμάστηκε από ένα δέντρο -μετέπειτα πήρε το όνομά του και ονομάστηκε μηλιά- δίνοντας τραγικό τέλος στην ζωή του. Η σύζυγός του, Πελία, συγκλονισμένη από το διπλό χαμό ακολούθησε τα βήματα του και κρεμάστηκε και η ίδια. Το παιδί που είχε αποκτήσει το ζευγάρι, ονόματι Μήλος από τον πατέρα του, ανέλαβε η θεά Αφροδίτη και το έστειλε στη Δήλο, τόπο καταγωγής του πατέρα του. Αυτός ο Μήλος, λοιπόν, ο δεύτερος θεωρείται και ο πρώτος οικιστής της Μήλου, στην οποία έδωσε και το όνομά του. Η λατρεία της αγαπημένης του θεάς Αφροδίτης μεταφέρθηκε, φυσικά, από ευγνωμοσύνη του Μήλου προς την κατά κάποιον τρόπο «θεία» του στο νησί, όπου το 1820 ανακαλύφθηκε και το περίφημο άγαλμα από την ελληνιστική εποχή της «Αφροδίτης της Μήλου», το οποίο φυλάσσεται στο μουσείο του Λούβρου.

Νάξος

Η Νάξος είναι από εκείνα τα νησιά των Κυκλάδων που συνδέεται άρρηκτα με την μυθολογία, με «πρωταγωνιστές» τον Δία, πατέρα των θεών, και το Διόνυσο, θεό του οίνου. Μία από τις ψηλότερες κορυφές όχι μόνο του νησιού αλλά όλων των Κυκλάδων, συναντάται σε υψόμετρο 1.004 μέτρων στην ενδοχώρα του νησιού, νοτιοανατολικά από το χωριό Φιλώτι, και σύμφωνα με το μύθο αποτέλεσε μέρος όπου μεγάλωσε ο Δίας. Απόδειξη ότι το συγκεκριμένο βουνό αποτέλεσε κομβικό σημείο κατά την μυθολογία μια αρχαία επιγραφή πάνω σε βράχο που αναφέρει «Βουνό του Δία, προστάτη των προβάτων».

Σύμφωνα με την μυθολογία, λοιπόν, ο Δίας κατέφθασε εδώ σε βρεφική ηλικία, προκειμένου να σωθεί από την οργή του πατέρα του, Κρόνου. Η λατρεία του πραγματοποιούνταν στην κορυφή του βουνού, γνωστή και ως «Μύτη του Ζα», όπου συναντάται μέχρι σήμερα σκαλισμένη η επιγραφή «Όρος Διός Μηλωσίου», δηλαδή όρος του Δία. Επίσης, με την λατρεία του Δία στη Νάξο συνδέεται και το σπήλαιο του Ζα, που συναντάται σε υψόμετρο 600 μέτρων, ένα από τα πιο εντυπωσιακά φυσικά αξιοθέατα του νησιού.

Με το νησί της Νάξου, επίσης, συνδέεται και η γέννηση του Διονύσου, ο οποίος γεννήθηκε από τον μηρό του Δία, που είχε πάρει το έμβρυο από την Σεμέλη, κόρη του βασιλιά της Θήβας, που είχε ερωτευτεί και η θνητή καρδιά της δεν άντεξε την λάμψη του Δία που εμφανίστηκε μπροστά της, ξεψυχώντας πριν προλάβει να γεννήσει το έμβρυο που κυοφορούσε. Την ανατροφή του Διονύσου ανέλαβαν οι Νύμφες Φιλία, Κλειδή και Κορώνη στο λεγόμενο «κακό σπήλαιο» της Κορώνου. Οι κάτοικοι της Νάξου λάτρεψαν τον θεό του οίνου, ο οποίος έσμιξε στο νησί με την Αριάδνη (κόρη του βασιλιά Μίνωα της Κρήτης που βοήθησε τον Θησέα να σκοτώσει το Μινώταυρο), θεά της γονιμότητας. Ένα σμίξιμο που προίκισε το νησί με πλούσια αμπέλια και εύφορη γη.

Σύρος

Δεν είναι υπερβολή το να πει κανείς ότι πρόκειται για ένα από τα πιο όμορφα και ιδιαίτερα νησιά της χώρας, αφού παραδίδει σταθερά μαθήματα ιστορίας και πολιτισμού τόσο στους Έλληνες όσο και στους ξένους επισκέπτες της.

Οι μύθοι που συνοδεύουν το όνομα της Σύρου είναι δύο, με τον πρώτο, ο οποίος μάλιστα μνημονεύεται σε αρχιλόχεια γραφή, να αναφέρεται στον πρώτο βασιλιά του νησιού που έζησε κατά τους πρώτους ιστορικούς χρόνους όπως φαίνεται, τον Κοίρανο. Σύμφωνα με αυτόν, λοιπόν, ο Κοίρανος ναυάγησε ανοιχτά της θάλασσας μεταξύ της Πάρου και της Νάξου και σώθηκε από βέβαιο πνιγμό όταν δύο δελφίνια τον μετέφεραν στη Σύρο. Μέχρι σήμερα υπάρχει μια σπηλιά στο νησί, το λεγόμενο Κοιράνειον άντρον, όπου λέγεται ότι κατέφυγε μετά την θαλάσσια περιπέτειά του. Άνθρωπος σεβαστός και με πολλές αρετές, πολύ γρήγορα έγινε αποδεκτός από τους κατοίκους του νησιού κατορθώνοντας να γίνει και βασιλιάς τους.

Πολλοί, μάλιστα, είναι εκείνοι που συνδέεουν την ύπαρξη του ναού της Αγίας Άννας στο Πατέλι, στη θέση που τιμούσαν άλλοτε τον Κοίρανο, με τον ίδιο τον βασιλιά. Σχετικά με αυτήν την σχέση αναφέρεται ότι ο λαός μας αποκαλεί την Παναγία Κυρά και τις υπόλοιπες Αγίες Κυράδες. Έτσι, πραγματοποιείται ο παρακάτω συσχετισμός που οδηγεί στον Κοίρανο. Αγία Άννα, δηλαδή Κυρά Άννα, που σημαίνει Κυράννα, από το Κοίρανος.

Επιπλέον, η Αρχόντισσα των Κυκλάδων, όωπς είναι γνωστή διαφορετικά η Σύρος, φημολογείται ότι είναι η γενέτειρα του Ερμή, αν και οι απόψεις διίστανται καθώς πολλοί μελετητές ισχυρίστηκαν ότι ήταν η Αρκαδία. Ανεξάρτητα, ωστόσο, από αυτό οι ιστορικοί συμφωνούν ότι ο θεός του πλούτου, της τύχης και του ταξιδιού πρέπει να είχε ιδιαίτερη σημασία για το νησί, δεδομένου ότι το όνομα της πρωτεύουσας της Σύρου, Ερμούπολη, μεταφράζεται ως «πόλη του Ερμή».

Τήνος

Ο μύθος που συνοδεύει την Τήνο έχει να κάνει με τον Ηρακλή, γιο του Δία και έναν από τους ισχυρότερους άντρες τότε, και τους Βορεάδες, ενώ μέχρι σήμερα συνδέεται με τους χαρακτηριστικούς ανέμους που πνέουν στο νησί. Σύμφωνα με τις πληροφορίες που αντλούνται από τον Απολλώνιο το Ρόδιο και τα σχόλιά του για την Αργοναυτική εκστρατεία, οι δύο Βορεάδες, Ζήτης και Καλάις, έπεσαν θύματα του μίσους του Ηρακλή για τον πατέρα τους Βορέα, προσωποποίηση του βόρειου ανέμου.

Κατά την επιστροφή τους, λοιπόν, από την Αργοναυτική εκστρατεία ο Ηρακλής τους κυνήγησε από τον Ελλήσποντο ως το Αιγαίο. Ωστόσο, επειδή οι Βορεάδες ήταν πτερωτοί κατάφερε να τους πιάσει αρκετά πιο κάτω στο Αιγαίο, πάνω σχεδόν από την Τήνο, όπου και κατάφερε να τους σκοτώσει. Τα δύο αδέρφια τάφηκαν στο όρος Γύρος, που σήμερα ταυτίζεται με τον Τσυκνιά, και πάνω από τον τάφο του καθενός τοποθετήθηκε ένας μεγάλος ογκόλιθος που κουνιόταν ασταμάτητα, άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο, ανάλογα πάντα με την πνοή του πατέρα τους, θεού των ανέμων.

Σαντορίνη

Η «γέννηση» της Σαντορίνης, του πιο ρομαντικού και ιδιαίτερου νησιού των Κυκλάδων, με το ονειρικό ηλιοβασίλεμά της να ταξιδεύει στα πέρατα του κόσμου, συνδέεται με τους Αργοναύτες και την απροσεξία ενός ναυτικού. Ο μύθος λέει, λοιπόν, ότι όταν οι Αργοναύτες επέστρεφαν από την Κολχίδα (σημερινή Μαύρη Θάλασσα), έκαναν μια στάση στη Λιβύη όπου φιλοξενήθηκαν από τον Ευρύπυλο, βασιλιά της χώρας και γιο του θεού Ποσειδώνα.

Ο τελευταίος λίγο πριν οι Αργοναύτες ξεκινήσουν και πάλι το ταξίδι της επιστροφής στην πατρίδα τους έκανε δώρο έναν σβώλο γης. Από μια απροσεξία του ναυτικού Εύφημου όταν η «Αργώ», το πλοίο των Αργονατυών που χαρακτηρίστηκε ως το πιο γρήγορο και σταθερό της εποχής του, βρισκόταν κοντά στο νησί της Ανάφης ο σβώλος έπεσε στη θάλασσα και στο συγκεκριμένο σημείο αναδύθηκε το νησί της Σαντορίνης.

Ένας άλλος μύθος, ωστόσο, ισχυρίζεται ότι το νησί δημιούργησε ο Τρίτων, γιος του Ποσειδώνα και της Αφροδίτης, όταν αποφάσισε να δημιουργήσει ένα ξεχωριστό κομμάτι γης μεταξύ της Ηπειρωτικής Ελλάδας και την Κρήτης. Έτσι, άπλωσε το χέρι του και τάραξε τα νερά του πελάγους απ’ όπου αναδύθηκε το καινούριο νησί που ονομάστηκε Καλλίστη εξαιτίας της ομορφιάς του. Η σημερινή ονομασία της Σαντορίνης, πάντως, οφείλεται στην Αγία Ειρήνη της Θεσσαλονίκης (Σάντα Ειρήνη, δηλαδή Σαντορίνη), η οποία το 304 μ.Χ. εξορίστηκε στο νησί.