«Όταν γίνεσαι ο χαρακτήρας και χάνεις για λίγο τον εαυτό σου, είναι μια μοναδική στιγμή. Αισθάνεσαι τότε ότι η δουλειά σου έπιασε τόπο. Αυτές οι στιγμές είναι πραγματικά μαγικές», είχε πει κάποτε η σπουδαία Μέριλ Στριπ. Και φανταζόμαστε ότι η Κατερίνα Χέλμη έζησε τέτοιες μαγικές στιγμές στη διαδρομή της καριέρας της.

Αν και στο πλούσιο βιογραφικό της έχει πολλές θεατρικές παραστάσεις, περισσότερες από 25 ταινίες και συμμετοχές σε τηλεοπτικές σειρές, δύο ήταν οι ρόλοι τους οποίους η Χέλμη σφράγισε με το υποκριτικό της ταλέντο. Και είναι από τις περιπτώσεις εκείνες, που ο ρόλος δεν «κυνήγησε» αυτόν/η που τον υποδύθηκε στα μετέπειτα χρόνια, αλλά ο ίδιος ο ηθοποιός έδωσε το δικό του στίγμα, έβαλε τη δική του σφραγίδα.

Η αλήθεια είναι ότι έχουμε δει περιπτώσεις ηθοποιών να ταυτίζονται με έναν ρόλο και να τους «καταδιώκει» σε όλη τη διάρκεια της καριέρας τους και κάθε προσπάθειά τους να κάνουν κάτι διαφορετικό, δεν τύγχανε της θερμής ανταπόκρισης του κοινού. Λίγες ήταν οι περιπτώσεις εκείνες των ηθοποιών που ξέφυγαν από την «κατάρα» ενός ρόλου. Και σίγουρα η Χέλμη ανήκει σε αυτή την κατηγορία. Γιατί στο μυαλό του θεατή, πέρα από το ρόλο της ιερόδουλης, έμεινε και ως η κακιά αντίζηλος της Αλίκης Βουγιουκλάκη, στην ταινία «Η αγάπη μας».

Η «ιερόδουλη» του ελληνικού κινηματογράφου

Στη χρυσή εποχή του ελληνικού κινηματογράφου, το ρόλο της ιερόδουλης τον συναντούσαμε σε πολλές ταινίες. Ακόμη και μεγάλες σταρ της εποχής, για χάρη της Τέχνης «εξάσκησαν» το αρχαιότερο επάγγελμα, στη μεγάλη οθόνη. Ωστόσο, η Κατερίνα Χέλμη ήταν από τις ελάχιστες περιπτώσεις, που υποδύθηκε παραπάνω από μία φορά την ιερόδουλη και κάθε φορά, έδινε στην ηρωίδα της μία δραματική διάσταση, βγαλμένη από τραγωδία.

Όταν ο Φίνος την είδε να υποδύεται τη «Μαρίνα» στη θεατρική παράσταση, «Τα κόκκινα φανάρια», βρήκε αμέσως την ηθοποιό, που θα ενσάρκωνε τη δική του ιερόδουλη στην ταινία του Γιάννη Δαλιανίδη, «Νόμος 4000». Και μπορεί ο ρόλος να μην ήταν πρωταγωνιστικός, όμως, χάρισε στο κοινό μία ανεπανάληπτη κινηματογραφική σκηνή.

Και μία φράση που προσφέρεται ακόμη και σήμερα για προβληματισμό. Είναι η σκηνή, όπου ο Καθηγητής (Βασίλης Διαμαντόπουλος) πηγαίνει να ευχαριστήσει την ιερόδουλη (Κατερίνα Χέλμη), επειδή έσωσε την κόρη του, την οποία, όμως, επίμονα ήθελε να διώξει από την πολυκατοικία, λόγω του επαγγέλματός της. Κι εκεί στον έντονα συγκινησιακό διάλογο που είχαν, η «πόρνη» του είπε: «Γιατί έχω κι εγώ τιμή, να εδώ μέσα», δείχνοντας το σημείο της καρδιάς.

Και αυτή η τόσο απλοϊκά δοσμένη φράση, καθρέφτισε την ψυχή της πόρνης, δίνοντας στο κοινό και αυτή την πλευρά, την ανθρώπινη την οποία πολλοί προσπερνούσαν, μένοντας στην εικόνα.

«Ντόρη, μη φύγεις θα φαρμακωθώ»

Η Κατερίνα Χέλμη είχε τη μοναδική ικανότητα να πείθει τον θεατή για το ρόλο που υποδυόταν. Και είναι αυτή η μαγική στιγμή, που είπε η Μέριλ Στριπ: όταν γίνεσαι ο χαρακτήρας που υποδύεσαι και χάνεις για λίγο τον εαυτό σου. Και η Χέλμη το πέτυχε σε δύο αριστουργήματα του ελληνικού κινηματογράφου, στα «Κόκκινα φανάρια» και στο «Νόμο 4000».

Και στις δύο ταινίες, οι φράσεις της ήταν εκείνες, που μπορούμε να πούμε ότι χαρακτήρισαν το ρόλο της ιερόδουλης, όπου υποδύθηκε.

Στα «Κόκκινα φανάρια», ήταν η «Μαρίνα», ένα από τα κορίτσια του σπιτιού της μαντάμ Παρί (το ρόλο υποδύθηκε υποδειγματικά η σπουδαία Δέσπω Διαμαντίδου) στην Τρούμπα. Ήταν παράφορα ερωτευμένη κι εξαρτημένη από τη σχέση της με τον προαγωγό της, Ντόρη. Όταν αυτός την εγκαταλείπει, εκείνη πέφτει στα πόδια του και τον παρακαλά να μείνει. Η σπαραξικάρδια σκηνή ακόμη και σήμερα προκαλεί την ίδια συμπόνια για τη γυναίκα που πέφτει χαμηλά, για χάρη του έρωτα, με τραγική κατάληξη. Μία σκηνή, που θα πρέπει να διδάσκεται στις σχολές Υποκριτικής.

Και είναι τόσο πειστική στο ρόλο της, που θαρρείς ότι στη ζωή της θα βρέθηκε ένας τέτοιος έρωτας. Αλλά, όπως η ίδια έχει δηλώσει, δεν έχει πέσει ποτέ στα πόδια ενός άνδρα. Και ναι, αυτό είναι το μεγαλείο του ταλέντου της. Να υποκρίνεσαι κάτι άλλο από αυτό που είσαι, κάτι διαφορετικό από αυτό που έχεις ως βίωμα.

Μάλιστα, όπως η ίδια έχει αποκαλύψει, τη σταματούσαν στο δρόμο γυναίκες και της έλεγαν πως κάθε φορά που έχουν πρόβλημα με τον αγαπημένο τους, σκέφτονται τη φράση της… «θα φαρμακωθώ».

Μία… «αναρχική αριστοκράτισσα»

Το κοινό εκτίμησε τις υποκριτικές της ικανότητες, το ανδρικό εκτίμησε και την εντυπωσιακή εμφάνιση της. Η ίδια γνώριζε ότι ήταν ωραία, αλλά όπως έχει εξομολογηθεί, δεν προσπάθησε ποτέ για την εμφάνισή της.

Δεν έδινε τόση σημασία στην εικόνα της, όσο θα έδιναν άλλες ωραίες γυναίκες. Η μόνη αλλαγή που είχε κάνει, ήταν να βάψει ξανθά τα μαλλιά της. Ο τίτλος της μοιραίας τη συνόδευσε μόνο ως προς την εντύπωση που είχε δημιουργηθεί μέσα από τους ρόλους της. Γιατί στην πραγματικότητα, η Κατερίνα Χέλμη δεν είχε καμία σχέση με τη μοιραία γυναίκα.

Αντίθετα, όπως είχε δηλώσει σε συνέντευξή της στην Καθημερινή, στη ζωή της ήταν ανυπότακτη. Ήθελε τα πράγματα να περνάνε από εκείνη. Να έχει το πάνω χέρι.

Όσο για τον τίτλο της ωραίας, δεν την ενδιέφερε ποτέ. Γι’ αυτό και ήθελε να υποδύεται κόντρα ρόλους και κυρίως, να μην παίζει τις κυρίες με τα φρου φρου και τα καπέλα. Άλλωστε, δεν της άρεσε το πρότυπο της «γυναίκας – γατούλας».

Η προσωπική της ζωή, όμως, μοιάζει βγαλμένη από ρομάντζο, αφού ο σύζυγός της είναι ο παιδικός της φίλος.  Με τον ακαδημαϊκό, Κωνσταντίνο Σβολόπουλο ήταν συμμαθητές στο δημοτικό, στη σχολή Χιλ. Για πολλά χρόνια η σχέση τους ήταν φιλική, μέχρι που αυτή μετατράπηκε μαγικά, σε έρωτα. Παντρεύτηκαν στα 50 τους και μέχρι σήμερα ζουν ευτυχισμένοι.

Η σχέση με τον πατέρα της

Μεγάλωσε στην Πλάκα. Ο πατέρας της είχε κατάστημα ανδρικών ρούχων, ενώ έραβε για τους μεγάλους της εποχής. Όλη η οικογένεια αγαπούσε τις Τέχνες και η ίδια μεγάλωσε σε ένα θεατρόφιλο περιβάλλον, που πάντα ήταν στο πλευρό της.

Στον πατέρα της είχε μεγάλη αδυναμία. «Αναρχική ως χαρακτήρας, δεν ήθελα Αρχή πάνω στο κεφάλι μου, μόνο τον πατέρα μου πίστευα» είχε δηλώσει πάλι στη συνέντευξή της στην Καθημερινή. Από τον πατέρα της εισέπραξε απέραντη αγάπη και υποστήριξη.

Ήταν δίπλα της, ακόμη και στις πρόβες για να την εμψυχώσει και να τη σηκώσει στην αγκαλιά του μετά το τέλος κάθε παράστασης. Ακόμη και στα 75 του χρόνια, ήταν στα καμαρίνια και την περίμενε για να τη σηκώσει στην αγκαλιά του, όπως η ίδια είχε εξομολογηθεί συγκινημένη, σε μία τηλεοπτική της εμφάνιση σε εκπομπή της Ναταλίας Γερμανού.