Μύθοι της βιομηχανίας τροφίμων που διαμόρφωσαν τη διατροφή μας

Ποιος λέει ότι το πρωινό είναι το σημαντικότερο γεύμα της ημέρας; Και γιατί το σπανάκι μας κάνει πιο δυνατούς; Τελικά, πόσο νερό πρέπει να πίνουμε την ημέρα για να ενυδατωθούμε σωστά; Υπάρχουν πληροφορίες που έχουν περάσει λίγο πολύ στη διατροφική μας συνείδηση και τις οποίες προσπαθούμε να εφαρμόζουμε, σε κάθε ευκαιρία, στην καθημερινότητά μας. Αυτό που ίσως δεν έχουμε σκεφτεί, όμως, είναι ότι αρκετές από αυτές τις σημαντικές -όπως τουλάχιστον πιστεύουμε- για την υγεία μας συνήθειες έχουν στην πραγματικότητα επιβληθεί από το μάρκετινγκ της βιομηχανίας των τροφίμων. Οι συμβουλές γύρω από τη διατροφή παραμένουν μέχρι σήμερα σε σημαντικό βαθμό νεφελώδεις και πολλές κατηγορίες τροφίμων συχνά περνούν από τη «δαιμονοποίηση» στην… αποθέωση. Το λίπος σε παχαίνει ή μήπως σε αδυνατίζει; Και τι γίνεται με τους υδατάνθρακες; Το λίγο αλάτι στο φαγητό είναι πιο υγιεινό ή μήπως όχι; Η ευθύνη για τη σύγχυση αποδίδεται σε αρκετές περιπτώσεις στη βιομηχανία των τροφίμων. Και μεγάλο μέρος της «σοφίας» μας γύρω από τη διατροφή είναι στην ουσία «σοφία» προερχόμενη από εκστρατείες μάρκετινγκ ή έρευνες χρηματοδοτούμενες από επιχειρήσεις. Ακολουθούν ορισμένοι μύθοι της βιομηχανίας των τροφίμων που έχουν διαμορφώσει σε σημαντικό βαθμό της διατροφικές μας συνήθειες μέχρι σήμερα…

Το πρωινό των πρωταθλητών

Η ιδέα ότι το πρωινό είναι το πιο σημαντικό γεύμα της ημέρας είναι βαθιά ριζωμένη στη συνείδησή μας… ακόμη κι αν πολλοί από εμάς δεν ακολουθούμε τη συμβουλή. Το τελευταίο, σύμφωνα με τη βρετανική Guardian, αποδίδεται σε σημαντικό βαθμό στις προσπάθειες των εταιρειών δημητριακών να αυξήσουν τα κέρδη τους, χρηματοδοτώντας μάλιστα σειρά ερευνών για τα τεράστια οφέλη ενός πρωινού με δημητριακά στην υγεία μας. Αλλά και το αγαπημένο για πολλούς μπέικον «εισέβαλε» στο πρωινό πολλών ανθρώπων ανά τον κόσμο. Το 1920, o Edward Bernays, ο οποίος έχει αποκληθεί και «πατέρας των δημοσίων σχέσεων», ανέλαβε να αυξήσει την κατανάλωση του μπέικον στις ΗΠΑ. Την εποχή εκείνη, οι περισσότεροι Αμερικανοί έτρωγαν κάτι ελαφρύ για πρωινό και ο Bernays είχε μια καλή ιδέα για το πώς θα μεγαλώσει το πρωινό των πολιτών. Ζήτησε λοιπόν από γιατρούς να επιβεβαιώσουν ότι ένα «γενναίο» πρωινό ήταν πολύ καλύτερο από ένα ελαφρύ προκειμένου το σώμα να ξανακερδίσει την πολύτιμη ενέργεια που έχασε στη διάρκεια της νύχτας. Συνολικά 4.500 γιατροί συμφώνησαν και τα αποτελέσματα έκαναν τον γύρο των μέσων ενημέρωσης. Διαφημίσεις του μπέικον τοποθετήθηκαν πάνω από τους τίτλους των εν λόγω δημοσιευμάτων. Σήμερα, το 70% του μπέικον καταναλώνεται στις ΗΠΑ στη διάρκεια του πρωινού!

Χυμός πορτοκάλι για ένα υγιεινό πρωινό

Ο χυμός πορτοκαλιού κέρδισε την κεντρική του θέση σε ένα υγιεινό πρωινό χάρη στη φαντασία μιας διαφημιστικής εταιρείας. Το 1908, η Καλιφόρνια βρισκόταν αντιμέτωπη με ένα μεγάλο περίσσευμα πορτοκαλιών και αν οι καλλιεργητές δεν έκαναν κάτι για την αύξηση της κατανάλωσης, επρόκειτο να αντιμετωπίσουν σοβαρό πρόβλημα. Την ίδια εκείνη περίοδο, οι Αμερικανοί δεν έπιναν χυμό πορτοκάλι, μια διαφημιστική εταιρεία όμως αποφάσισε να αλλάξει αυτή τους τη συνήθεια. Δημιούργησε έναν φτηνό αποχυμωτή, τον οποίο διαφήμισε ευρέως, εκθειάζοντας τα οφέλη του χυμού πορτοκαλιού για την υγεία του ανθρώπου. «Ρωτήσαμε 3.000 γιατρούς για τα οφέλη του χυμού πορτοκαλιού για τα μωρά», έγραφε μια διαφήμιση της ομάδας καλλιεργητών εσπεριδοειδών Sunkist. Και όλοι ήταν υπέρ. Η εκστρατεία οδήγησε σε μαζική κατανάλωση χυμού και τον καθιέρωσε στη διατροφή των ανθρώπων ως προς τα οφέλη του στην υγεία μας.

Παιδιά και καφές

Ίσως να έχετε ακούσει πως η καφεΐνη εμποδίζει την ανάπτυξη των παιδιών. Οι ειδικοί γνωρίζουν πλέον πως πρόκειται για μια αβάσιμη πληροφορία, που διαδόθηκε από το Postum, ένα ρόφημα για το πρωινό χωρίς καφεΐνη που κυκλοφόρησε στα τέλη του 1800. Το Postum παρουσιάστηκε ως ένα εναλλακτικό του καφέ, δαιμονοποιώντας παράλληλα τους ανταγωνιστές του και υποστηρίζοντας ότι ο καφές εμπόδιζε την πνευματική και σωματική ανάπτυξη του παιδιού. Μάλιστα μια διαφήμιση του ροφήματος έδειχνε ένα μικρό αγόρι που αντιμετώπιζε δυσκολίες στο σχολείο: «Ο καφές τον κράτησε πίσω… Αυτό το αγόρι δεν είχε ποτέ μια δίκαιη ευκαιρία».

Το μαγικό οκτώ

Η κατανάλωση οκτώ ποτηριών αποτελεί ακόμη έναν μύθο που φαίνεται να προέρχεται από παλιότερες οδηγίες, οι οποίες όμως ανέφεραν ότι, παρότι οι άνθρωποι χρειάζονται 2,5 λίτρα νερό την ημέρα, μεγάλο μέρος των υγρών αυτών το λαμβάνουμε μέσα από τα τρόφιμα που καταναλώνουμε. Οι εταιρείες που δραστηριοποιούνταν στον χώρο των εμφιαλωμένων νερών βοήθησαν σε μεγάλο να επικρατήσει κατά το ήμισυ η παραπάνω πληροφορία σχετικά με την ενυδάτωση του ανθρώπινου οργανισμού. Η κατανάλωση εμφιαλωμένου νερού στις μέρες μας έχει εκτοξευτεί. Μάλιστα, στη Βρετανία είναι 100 φορές μεγαλύτερη σε σχέση με το 1980.

Καρότα για νυχτερινή όραση

Ορισμένοι μύθοι γύρω από τα τρόφιμα δημιουργήθηκαν ακόμη και από… κυβερνήσεις. Η ιδέα ότι τα καρότα σου εξασφαλίζουν καλύτερη νυχτερινή όραση έχει τις ρίζες της στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν η βρετανική κυβέρνηση αντιμετώπισε την πληθώρα καρότων μέσω προπαγάνδας, και συγκεκριμένα, υποστηρίζοντας ότι το καρότο ευθύνεται για τις ικανότητες των μελών της RAF κατά τη διάρκεια των νυχτερινών πτήσεων. Η πραγματική πηγή ήταν ένα ραντάρ, αλλά αυτό ήταν μια, κατά κάποιο τρόπο, εμπιστευτική πληροφορία. Είναι μάλλον απίθανο η Luftwaffe να «έχαψε» την ιστορία. Δεν ισχύει το ίδιο όμως και για τη βρετανική κοινή γνώμη, με αποτέλεσμα εκατομμύρια καρότων να καταναλωθούν με την ελπίδα της καλύτερης όρασης στο σκοτάδι!

Η δύναμη του Ποπάι και το σπανάκι

Το σπανάκι αποτελεί την πρώτη τροφή που έρχεται στο μυαλό μας σε σχέση με την περιεκτικότητά του σε σίδηρο, φαίνεται όμως ότι τελικά έγινε διάσημο κατά λάθος. Περιέχει βεβαίως σίδηρο, αλλά όχι τόσο όσο πίστευαν μέχρι σήμερα οι ειδικοί και οι καταναλωτές. Η ευθύνη για την… παρεξήγηση αποδίδεται σε έναν απρόσεκτο γερμανό επιστήμονα που υπολόγισε λάθος την περιεκτικότητα του σπανακιού σε σίδηρο. Το σπανάκι δεν περιέχει 35mg σιδήρου ανά 100 γραμμάρια, όπως ανέφερε στις σημειώσεις του ο Erich von Wolf το 1870, αλλά 3,5mg. Ο μύθος αυτός για το σπανάκι έχει σε μεγάλο βαθμό διαλυθεί σήμερα. Παρά την απομυθοποίηση όμως, το σπανάκι και ο Ποπάι παραμένουν στη συνείδησή μας συνδεδεμένοι με τον σίδηρο. Και μπορεί το μάρκετινγκ να μην ευθύνεται για τη συγκεκριμένη πλάνη, η ιστορία όμως μας δείχνει τη δυσκολία να ανατραπεί μια αστήρικτη πληροφορία που έχει διαδοθεί τόσο ευρέως.

Τα στατιστικά στοιχεία, δυστυχώς, είναι ξεκάθαρα: το 100% των ανθρώπων θα πεθάνει. Και μέχρι στιγμής τουλάχιστον, δεν είναι απολύτως ξεκάθαρο αν η ζωή θα μπορούσε να παραταθεί επειδή αποφεύγουμε τους υδατάνθρακες, το λίπος, το κοτόπουλο ή τα αβγά. Και ίσως μια κάποια αμφιβολία όταν διαβάζουμε τις έρευνες σχετικά με τη διατροφή μας που βλέπουν το φως της δημοσιότητας, να μη βλάπτει τελικά… Δείτε όλα τα θέματα του Weekend